sömürge isim Bir devletin kendi ülkesinin sınırları haricinde egemenlik kurarak yönettiği ekonomik ya da siyasal çıkarlar sağlamı...
sömürge
isim
Kaynak: TDK
SÖMüRGE NEDİR?
Bir ulusun sınırları haricinde politik, ekonomik nüfuzu altında bulunan ve kendi yönetimine bağladığı yerlerdir.
Sömürge tipleri
Değişik sömürgecilik tipleri vardır. Sömürgecilerin büyük kentlerdeki halkları sömürdükleri topraklara taşıdıkları tipe örnek ABD'nin ilk onüç eyaleti, Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda, Arjantin ve Sovyet döneminde Sibirya'da gerçekleştirilmiştir. Sömürgeciler sömürdükleri topraklardaki yerli halkı denetim etmesi ya da güçle tehdit etmesi için İngilizlerin Hindistan'da, Mısır'da, Hollandalıların uzakdoğuda ve Japonların sömürge imparatorluklarında yaptıkları şeklinde yöneticiler atarlar.
İlk Avrupa sömürgeciliği
Doğu ve Batı yarımkürelerindeki Avrupa sömürgeciliğinin kökleri, baharat ticareti için bulmak ve masalsı krallıkların varlığını keşfetmek isteyen Portekiz kaşiflere kadar geri gider. Avrupa dışındaki ilk ayak izi Ceuta'nın 1415'de fethedilmesiyle atılır. Onbeşinci yüzyılda Portekiz denizciler 1488'de Bartolomeu Dias'ın Cape of Good Hope'un çevresinden dolanarak Afrika kıtasının aşılabildiğini gösterip Vasco da Gama'nın 1498'de Hindistan'a ulaşmasına yol açana dek Atlantik adalarını ve tüm Afrika sahillerini keşfetmişlerdir.
İspanyol sömürgeleri
Şimal ve Cenup ABD başta Cenup ABD'nın bir çok bölgesi, Orta ABD, Meksika, Karayiplerin bazı bölgeleri ve ABD'nin büyük bir kesimi olmak suretiyle İspanya'nın hakimiyeti altına girmişti. İlk dönemde Konkistadorlar (İspanyolca bir kelimedir ve sömürge askerleri, kaşifleri vs. ifade etmektedir) ile kraliyet otoritesi içinde çekişme yaşanmıştır. Konkistador asker ve memurlara ücret karşılığı olarak geniş topraklar ve yerli işçi çalıştırma hakkı verilmişti.
İngiliz sömürgeciliği
İngiliz İmparatorluğunun denizaşırı bölgeleri yerleşmesinin kökleri 1845-1509 tarihleri içinde tahtta bulunan İngiliz Kralı VII. Henry'nin denizcilik alanıyla ilgili politikalarında yer verilmiştir. Selefi Kral III.Richard'ın başlatmış olduğu ve 1707 sonrası İngiliz sömürgeciliği için büyük önemi olan British East India Company şeklinde şirketlere de öncülük eden yün ticaretine yönelik deniz ticareti sistemi kurmuştu.
Fransız sömürgeciliği
Fransız sömürge imparatorluğu 17.yüzyılda adım atar ve 1960'lara kadar sürer. 19.ve 20 yüzyıllarda Fransız sömürge imparatorluğu İngiliz İmparatorluğu'nun arkasından gelen ikinci büyük sömürge imparatorluğuydu ve en geniş sınırlarına 1919 ve 1939 içinde ulaşmış, ikinci Fransız sömürge imparatorluğu 12.347.000 km²'yi aşmıştı. Bu sayı dünya toprağının 8.6%'dir. Fransız sömürge yayılmacılığı 16.yüzyılın başlarında Giovanni da Verrazzano ve Jacques Cartier'in seyahatleriyle adım atar.
Sömürge kelimesinin ingilizcesi
adj. colonial
n. colony, dependency, plantation
Sömürge ne demek? (Iktisat)
(Colony) Bir ülkenin siyasal egemenliği altına alarak yönettiği, ekonomik larından yararlandığı, sömürdüğü ülke, müstemleke, koloni. İngiltere, Fransa, İspanya, Portekiz, Belçika ve Hollanda şeklinde ülkeler Avrupa'nın başlıca sömürgeci ülkeleridir. Bu ülkeler XVIII. ve XIX. asırlarda, Afrika'da, Doğu ve Cenup - Doğu Asya' da, ABD kıtasında yaygın sömürgelere sahiptiler.
Bu bölgelerden elde edilmiş lar ana ülkelere gönderilmiş ve bu yoldan büyük servetler elde edilmiştir. XX. yüzyıl başlarından itibaren sömürge ülkeler yavaş yavaş bağımsızlıklarına kavuşmaya başlamışlar ve İkinci Dünya Savaşı'ndan sonrasında neredeyse tümü bağımsız duruma gelmiştir.
Bir ulusun sınırları haricinde politik, ekonomik nüfuzu altında bulunan ve kendi yönetimine bağladığı yerlerdir.
11. yüzyılda Rönesans'la beraber sömürge şekilleri ortaya çıktı. Keşifler Avrupa devletlerinin kıta haricinde sömürgeler elde etmelerine yol açtı. Şimal ve Cenup ABD'da, Hindistan ve Güneydoğu Asya'da, Afrika'da birçok sömürgeler kuruldu. Kapitalizmin gelişmesiyle de sömürgeler birer ham madde membaı ve pazar olarak kabul edildi. Günümüzde sömürgelerin büyük çoğunluğu bağımsızlıklarını kazanmış durumdadır.
Sömürgeciliğin zamanı çok eskilere gitmektedir. İlkçağların devletleri de çevrelerindeki kuvvetsiz ülkelerin larından yararlanmak için onları sömürgeleştirirlerdi. Sonrasında, XV. yüzyılın sonlarında başlayarak çeşitli Avrupa devletleri dünyanın geniş alanlarını bulgu, fetih, ilhak ve iskan etmeye başlamışlardır. Bu, XV. yüzyıldan beri Avrupa tarihinin mühim bir özelliğidir. Sömürgeciliğe çok yakın olan Elkoyuculuk sömürgeciliğin bir biçimidir. Elkoyuculuk, Avrupa'nın büyük devletlerinin XIX. yüzyılın ikinci yarısında diğeri kıtalar üstünde genişlemelerine verilen addır.
Bugünkü tanımlanışı ile, Avrupa'da kuvvet politikasının, devletlerarası sürtüşme ve ekonomik rekabetin denizaşırı bölgelere yayılmasıdır. Sömürgeciliğin zamanı çok geçmişlere dayansa da, Avrupa'nın XIX. yüzyılda sanayi devrimi sonucu karşılaşmış olduğu ekonomik ve toplumsal sorunlara çözüm getiren yöntem olarak yenidir. Sömürgecilik olgusunun temelinde şu unsurlar yatmaktadır: Ekonomik unsur, demokratik unsur, güvenlik endişesi, ulusal saygınlık ve büyüklük duygusu.
20. yüzyılda ortaya çıkan iki Dünya Savaşı, sömürgeciliğin gerilemesi sonucunu doğurmuştur. 1960'larda başlamış olan süratli uluslaşma süreci, neredeyse sömürgeciliğin sonunu gösteriyordu. Ve 1989 senesinde Doğu Avrupa'da başlamış olan rejim değişikliği, ve soğuk savaşı simgeleyen Berlin Duvarı'nın yıkılması ile İkinci Dünya Savaşı'ndan sonrasında başlamış olan süreç sona ermeye başladı.
Sömürgeciliğin zamanı çok eskilere gitmektedir. İlkçağların devletleri de çevrelerindeki kuvvetsiz ülkelerin larından yararlanmak için onları sömürgeleştirirlerdi. Sonrasında, XV. yüzyılın sonlarında başlayarak çeşitli Avrupa devletleri dünyanın geniş alanlarını bulgu, fetih, ilhak ve iskan etmeye başlamışlardır. Bu, XV. yüzyıldan beri Avrupa tarihinin mühim bir özelliğidir. Sömürgeciliğe çok yakın olan Elkoyuculuk sömürgeciliğin bir biçimidir. Elkoyuculuk, Avrupa'nın büyük devletlerinin XIX. yüzyılın ikinci yarısında diğeri kıtalar üstünde genişlemelerine verilen addır.
Bugünkü tanımlanışı ile, Avrupa'da kuvvet politikasının, devletlerarası sürtüşme ve ekonomik rekabetin denizaşırı bölgelere yayılmasıdır. Sömürgeciliğin zamanı çok geçmişlere dayansa da, Avrupa'nın XIX. yüzyılda sanayi devrimi sonucu karşılaşmış olduğu ekonomik ve toplumsal sorunlara çözüm getiren yöntem olarak yenidir. Sömürgecilik olgusunun temelinde şu unsurlar yatmaktadır: Ekonomik unsur, demokratik unsur, güvenlik endişesi, ulusal saygınlık ve büyüklük duygusu.
20. yüzyılda ortaya çıkan iki Dünya Savaşı, sömürgeciliğin gerilemesi sonucunu doğurmuştur. 1960'larda başlamış olan süratli uluslaşma süreci, neredeyse sömürgeciliğin sonunu gösteriyordu. Ve 1989 senesinde Doğu Avrupa'da başlamış olan rejim değişikliği, ve soğuk savaşı simgeleyen Berlin Duvarı'nın yıkılması ile İkinci Dünya Savaşı'ndan sonrasında başlamış olan süreç sona ermeye başladı.
Sömürge tipleri
Değişik sömürgecilik tipleri vardır. Sömürgecilerin büyük kentlerdeki halkları sömürdükleri topraklara taşıdıkları tipe örnek ABD'nin ilk onüç eyaleti, Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda, Arjantin ve Sovyet döneminde Sibirya'da gerçekleştirilmiştir. Sömürgeciler sömürdükleri topraklardaki yerli halkı denetim etmesi ya da güçle tehdit etmesi için İngilizlerin Hindistan'da, Mısır'da, Hollandalıların uzakdoğuda ve Japonların sömürge imparatorluklarında yaptıkları şeklinde yöneticiler atarlar.
Kimi zaman Latin ABD vatanlarında olduğu şeklinde sömürgeci gücün kendi topraklarından getirmiş olduğu halklar yerli halklarla karışır kimi zaman de ki çoğunlukla olan budur. Fransa'nın yönetimi altındaki Cezayir'de ya da Cenup Rodezya'da olduğu şeklinde ırken ayrı topluluklar halinde yaşamaya devam ederler. Bir başka türde de Barbados, Saint-Domingue ve Jamaika şeklinde ülkelerdeki geniş çiftliklere (plantasyon) beyaz sömürgeciler siyah köleler getirerek çalıştırırlar. Bir öteki sömürge türünde ise sömürgenin aslolan amacı bölgenin daha geniş bir halde kolonize edilmesi değil ticarettir.
İlk Avrupa sömürgeciliği
Doğu ve Batı yarımkürelerindeki Avrupa sömürgeciliğinin kökleri, baharat ticareti için bulmak ve masalsı krallıkların varlığını keşfetmek isteyen Portekiz kaşiflere kadar geri gider. Avrupa dışındaki ilk ayak izi Ceuta'nın 1415'de fethedilmesiyle atılır. Onbeşinci yüzyılda Portekiz denizciler 1488'de Bartolomeu Dias'ın Cape of Good Hope'un çevresinden dolanarak Afrika kıtasının aşılabildiğini gösterip Vasco da Gama'nın 1498'de Hindistan'a ulaşmasına yol açana dek Atlantik adalarını ve tüm Afrika sahillerini keşfetmişlerdir.
Portekiz denizcilerin başarıları Christopher Columbus'un 1492'de İspanyol finansmanıyla batı kıyılarına doğru yeni bir bulgu rotasına çıkmasının önünü açmıştır. Columbus Japon sahillerine vardığı inancıyla günümüzde Bahamalar denilen yere ulaşmış sadece gerçekte ABD denilen yeni bir kıta keşfetmişti.
İspanyol sömürgeleri
Şimal ve Cenup ABD başta Cenup ABD'nın bir çok bölgesi, Orta ABD, Meksika, Karayiplerin bazı bölgeleri ve ABD'nin büyük bir kesimi olmak suretiyle İspanya'nın hakimiyeti altına girmişti. İlk dönemde Konkistadorlar (İspanyolca bir kelimedir ve sömürge askerleri, kaşifleri vs. ifade etmektedir) ile kraliyet otoritesi içinde çekişme yaşanmıştır. Konkistador asker ve memurlara ücret karşılığı olarak geniş topraklar ve yerli işçi çalıştırma hakkı verilmişti.
İngiliz sömürgeciliği
İngiliz İmparatorluğunun denizaşırı bölgeleri yerleşmesinin kökleri 1845-1509 tarihleri içinde tahtta bulunan İngiliz Kralı VII. Henry'nin denizcilik alanıyla ilgili politikalarında yer verilmiştir. Selefi Kral III.Richard'ın başlatmış olduğu ve 1707 sonrası İngiliz sömürgeciliği için büyük önemi olan British East India Company şeklinde şirketlere de öncülük eden yün ticaretine yönelik deniz ticareti sistemi kurmuştu.
Henry bununla beraber minik deniz kuvvetlerini genişletmiş ve İngiltere'nin İlk denizaşırı kolonisini kuran İtalyan denizci John Cabot'un -Kral Henry adına Newfoundland'da koloni kurmuştur- 1496 ve 1497 yılındaki seyahatlerinin de sponsorluğunu yapmıştı. VIII. Henry babasının başlatmış olduğu işi devam ettirmiş ve İngiltere deniz kuvvetlerini geliştirmeye devam etmişti. Kraliçe I. Elizabeth döneminde Sir Francis Drake şimal California'ya ayak basmış ve İngiliz Kraliyeti adına buraya Nova Albion (Albion İngiltere için kullanılan antik bir isimdi) adıyla yönetimi altına almıştı.
İngiltere'nin Avrupa dışındaki bölgelere ilgisi gittikçe artmış ve ilk kez John Dee tarafınca "İngiliz İmparatorluğu" ifadesi öne sürülmüştü. Denizcilik mevzusunda uzman olan John Dee imparatorluk terimine ilişkin bakış açısını Dante'nin "Monarchia" kitabından almıştı. Humphrey Gilbert Cabot'u izlemiş ve 1583'de Newfoundland'ısefer düzenlemiş ve 5 Ağustos'da bölgenin İngiliz kolonisi bulunduğunu duyuru etmişti. Sir Walter Raleigh ise Şimal Carolina'da Roanoke Adalarında 1587'de ilk koloniyi kurmuştu. Gilbert'in Newfoundland ve Roanoke'deki kolonilerinin ömrü yiyecek kıtlığı, hava koşulları şeklinde sebeplerle kısa ömürlü olmuştu.
İngiltere'nin Avrupa dışındaki bölgelere ilgisi gittikçe artmış ve ilk kez John Dee tarafınca "İngiliz İmparatorluğu" ifadesi öne sürülmüştü. Denizcilik mevzusunda uzman olan John Dee imparatorluk terimine ilişkin bakış açısını Dante'nin "Monarchia" kitabından almıştı. Humphrey Gilbert Cabot'u izlemiş ve 1583'de Newfoundland'ısefer düzenlemiş ve 5 Ağustos'da bölgenin İngiliz kolonisi bulunduğunu duyuru etmişti. Sir Walter Raleigh ise Şimal Carolina'da Roanoke Adalarında 1587'de ilk koloniyi kurmuştu. Gilbert'in Newfoundland ve Roanoke'deki kolonilerinin ömrü yiyecek kıtlığı, hava koşulları şeklinde sebeplerle kısa ömürlü olmuştu.
Fransız sömürgeciliği
Fransız sömürge imparatorluğu 17.yüzyılda adım atar ve 1960'lara kadar sürer. 19.ve 20 yüzyıllarda Fransız sömürge imparatorluğu İngiliz İmparatorluğu'nun arkasından gelen ikinci büyük sömürge imparatorluğuydu ve en geniş sınırlarına 1919 ve 1939 içinde ulaşmış, ikinci Fransız sömürge imparatorluğu 12.347.000 km²'yi aşmıştı. Bu sayı dünya toprağının 8.6%'dir. Fransız sömürge yayılmacılığı 16.yüzyılın başlarında Giovanni da Verrazzano ve Jacques Cartier'in seyahatleriyle adım atar.
Sadece İspanya'nın ABD kıtası üstündeki tekelini koruması ve Din Savaşları Fransa'nın koloniler kurma çabalarını engellemişti. Fransanın ilk koloni kurma teşebbüsü 1555'de Brezilya'da Rio de Janeiro'dadır (o dönemde Fransız Antarktiki olarak adlandırılıyordu). 1612'de São LuÃs'de ve Portekiz ve İspanyol engeliyle karşılaşmış olduğu için başarısız olan Florida'da da benzer teşebbüslere girmişti.
Sömürge kelimesinin ingilizcesi
adj. colonial
n. colony, dependency, plantation
Sömürge ne demek? (Iktisat)
(Colony) Bir ülkenin siyasal egemenliği altına alarak yönettiği, ekonomik larından yararlandığı, sömürdüğü ülke, müstemleke, koloni. İngiltere, Fransa, İspanya, Portekiz, Belçika ve Hollanda şeklinde ülkeler Avrupa'nın başlıca sömürgeci ülkeleridir. Bu ülkeler XVIII. ve XIX. asırlarda, Afrika'da, Doğu ve Cenup - Doğu Asya' da, ABD kıtasında yaygın sömürgelere sahiptiler.
Bu bölgelerden elde edilmiş lar ana ülkelere gönderilmiş ve bu yoldan büyük servetler elde edilmiştir. XX. yüzyıl başlarından itibaren sömürge ülkeler yavaş yavaş bağımsızlıklarına kavuşmaya başlamışlar ve İkinci Dünya Savaşı'ndan sonrasında neredeyse tümü bağımsız duruma gelmiştir.
Sömürge İngilizcesi
- colony (of an imperialist power).
Sömürge İmparatorlukları
- Sınırlarının dışındaki yabancı bir millet tarafınca işgal edilen ve yönetilen arazi.
YORUMLAR