Uygurlar Kimdir?

Bir Türk boyu olan ve geçmişte Uygurlar Devletini de kurmuş olan Uygurlar ile ilgili olarak genel bilgilerin yer almış olduğu yazımız. UYG...

Bir Türk boyu olan ve geçmişte Uygurlar Devletini de kurmuş olan Uygurlar ile ilgili olarak genel bilgilerin yer almış olduğu yazımız.

UYGURLAR, bir Türk boyu. Orhun yazıtlarında 717’deki ayaklanmalar bu nedenle söz edilen Uygurların anayurtları Orhun, Selenga ve Tala ırmaklarının bulunmuş olduğu bölgeydi (şimdiki Moğolistan Bölgesi) iklimle toprak, ziraat ve hayvancılığa elverişli değildir. Göçebe bir boy olan Uygurlar kalabalık bir kitle olmamalarına rağmen, disiplinli ve yürekli bir orduya sahiptiler.

Ata binmede ve ok atmada ustaydılar. Yaşamlarını akınlar yaparak geçirirler, koyun ve sığır beslerlerdi. Göktürkler, Uygurlara Baykal Gölü’nün güneyindeki bozkırların yönetimini verdiler. Uygurlar, Göktürklerin zayıf dönemlerinde Çin ve Şark Türkistan’da ileri uygarlığa ve kültüre haiz kentlerle ilişki kurdular. Göktürklerin siyasal baskısı ortadan kalkınca da irkin unvanı taşıyan bir başkanın yönetimi altında birleştiler, zaman içinde tecim hayata geçirmeye başladılar. Kabul ettikleri Engel dini Uygurların savaşçılığını azalttı, buna karşılık ilim, sanat ve tecim yaşamında ilerlemeler oldu.

840’ta Kırgız Ordusu’nun Uygurların başkenti Ordu Balığ’ı ele geçirerek halkını kılıçtan geçirmeleri üstüne, kıyımdan kurtulan Uygurlar, türlü mıntıkalara göç ettiler, dağılarak güçlerini yitirdiler. 9. yüzyılın ortalarından başlayarak güçlendiler, Çinlilerin imparatorlarına karşı ayaklanmalarından yararlanarak sınırlarını genişlettiler. 9. yüzyıl sonunda Tanrı Dağları’ndaki bölümde yeni yurtlarını kurdular.

10. yüzyılda Tibet saldırısına son vererek tecim, sanat ve edebiyatla ilgilendiler. Çin ile olan ilişkileri bozmadılar, tecim alışverişini genişlettilerse de Moğol egemenliği altında tecim önemlerini yitirdiler (1299). Demir, çelik ve tabanca üretiminde de ön plandaydılar. İpekçilikte ilerlediler, nişadırı üreterek Çin’e sattılar, boraks, bakıroksit şeklinde madenleri işlediler. Engel ve Budacılığa ait bir sürü eseri Uygurcaya çevirdiler. Çin’den kâğıdı aldılar. Baskı sanatında hareketli harfleri kullandılar. Dinsel mevzuları işleyen minyatürleri de başarılıdır.