Sosyolojinin Başka Bilimlerle İlişkisi 1. Sosyoloji ve Tarih Tarih vaka ve olguların meydana geldikleri ve devam ettikleri yere, za...
Sosyolojinin Başka Bilimlerle İlişkisi
1. Sosyoloji ve Tarih
Tarih vaka ve olguların meydana geldikleri ve devam ettikleri yere, zamana gore belgelere dayanan, gerçeğe uygun açıklamasını meydana getiren bir bilimdir.
Tarih, vakit ve mekan içinde meydana gelen somut vakaları tekrardan meydana çıkarıp, onların yorumları ile uğraşır. Sosyoloji ise vakit ve yer içinde meydana gelen olgu ve olaylardan yazgı belirleme edici olanları ile ilgilenir. Mesela, Fransız İhtilali, Kurtuluş Savaşı, İstanbul'un Fetih edilmesi benzer biçimde
2. Sosyoloji ve Psikoloji
Doğuştan getirmiş olduğu mizacı ve buna toplumsal çevrenin de etkisiyle sonradan kazanılan karakter, şahsiyet benzer biçimde tek insanoğlunun halleri psikolojinin mevzusudur. Şahsiyet (Kişilik) cemiyet içinde gerçekleşir. “İnsan toplumun içinde, cemiyet da insanoğlunun içindedir.†Bu durumda Sosyoloji ile Psikoloji sımsıkı düğümlenir. Psikoloji, Sosyolojinin, Sosyoloji Psikolojinin verilerinden yararlanır.
Sosyoloji ile Psikoloji arasındaki etkilenmeden doğan yeni bilime Toplumsal Psikoloji ismi verilir. Toplumsal psikoloji toplumun insan davranışlarına tesirini esas mevzu olarak inceler. Kişiler arası etkileşimi incelerken toplumsal grup dinamikleri ve toplumsal durum alışları incelemiş, liderlik oluşumlarına kadar çalışmalarını sürdürmüştür.
Sosyoloji ise toplumsal ilişkilerden doğan etkileşimleri, ilişki türlerini, içeriklerine gore insanları etkileme güçlerinin toplumsal değerleri ve toplumsal grupların amaçlarına gore meydana gelişlerini inceler.
3. Sosyoloji ve Antropoloji
Antropoloji insan türünün doğuşunu, oluşumunun özelliklerini ve kültürü mevzu olarak alan bir bilimdir. İlkin insanoğlunun fizik özelliklerinden oluşumlarına başlamış ve Fizyolojik Antropoloji dalı doğmuş ve gelişmiştir.
Antropolojinin kültürle ilgilenen dalına Toplumsal (Kültürel) Antropoloji denir. Kültürel Antropoloji kültürü bir tüm olarak inceler.
Antropoloji tüm yaşam tarzını mevzu alan bir perspektif içerisindedir. Sosyoloji ise kültüre bir sistem olarak cemiyet içinde, toplumun içeriklerinden birisi olarak, kültürün cemiyet sistemleri ile etkileşimi açısı içinde bakar. Cemiyet içindeki kültür sosyolojiyi ilgilendirir.
4. Sosyoloji ve Hukuk
Hukuk normatif bir bilimdir. Ölçü doğrusu kaide koyan bir ilim olarak hukuk, insanoğlu arası ilişkileri düzenleyen kuralları koymanın usullerini ve uygulamasını gösterir. Sosyoloji ise pozitif bir toplumsal bilimdir.
Hukuk, sosyoloji ile sıkı bir ilişki içindedir. Örneğin kişi hukuku, aile hukuku, miras hukuku, borçlar hukuku, yönetim hukuku, anayasa hukuku vb. mevzular cemiyet vakaları ile ilgili olduğundan sosyolojiyi de ilgilendirir.
Cemiyet değiştikçe, yeni şartlara gore hukuk kuralları da değişiyor. Bu farklılık ister istemez toplumu da etkisinde bırakır ve değiştirir.
5. Sosyoloji ve Iktisat
Iktisat, gereksinimler ve bunların giderilmesini elde eden ekonomik mallar ve hizmetler arasındaki vakaları inceler. Iktisat, ekonomik olguların varoluş sebeplerini araştırır, aralarındaki sebep netice ilişkilerini açıklar.
Ekonomik vaka sebebi ile insanoğlu içinde, bununla birlikte bir toplumsal ilişki de meydana gelir.
6. Sosyoloji ve Coğrafya
Coğrafya yeryüzündeki kıta ve ülkelerin yüzey şekillerini, iklimini doğal larını, bu alanlarda yaşayan insanlarını, hayvanlarını ve nebat örtüsünü inceleyen bir bilimdir. Tüm bu mevzular sosyolojiyi de ilgilendirir.
Coğrafyanın elde etmiş olduğu bilgilerden insanoğlu toplumsal hayatlarında yararlanmışlardır.
7. Sosyoloji ve Politika Ilim
Politika ilim, devletin örgütlenişi, türlü yönetim şekillerinin karşılaştırılması, anayasa hukuku, yasama gücü, yürütme organı, internasyonal ilişkiler ve siyasal kurumlar zamanı benzer biçimde mevzularla ilgilenen toplumsal bilimdir.
Politika bilimi bu mevzuları incelerken toplumun toplumsal yapısını, inanç ve davranışlarını iyi bilmesi gerekir. Bu yönüyle politika ilim sosyolojinin verilerinden yararlanır. Bununla birlikte, izlemesi ihtiyaç duyulan yöntem ve araştırma tekniklerini sosyolojinin verilerine dayanarak belirler ve faaliyette vardır.
8. Sosyoloji ve Felsefe
Felsefe, varlık, bilgi ve değerleri idrak etmek amacıyla sürdürülen en geniş bir araştırma, birleştirici ve bütünleştirici bir izah etme gayretidir. Felsefe bilimin sonuçlarına dayanarak varlık hakkında tümel bir izah etme hayata geçirmeye çalışır. Sosyoloji de insanlık tarihini bir anlama kavuşturmak ve bazı toplumsal bunalımları izah etmek benzer biçimde felsefi bir çabadan doğmuştur.
İnsanın toplumsal davranışlarını, içinde bulunmuş olduğu toplumun toplumsal değerlerini yönlendirdiği için, sosyoloji, bu değerleri inceleyen felsefenin verilerinden yararlanmak zorundadır.
1. Sosyoloji ve Tarih
Tarih vaka ve olguların meydana geldikleri ve devam ettikleri yere, zamana gore belgelere dayanan, gerçeğe uygun açıklamasını meydana getiren bir bilimdir.
Tarih, vakit ve mekan içinde meydana gelen somut vakaları tekrardan meydana çıkarıp, onların yorumları ile uğraşır. Sosyoloji ise vakit ve yer içinde meydana gelen olgu ve olaylardan yazgı belirleme edici olanları ile ilgilenir. Mesela, Fransız İhtilali, Kurtuluş Savaşı, İstanbul'un Fetih edilmesi benzer biçimde
2. Sosyoloji ve Psikoloji
Doğuştan getirmiş olduğu mizacı ve buna toplumsal çevrenin de etkisiyle sonradan kazanılan karakter, şahsiyet benzer biçimde tek insanoğlunun halleri psikolojinin mevzusudur. Şahsiyet (Kişilik) cemiyet içinde gerçekleşir. “İnsan toplumun içinde, cemiyet da insanoğlunun içindedir.†Bu durumda Sosyoloji ile Psikoloji sımsıkı düğümlenir. Psikoloji, Sosyolojinin, Sosyoloji Psikolojinin verilerinden yararlanır.
Sosyoloji ile Psikoloji arasındaki etkilenmeden doğan yeni bilime Toplumsal Psikoloji ismi verilir. Toplumsal psikoloji toplumun insan davranışlarına tesirini esas mevzu olarak inceler. Kişiler arası etkileşimi incelerken toplumsal grup dinamikleri ve toplumsal durum alışları incelemiş, liderlik oluşumlarına kadar çalışmalarını sürdürmüştür.
Sosyoloji ise toplumsal ilişkilerden doğan etkileşimleri, ilişki türlerini, içeriklerine gore insanları etkileme güçlerinin toplumsal değerleri ve toplumsal grupların amaçlarına gore meydana gelişlerini inceler.
3. Sosyoloji ve Antropoloji
Antropoloji insan türünün doğuşunu, oluşumunun özelliklerini ve kültürü mevzu olarak alan bir bilimdir. İlkin insanoğlunun fizik özelliklerinden oluşumlarına başlamış ve Fizyolojik Antropoloji dalı doğmuş ve gelişmiştir.
Antropolojinin kültürle ilgilenen dalına Toplumsal (Kültürel) Antropoloji denir. Kültürel Antropoloji kültürü bir tüm olarak inceler.
Antropoloji tüm yaşam tarzını mevzu alan bir perspektif içerisindedir. Sosyoloji ise kültüre bir sistem olarak cemiyet içinde, toplumun içeriklerinden birisi olarak, kültürün cemiyet sistemleri ile etkileşimi açısı içinde bakar. Cemiyet içindeki kültür sosyolojiyi ilgilendirir.
4. Sosyoloji ve Hukuk
Hukuk normatif bir bilimdir. Ölçü doğrusu kaide koyan bir ilim olarak hukuk, insanoğlu arası ilişkileri düzenleyen kuralları koymanın usullerini ve uygulamasını gösterir. Sosyoloji ise pozitif bir toplumsal bilimdir.
Hukuk, sosyoloji ile sıkı bir ilişki içindedir. Örneğin kişi hukuku, aile hukuku, miras hukuku, borçlar hukuku, yönetim hukuku, anayasa hukuku vb. mevzular cemiyet vakaları ile ilgili olduğundan sosyolojiyi de ilgilendirir.
Cemiyet değiştikçe, yeni şartlara gore hukuk kuralları da değişiyor. Bu farklılık ister istemez toplumu da etkisinde bırakır ve değiştirir.
5. Sosyoloji ve Iktisat
Iktisat, gereksinimler ve bunların giderilmesini elde eden ekonomik mallar ve hizmetler arasındaki vakaları inceler. Iktisat, ekonomik olguların varoluş sebeplerini araştırır, aralarındaki sebep netice ilişkilerini açıklar.
Ekonomik vaka sebebi ile insanoğlu içinde, bununla birlikte bir toplumsal ilişki de meydana gelir.
6. Sosyoloji ve Coğrafya
Coğrafya yeryüzündeki kıta ve ülkelerin yüzey şekillerini, iklimini doğal larını, bu alanlarda yaşayan insanlarını, hayvanlarını ve nebat örtüsünü inceleyen bir bilimdir. Tüm bu mevzular sosyolojiyi de ilgilendirir.
Coğrafyanın elde etmiş olduğu bilgilerden insanoğlu toplumsal hayatlarında yararlanmışlardır.
7. Sosyoloji ve Politika Ilim
Politika ilim, devletin örgütlenişi, türlü yönetim şekillerinin karşılaştırılması, anayasa hukuku, yasama gücü, yürütme organı, internasyonal ilişkiler ve siyasal kurumlar zamanı benzer biçimde mevzularla ilgilenen toplumsal bilimdir.
Politika bilimi bu mevzuları incelerken toplumun toplumsal yapısını, inanç ve davranışlarını iyi bilmesi gerekir. Bu yönüyle politika ilim sosyolojinin verilerinden yararlanır. Bununla birlikte, izlemesi ihtiyaç duyulan yöntem ve araştırma tekniklerini sosyolojinin verilerine dayanarak belirler ve faaliyette vardır.
8. Sosyoloji ve Felsefe
Felsefe, varlık, bilgi ve değerleri idrak etmek amacıyla sürdürülen en geniş bir araştırma, birleştirici ve bütünleştirici bir izah etme gayretidir. Felsefe bilimin sonuçlarına dayanarak varlık hakkında tümel bir izah etme hayata geçirmeye çalışır. Sosyoloji de insanlık tarihini bir anlama kavuşturmak ve bazı toplumsal bunalımları izah etmek benzer biçimde felsefi bir çabadan doğmuştur.
İnsanın toplumsal davranışlarını, içinde bulunmuş olduğu toplumun toplumsal değerlerini yönlendirdiği için, sosyoloji, bu değerleri inceleyen felsefenin verilerinden yararlanmak zorundadır.
Fizik kanun ve teorilerinin başka bilimlerle içinde iyi mi bir ilişki vardır?
Edebiyatın Bilimlerle İlişkisi
Biyolojinin Çabalama Alanları ve Başka Bilimlerle İlişkisi
İnsan topluluklarıyla ilgilenen sosyoloji, bir sürü ilim dalı ile birlikte çabalama yürütmektedir. Birlikte çalışmış olduğu ilim dallarıyla ilişkisi şöyledir:
1- Sosyoloji - Tarih: Geçmişte yaşamış insan toplulukları hakkında bilgi edinir.
2- Sosyoloji - Psikoloji: Toplumun bireye, kişinin de topluma etkilerini inceler. Bu alandan “Sosyal Psikoloji†ortaya çıkar.
3- Sosyoloji - Antropoloji: Toplumların gelişimini ve kültürel özelliklerini inceler.
4- Sosyoloji - Hukuk: Hukuk kurallarının toplumsal işlevlerini ve kuralların topluma uygunluğunu inceler
5- Sosyoloji - Iktisat: Ekonomik vakalar ve toplumsal vakalar arasındaki etkileşimi inceler.
6- Sosyoloji - Politika Bilimi: Toplumların yönetim biçimlerini inceler.
7- Sosyoloji - Coğrafya: Toplumun yaşamış olduğu bölgenin coğrafi özelliklerinin toplumun yaşayışına etkilerini inceler.
ÖRNEK :
Anadolu hanımı;
- Evlilik çağına gelmişse “gül oyasıâ€,
- Nişanlı ya da evliyse “karanfil oyasıâ€,
- Sevdiğinden ayrı, kederli ya da yalnızsa “nergis oyası†,
- Kocasından hoşnut değilse “biber oyası†takar.
Görüldüğü benzer biçimde, Anadolu hanımı “oyaâ€yı yalnızca süslenmek amacıyla kullanmamaktadır.
Oya'nın bu parçada sözü edilen toplumsal işlevi aşağıdakilerden hangisidir?
A) His, fikir ve sorunların dile getirilmesine destek olma
B) Toplumsal vakaları kontrol altında tutma
C) Deneyimleri sonraki kuşaklara aktarma
D) Toplumdaki dayanışmayı yaygınlaştırma
E) Bireylerin anane ve göreneklere bağlılığını sağlama
(1993/ÖSS)
Cevap :
Cemiyet, bununla birlikte toplumsal ilişkiler bütünüdür. Bu yönüyle cemiyet denildiği vakit, anane, görenek, sanat, teknoloji… girmektedir. Paragrafta Anadolu kadının takmış olduğu bir eşyanın kullanım gayesi, insan ilişkileri etrafında açıklanmıştır. Hanım, talep, his ve şikayetlerini kullandığı eşyanın desenleriyle anlatmaya iş koşturmacasındadır. Bunun haricinde duygusunu dahi açık şekilde ortaya koyamayan kadının “toplumsal vakaları kontrol altına almaya†ya da “dayanışmayı yaygınlaştırmaya†çalıştığını söyleyemeyiz. Bununla birlikte burada oya, bir eğitim aracı da değildir. Bu yüzden “deneyimleri sonraki kuşaklara aktarma gayesi olarak†da görülemez. Hanım, duygusunu ifade ederken “gelenek ve göreneklerine bağlı†kalmışsa da paragrafın temel vurgusu duygunun dile getirilmesidir.
Bu sebeplerden cevap: A' dır.
Sosyoloji ve Antropoloji İlişkisi
Antropolojinin, "kültürel antropoloji" dalı ve sosyoloji; toplumsal örgütler, davranışlar ve ilişkiler mevzularında ortak bir alanı paylaşır. Sosyologlar, sanayileşmiş garp toplumları üstünde yoğunlaşırlarken; antropologlar sanayileşmemiş toplumları da ele almışlardır. Bu türden değişik toplumsal meydana getirilen incelenmesi, değişik bilimsel çabalama sistemleri,metotları gerektirmiştir. Bu bağlamda antropoloji ve sosyoloji, birbirlerinden ayrılmıştır. Mesela; sosyoloji için çok mühim sayılan verilerden "istatistiki bilgiler", antropoloji için pek de bir mana ifade etmemektedir. Netice olarak antropoloji ve sosyoloji, temelde kimi aynı mevzular üstünde yoğunlaşmış olsalar da bu mevzulara yaklaşım açıları bakımından birbirlerinden ayrılmaktadır.
Sosyolog Ömer YILDIRIM
Conrad Phillip KOTTAK; Antropoloji: İnsan Çeşitliliğine Bir Nazar; s. 17
Antropolojinin, "kültürel antropoloji" dalı ve sosyoloji; toplumsal örgütler, davranışlar ve ilişkiler mevzularında ortak bir alanı paylaşır. Sosyologlar, sanayileşmiş garp toplumları üstünde yoğunlaşırlarken; antropologlar sanayileşmemiş toplumları da ele almışlardır. Bu türden değişik toplumsal meydana getirilen incelenmesi, değişik bilimsel çabalama sistemleri,metotları gerektirmiştir. Bu bağlamda antropoloji ve sosyoloji, birbirlerinden ayrılmıştır. Mesela; sosyoloji için çok mühim sayılan verilerden "istatistiki bilgiler", antropoloji için pek de bir mana ifade etmemektedir. Netice olarak antropoloji ve sosyoloji, temelde kimi aynı mevzular üstünde yoğunlaşmış olsalar da bu mevzulara yaklaşım açıları bakımından birbirlerinden ayrılmaktadır.
Sosyolog Ömer YILDIRIM
Conrad Phillip KOTTAK; Antropoloji: İnsan Çeşitliliğine Bir Nazar; s. 17
Sosyoloji ve Başka Ilim Dalları
Her toplumsal ilim, toplumsal gerçekliğin yalnızca kendini ilgilendiren kısım ve alanlarını inceler. Oysa toplumsal gerçeklik bir bütündür. Bu bütünlüğü açıklayabilmek için toplumsal bilimler ortaklaşa iş yapmak zorundadır. Hiçbir ilim toplumun tümünü kendi başına tam olarak açıklayamaz.
Sosyoloji ve Tarih
Yer ve zamanı belirgin tarih, toplumların ortaya çıkma, gelişme, dağılma ve çözülme devrelerindeki somut toplumsal vakaları belgelere dayanarak incelemeye çalışan bir bilimdir. Sosyoloji ise bu toplumsal vakaları açıklayarak, bağzı ortak ilkelere, kurallara, genellemelere ve mümkünse yasalara ulaşmak ister. Tarih, başka toplumsal bilimlerle uğraşanlara olayların geçmişi hakkında verileri sunmaktadır. Sosyoloji tarih bu verilerinden yararlanarak, değişik toplumlarda görülen toplumsal olayların ortak özelliklerini inceler ve genellemelere ulaşır.
Sosyoloji ve Psikoloji
Psikoloji, insan davranışlarını mevzu edinen bir ilim dalıdır. Büyük bölümü ruhsal olayların temelinde toplumsal öğeler mevcuttur. Öğrenme, kişilik, idrak, davranışların şekillenmesinde toplumsal öğeler mevcuttur. Bu yönüyle psikoloji, sosyolojinin verilerinden yararlanmak zorundadır. Diğer yandan da fertlerin ruhsal durumlarını dikkate almadan, grup ve cemiyet ilişkilerinin doyurucu bir açıklamaya ulaşması güçtür. Toplumsal psikoloji, insanoğlunun toplumsal bir ortamdaki davranışlarını mevzu alan sosyoloji-psikoloji arası bir alt ilim dalıdır.
Sosyoloji ve Antropoloji
Antropoloji insanoğlunun yeryüzündeki toplumsal gelişimini inceler. İnsan fizyolojisi ve iskelet yapısı, dil,araç yapımı ve teknolojisi, fen, eğitim, politika, örgütlenme türünden mevzular antropolojinin çabalama alanlarındandır.
Hukuk, toplumda insanoğlu arası ilişkileri düzenleyen, uyulması mecburi kurallar bütünüdür. Hukuk cemiyet ile sıkı ilişkilidir. Bu kuralların uzun ömürlü olması o toplumun toplumsal yapısına uygun olmasına bağlıdır. Bu yönüyle hukuk, sosyolojinin verilerinden yararlanır.
Sosyoloji ve Iktisat
Iktisat, insanların gereksinim duydukları mal ve hizmetlerin üretimini, bölüşümünü ve tüketimini mevzu alan bir toplumsal bilimdir. Yasanın ekonomik faaliyetleri bir mealde toplumsal faaliyettir. Ekonomik faaliyetler bulunmuş olduğu toplumdan etkilenir. Toplumsal olayların ekonomiye tesiri ve ikisi arasındaki ilişkisi arasındaki ilişki ekonomik sosyolojiyi meydana getirmiştir.
Sosyoloji ve Politika
Politika bilimi, devletin örgütlenmesi türlü yönetim şekillerinin karşılaştırılması, anayasa hukuku (toplumun yönetim şekli, hükümet iktidar) v.s. hem sosyolojinin hem de siyasetin mevzusudur; fakat sosyoloji topluma genel ve objektif yaklaşırken, politika kıymet yargılarında vardır.
Sosyolojinin Alt Ilim Dalları
Her toplumsal ilim, toplumsal gerçekliğin yalnızca kendini ilgilendiren kısım ve alanlarını inceler. Oysa toplumsal gerçeklik bir bütündür. Bu bütünlüğü açıklayabilmek için toplumsal bilimler ortaklaşa iş yapmak zorundadır. Hiçbir ilim toplumun tümünü kendi başına tam olarak açıklayamaz.
Sosyoloji ve Tarih
Yer ve zamanı belirgin tarih, toplumların ortaya çıkma, gelişme, dağılma ve çözülme devrelerindeki somut toplumsal vakaları belgelere dayanarak incelemeye çalışan bir bilimdir. Sosyoloji ise bu toplumsal vakaları açıklayarak, bağzı ortak ilkelere, kurallara, genellemelere ve mümkünse yasalara ulaşmak ister. Tarih, başka toplumsal bilimlerle uğraşanlara olayların geçmişi hakkında verileri sunmaktadır. Sosyoloji tarih bu verilerinden yararlanarak, değişik toplumlarda görülen toplumsal olayların ortak özelliklerini inceler ve genellemelere ulaşır.
Sosyoloji ve Psikoloji
Psikoloji, insan davranışlarını mevzu edinen bir ilim dalıdır. Büyük bölümü ruhsal olayların temelinde toplumsal öğeler mevcuttur. Öğrenme, kişilik, idrak, davranışların şekillenmesinde toplumsal öğeler mevcuttur. Bu yönüyle psikoloji, sosyolojinin verilerinden yararlanmak zorundadır. Diğer yandan da fertlerin ruhsal durumlarını dikkate almadan, grup ve cemiyet ilişkilerinin doyurucu bir açıklamaya ulaşması güçtür. Toplumsal psikoloji, insanoğlunun toplumsal bir ortamdaki davranışlarını mevzu alan sosyoloji-psikoloji arası bir alt ilim dalıdır.
Sosyoloji ve Antropoloji
Antropoloji insanoğlunun yeryüzündeki toplumsal gelişimini inceler. İnsan fizyolojisi ve iskelet yapısı, dil,araç yapımı ve teknolojisi, fen, eğitim, politika, örgütlenme türünden mevzular antropolojinin çabalama alanlarındandır.
Fiziki Antropoloji: İnsanın biyolojik yapısını, insan ve ırklar tarihini inceler.- Kültürel Antropoloji: Yaşanmış olan toplumların ya da kültürlerin toplumsal ve kültür zamanı ile uğraşır. Cemiyet türleri, yayılma, evrim, töreler, bunların kökeni ve değişmesi benzer biçimde mevzuları temel alır. Kültürel antropolojiye etnoloji ya da toplumsal antropoloji ismi da verilmektedir. Bu yönleriyle sosyoloji, antropoloji ilişkisi mevcuttur.
Hukuk, toplumda insanoğlu arası ilişkileri düzenleyen, uyulması mecburi kurallar bütünüdür. Hukuk cemiyet ile sıkı ilişkilidir. Bu kuralların uzun ömürlü olması o toplumun toplumsal yapısına uygun olmasına bağlıdır. Bu yönüyle hukuk, sosyolojinin verilerinden yararlanır.
Sosyoloji ve Iktisat
Iktisat, insanların gereksinim duydukları mal ve hizmetlerin üretimini, bölüşümünü ve tüketimini mevzu alan bir toplumsal bilimdir. Yasanın ekonomik faaliyetleri bir mealde toplumsal faaliyettir. Ekonomik faaliyetler bulunmuş olduğu toplumdan etkilenir. Toplumsal olayların ekonomiye tesiri ve ikisi arasındaki ilişkisi arasındaki ilişki ekonomik sosyolojiyi meydana getirmiştir.
Sosyoloji ve Politika
Politika bilimi, devletin örgütlenmesi türlü yönetim şekillerinin karşılaştırılması, anayasa hukuku (toplumun yönetim şekli, hükümet iktidar) v.s. hem sosyolojinin hem de siyasetin mevzusudur; fakat sosyoloji topluma genel ve objektif yaklaşırken, politika kıymet yargılarında vardır.
Sosyolojinin Alt Ilim Dalları
∂ Eğitim Sosyolojisi
Eğitim ile başka toplumsal kurumlar arası ilişkileri eğitimin işleyişi, işlevleri, eğitim kurum ve örgütlerinin toplumsal özelliklerini inceler ya da kültürün kuşaklar içinde aktarılması olarak ele alındığında, kişilerin tüm sosyalleşme evreleri eğitim sosyolojisinin mevzusu içine girer.
∂ Hukuk Sosyolojisi
Hukukun cemiyet içindeki rolünü (toplumsal düzenin sağlamasında) Hukuk kurallarının toplumlarının gelişmelerine paralel olarak iyi mi değiştiklerini inceler.
∂ Din Sosyolojisi
Dinin kökenlerini, dinin cemiyet içindeki yeri, önemi, dini davranış ve düşüncenin şartlarını, biçimlerini ve dinin geçirdiği aşama ve farklılıkları ele alır.
∂ Iktisat Sosyolojisi
Toplumsal yaşamın ekonomik yönünü ve başka toplumsal kurumlarla ilişkisini inceler. Başka taraftan da ekonomik sistemlerle başka toplumsal sistemler arasındaki ilişkileri inceler.
∂ Politika Sosyolojisi
Siyasal kurum ve vakaları, başka toplumsal kurum ve vakalarla ilişki yönüyle ele alır. Siyasal kanunların doğuşu, işleyişi, işlevi, siyasal fiil şekilleri, baskı grupları, siyasal davranış, oy verme, ideoloji, kamuoyu, propaganda benzer biçimde mevzuları inceler.
∂ Endüstri Sosyolojisi
Endüstri devrimi sonrasında ortaya çıkan teknolojik gelişme ve etkilerini araştırır.
∂ Aile Sosyolojisi
Ailenin yapısı, cemiyet içindeki yeri, fonksiyonları, şekillerini inceler.
∂ Köy Sosyolojisi
Köy tipleri, coğrafyanın tesiri, köydeki farklılıkları mevzu alır.
∂ Şehir Sosyolojisi
Kentleşme, şehir biçimlerini, toplumsal yapısı ve göç vakası üstünde durur.
Ekonomik sosyoloji nedir? Neleri mevzu edinir?
Her şeyden ilkin şunu vurgulamak gerekir ki iktisat mevzusu, ekonomistlerle ,sosyologlar içinde uzun süre münakaşa mevzusu olmuştur. Ve bu münakaşa, kimi ekonomistler ve kimi sosyologlarca hala sürdürülmektedir. Münakaşa , şu iki soruya indirgenebilir: “ekonomi özerk bir disiplin midir?†“ekonomi bağlı bir disiplin midir?†bu gün , hiçbir bilimin özerk olmayacağı gerçeği kesinlikle anlaşıldığı halde , sözü edilen münakaşanın sürdürülmesinin kanımızca sebebi, ekonominin çok büyük önemidir. Bir de ara sıra “ekonomik sosyoloji olması imkansız!†diyen ekonomistler görülmektedir ki onlara yanıt olarak, toplumsal ve ekonomik belirleyiciler mevzusunda fikirlerini açıklayan bir ekonomistin şu cümlelerini tekrarlamak yerinde olur: “iyimser liberallerin girişimi, sonunda, komik durumada düşerek yok olup gitmişse , bunun sebebi , kuşkusuz, sosyolojik çözümlemelerden yoksun oluşlarıdır. Ekonomik belirleyiciliklerden bazılarını bilmedikleri için onlara sitem etmek gerekmeyebilir;fakat,genel bir görüşe ulaşmak için göz önünde tutulması ihtiyaç duyulan başka toplumsal belirleyiciliklerden bir tanesini dahi .bilmedikleri bir gerçektir.â€
Sosyoloji ve iktisat,aynı mevzuyla ilgilenen iki bilimdir. Fakat,aralarında farklar vardır.
Ekonomist de sosyolog da toplumsal olgularla ilgilenirler;başka bir deyişle,ekonomik çözümleme ve sosyolojik araştırmalar ,aynı toplumsal gerçeği açıklamayı amaçlarlar. Fakat,ekonomist,toplumsal gerçeğin/toplumsal var oluşun hususi bir görünümüyle daha çok ilgilenmektedir,doğrusu insan ilişkilerinin hususi bir tipiyle ve ‘ekonomik ilişkiler' denen kurallar bütünüyle daha çok ilgilenmektedir. Ekonominin mevzusu,bir bakıma,hem ölçülü hem de türdeş bir mevzudur. Aynı şey,dil dediğimiz hususi işaretler sistemini inceleyen dilbilim için de söylenir;fakat bağımlı mevzularını lüzumlu sonucu olarak ikisi de özerk ilim olmayacağı için,mevzularından dışarı çıkmak zorundadırlar. Çünkü ikisi de,bir tüm olan toplumsal ilişkileri iki ayrı sistemini incelerler. Oysa sosyolojinin mevzusu,ölçülü ve türdeş bir mevzu değildir;sosyolojinin mevzusu,toplumun tümüdür. Bu tüm içinde ekonomik ilişkilerin çok büyük öneme haiz olması ya da ekonomik olgunun diğeri toplumsal olgular üstüne tesiri,toplumsal olguların hepsini inceleyen sosyolojiyi ,'ekonomik sosyoloji' ismi altında,ekonomik gerçek ve verileri incelemeye götürür.
Bu ekonomik gerçek ve veriler,en geniş anlamıyla 'ekonomik ilerlemedir',üretim ilişkileridir,ekonomik çalkalanmalardır. Ekonomik sosyoloji,belli başlı bir toplumda bireylerin, grupların ve sınıfların yabancılaşmalarında ve gelişmelerinde ekonomik gerçeğin belirleyiciliğin ve bu belirleyiciliğin derecesini ortaya koymaya çalışır. Ve daha genel olarak,ekonomik sosyoloji toplumların yapılaşmasının ve yapının değişmesinin koşullarından birisi olarak ekonomiyi inceler.
Ekonominin, bir toplumda ‘ekonomik ilişkiler' denen kurallar bütünü ile daha çok ilgilendiğini beyan etmiştik. Ekonominin bu görevinin kapsamını daha geniş olarak şu şekilde açıklayabiliriz: Iktisat , üretim ve değişiklik bu nedenle insanoğlu içinde kurulan ilişkilerin tümünün bir sonucu olarak bütünlükleri , toplumsal büyüklükleri inceler. Ve bu bir ‘Makro iktisat' dir .Oysa ekonomik sosyoloji, araştırma alanları bakımından dar kapsamlı, hususi kapsamlı alanlarda etkinliğini göstermektedir. Başka bir deyişle , ekonomik sosyoloji, bütünü toplumu oluşturan değişik yapısal öğelerin meydana gelişini, işleyişini yada yaşayışını ve dönüşümünü inceler. Fakat bu değişik yapısal öğeler toplumsal üretimde bir görevi olan öğelerdir. Birazcık ilkin bireyler, gruplar, sınıflar olarak göstermeye çalıştığımız bu öğeler, bu gün daha geniş bir kapsam içinde dört grupta toplanabilmektedir.
- Toplumsal sınıflar;
- Tekniklerin evrimine gore tanımlanan meslek grupları;
- Şehirler , köyler benzer biçimde gruplar;
- İşçi sendikaları, İş veren örgütleri benzer biçimde ekonomik etkinliği yönlendirebilen toplumsal eylemli gruplar.
Bu şekilde ekonomik sosyoloji ‘mikro iktisat' olarak kendini göstermektedir. Ve bu nedenle ekonomik sosyoloji, makro ekonominin ön görmüş olduğu ve genel eğilimlerini gösterdiği vakaları , hususi koşullara gore ve ayrıntılarıyla incelemek durumunda kalmaktadır. Mesela kentlerin coğrafya bakımından yerleşmelerini, gelişmelerini ve iç yapılarını belirleyen ekonomik etkenleri ekonomik sosyoloji inceler. Gene mesela, ekonomik sosyoloji, aileyi şu açılardan inceler: iyelik açısından (ailenin haiz olduğu üretim araçları ve tüketim olanakları) , üretim açısından ( kendisi ve başkaları için ne üretir, iyi mi üretir) , değişiklik açısından (aile gelir ve bütçeleri) ve tüketim açısından (beslenme,yerleşme,boş zamanları değerlendirme vb.). böylelikle bu yaklaşımlar yardımıyla ailelerin hangi koşullarda oluştukları iyi mi geliştikleri ve dönüştükleri incelenebilir.
:100 soruda sosyoloji
Her şeyden ilkin şunu vurgulamak gerekir ki iktisat mevzusu, ekonomistlerle ,sosyologlar içinde uzun süre münakaşa mevzusu olmuştur. Ve bu münakaşa, kimi ekonomistler ve kimi sosyologlarca hala sürdürülmektedir. Münakaşa , şu iki soruya indirgenebilir: “ekonomi özerk bir disiplin midir?†“ekonomi bağlı bir disiplin midir?†bu gün , hiçbir bilimin özerk olmayacağı gerçeği kesinlikle anlaşıldığı halde , sözü edilen münakaşanın sürdürülmesinin kanımızca sebebi, ekonominin çok büyük önemidir. Bir de ara sıra “ekonomik sosyoloji olması imkansız!†diyen ekonomistler görülmektedir ki onlara yanıt olarak, toplumsal ve ekonomik belirleyiciler mevzusunda fikirlerini açıklayan bir ekonomistin şu cümlelerini tekrarlamak yerinde olur: “iyimser liberallerin girişimi, sonunda, komik durumada düşerek yok olup gitmişse , bunun sebebi , kuşkusuz, sosyolojik çözümlemelerden yoksun oluşlarıdır. Ekonomik belirleyiciliklerden bazılarını bilmedikleri için onlara sitem etmek gerekmeyebilir;fakat,genel bir görüşe ulaşmak için göz önünde tutulması ihtiyaç duyulan başka toplumsal belirleyiciliklerden bir tanesini dahi .bilmedikleri bir gerçektir.â€
Sosyoloji ve iktisat,aynı mevzuyla ilgilenen iki bilimdir. Fakat,aralarında farklar vardır.
Ekonomist de sosyolog da toplumsal olgularla ilgilenirler;başka bir deyişle,ekonomik çözümleme ve sosyolojik araştırmalar ,aynı toplumsal gerçeği açıklamayı amaçlarlar. Fakat,ekonomist,toplumsal gerçeğin/toplumsal var oluşun hususi bir görünümüyle daha çok ilgilenmektedir,doğrusu insan ilişkilerinin hususi bir tipiyle ve ‘ekonomik ilişkiler' denen kurallar bütünüyle daha çok ilgilenmektedir. Ekonominin mevzusu,bir bakıma,hem ölçülü hem de türdeş bir mevzudur. Aynı şey,dil dediğimiz hususi işaretler sistemini inceleyen dilbilim için de söylenir;fakat bağımlı mevzularını lüzumlu sonucu olarak ikisi de özerk ilim olmayacağı için,mevzularından dışarı çıkmak zorundadırlar. Çünkü ikisi de,bir tüm olan toplumsal ilişkileri iki ayrı sistemini incelerler. Oysa sosyolojinin mevzusu,ölçülü ve türdeş bir mevzu değildir;sosyolojinin mevzusu,toplumun tümüdür. Bu tüm içinde ekonomik ilişkilerin çok büyük öneme haiz olması ya da ekonomik olgunun diğeri toplumsal olgular üstüne tesiri,toplumsal olguların hepsini inceleyen sosyolojiyi ,'ekonomik sosyoloji' ismi altında,ekonomik gerçek ve verileri incelemeye götürür.
Bu ekonomik gerçek ve veriler,en geniş anlamıyla 'ekonomik ilerlemedir',üretim ilişkileridir,ekonomik çalkalanmalardır. Ekonomik sosyoloji,belli başlı bir toplumda bireylerin, grupların ve sınıfların yabancılaşmalarında ve gelişmelerinde ekonomik gerçeğin belirleyiciliğin ve bu belirleyiciliğin derecesini ortaya koymaya çalışır. Ve daha genel olarak,ekonomik sosyoloji toplumların yapılaşmasının ve yapının değişmesinin koşullarından birisi olarak ekonomiyi inceler.
Ekonominin, bir toplumda ‘ekonomik ilişkiler' denen kurallar bütünü ile daha çok ilgilendiğini beyan etmiştik. Ekonominin bu görevinin kapsamını daha geniş olarak şu şekilde açıklayabiliriz: Iktisat , üretim ve değişiklik bu nedenle insanoğlu içinde kurulan ilişkilerin tümünün bir sonucu olarak bütünlükleri , toplumsal büyüklükleri inceler. Ve bu bir ‘Makro iktisat' dir .Oysa ekonomik sosyoloji, araştırma alanları bakımından dar kapsamlı, hususi kapsamlı alanlarda etkinliğini göstermektedir. Başka bir deyişle , ekonomik sosyoloji, bütünü toplumu oluşturan değişik yapısal öğelerin meydana gelişini, işleyişini yada yaşayışını ve dönüşümünü inceler. Fakat bu değişik yapısal öğeler toplumsal üretimde bir görevi olan öğelerdir. Birazcık ilkin bireyler, gruplar, sınıflar olarak göstermeye çalıştığımız bu öğeler, bu gün daha geniş bir kapsam içinde dört grupta toplanabilmektedir.
- Toplumsal sınıflar;
- Tekniklerin evrimine gore tanımlanan meslek grupları;
- Şehirler , köyler benzer biçimde gruplar;
- İşçi sendikaları, İş veren örgütleri benzer biçimde ekonomik etkinliği yönlendirebilen toplumsal eylemli gruplar.
Bu şekilde ekonomik sosyoloji ‘mikro iktisat' olarak kendini göstermektedir. Ve bu nedenle ekonomik sosyoloji, makro ekonominin ön görmüş olduğu ve genel eğilimlerini gösterdiği vakaları , hususi koşullara gore ve ayrıntılarıyla incelemek durumunda kalmaktadır. Mesela kentlerin coğrafya bakımından yerleşmelerini, gelişmelerini ve iç yapılarını belirleyen ekonomik etkenleri ekonomik sosyoloji inceler. Gene mesela, ekonomik sosyoloji, aileyi şu açılardan inceler: iyelik açısından (ailenin haiz olduğu üretim araçları ve tüketim olanakları) , üretim açısından ( kendisi ve başkaları için ne üretir, iyi mi üretir) , değişiklik açısından (aile gelir ve bütçeleri) ve tüketim açısından (beslenme,yerleşme,boş zamanları değerlendirme vb.). böylelikle bu yaklaşımlar yardımıyla ailelerin hangi koşullarda oluştukları iyi mi geliştikleri ve dönüştükleri incelenebilir.
:100 soruda sosyoloji
Fizik kanun ve teorilerinin başka bilimlerle içinde iyi mi bir ilişki vardır?
Edebiyatın Bilimlerle İlişkisi
Biyolojinin Çabalama Alanları ve Başka Bilimlerle İlişkisi
YORUMLAR