YANILMA a. Gerçeğe uygun olmayan bir düşünceyi benimsemek, yanlış olan bir şeyi doğru saymak eylemi; yanılgı. —-Fels. Descartes&#...
YANILMA a. Gerçeğe uygun olmayan bir düşünceyi benimsemek, yanlış olan bir şeyi doğru saymak eylemi; yanılgı.
—-Fels. Descartes'a bakılırsa, insan özgürlüğünün (ya da özgür iradenin) akıl sınırları haricinde kullanılması. (Bu şekilde bir kullanımın olabilirliği insanoğlunun yetkinlikten uzak bir varlık oluşundan gelir.) [Bk. ansikl. böl.] || Leibniz'e bakılırsa, yanlış olana inanmaya dayanan ve fikirlerimizi ayırt etmekteki yetersizliğimizden lanan bilgi eksikliği. || Nietzsche'ye bakılırsa, duyulardan sağlanan bilgiyi hiçbir halde göz önüne almayan, salt akla dayalı işlem. (Bk. ansikl. böl.)
—Ölçbil. HATA'nın eşanlamlısı.
—ANSİKL. Fels. Descartes'a bakılırsa yanılma, bir tür gerçek-dışılık olmasının yanı sıra, insana onu olduğu şeklinde tanıma olanağı veren hususi bir şekil de kazanır: “Bir şeyi yeterince aydınlık ve seçik bir halde tasar- layamadığım vakit, onun üstüne bir yargı belirtmekten kaçınırsam, elbet yargı gücümü çok iyi kullanmış olurum ve kesinlikle yanılmam fakat o şeyi yadsımaya ya da onaylamaya karar verirsem özgür irademi gerektiği şeklinde kullanmamış olurum; gerçek olmayan bir şeye inandığımda, kendimi aldattığım kesindir, hatta kimi zaman doğru akılyürütsem bile bu bir rastlantıdan başka bir şey olması imkansız ve yanılmaktan ve özgür irademi fena kullanmaktan kurtulmamı sağlamaz; bundan dolayı naturel ışık bizlere, anlığın daima iradeden ilkin gelmesi icap ettiğini gösterir. Ve yanılmanın biçimini oluşturan yoksunluğa, özgür iradenin fena kullanılışı niçin olur." (Doğa ötesi düşünceler [Möditations mö- taphysiques], 4). Bu durum Descartes'a bakılırsa insanoğlunun yapısından gelen bir yetkinlik eksikliğinden lanır: "Kendime daha yakından bakarken, ve yanılmalarımın neler bulunduğunu belirlerken, yanılmalanmın iki sebebinin, şu demek oluyor ki bendelri tanıma gücü ile seçme gücünün ya da özgür iradenin çekişmesine bağlı bulunduğunu, şu demek oluyor ki anlığıma ve irademin bütününe bağlı bulunduğunu görüyorum" (Doğa ötesi düşünceler [Mâditations mâtaphysiques], 4). Oysa bu iki nedenin birbiriyte ilgisiz olduğu söylenemez: “Öyleyse yanılmalanm nereden doğuyor? İrade anlıktan çok daha geniş ve uzamlı olduğundan ben onu belli sınırlar içinde tutamıyorum, anlamadığım şeylere de uzatıyorum onu; bu şeylere kendinden ilgisiz olduğundan kolaylıkla sapıyor ve iyi yerine kötüyü, doğru yerine hatası seçiyor. Bu da aldanmama ve günah işlememe niçin oluyor" (Doğa ötesi düşünceler [Mâditations mötaphysiques], 4).
*Nietzsche'ye bakılırsa, hatası duyu organlarına bağlayan anlayış kabul edilemez. Nietzsche şu şekilde der: "Duyular yalan söylemez, onların gösterdiklerine yalanı katan biziz, sözgelimi birlik yalanını, gerçeklik yalanını, töz, süre yalanını [...]. Duyuların gösterdiğini çarpıtıyorsak, bunun sorumlusu 'akıl'dır" (Götzendhmmerung* [Putların düşüşü]). Başka bir deyişle, yanılma duyulardan değil, akıldan lanır: duyular bizlere dünyanın birlikten de kararlılıktan da yoksun bulunduğunu gösterirler ve gerçeği söylerler.
—-Fels. Descartes'a bakılırsa, insan özgürlüğünün (ya da özgür iradenin) akıl sınırları haricinde kullanılması. (Bu şekilde bir kullanımın olabilirliği insanoğlunun yetkinlikten uzak bir varlık oluşundan gelir.) [Bk. ansikl. böl.] || Leibniz'e bakılırsa, yanlış olana inanmaya dayanan ve fikirlerimizi ayırt etmekteki yetersizliğimizden lanan bilgi eksikliği. || Nietzsche'ye bakılırsa, duyulardan sağlanan bilgiyi hiçbir halde göz önüne almayan, salt akla dayalı işlem. (Bk. ansikl. böl.)
—Ölçbil. HATA'nın eşanlamlısı.
—ANSİKL. Fels. Descartes'a bakılırsa yanılma, bir tür gerçek-dışılık olmasının yanı sıra, insana onu olduğu şeklinde tanıma olanağı veren hususi bir şekil de kazanır: “Bir şeyi yeterince aydınlık ve seçik bir halde tasar- layamadığım vakit, onun üstüne bir yargı belirtmekten kaçınırsam, elbet yargı gücümü çok iyi kullanmış olurum ve kesinlikle yanılmam fakat o şeyi yadsımaya ya da onaylamaya karar verirsem özgür irademi gerektiği şeklinde kullanmamış olurum; gerçek olmayan bir şeye inandığımda, kendimi aldattığım kesindir, hatta kimi zaman doğru akılyürütsem bile bu bir rastlantıdan başka bir şey olması imkansız ve yanılmaktan ve özgür irademi fena kullanmaktan kurtulmamı sağlamaz; bundan dolayı naturel ışık bizlere, anlığın daima iradeden ilkin gelmesi icap ettiğini gösterir. Ve yanılmanın biçimini oluşturan yoksunluğa, özgür iradenin fena kullanılışı niçin olur." (Doğa ötesi düşünceler [Möditations mö- taphysiques], 4). Bu durum Descartes'a bakılırsa insanoğlunun yapısından gelen bir yetkinlik eksikliğinden lanır: "Kendime daha yakından bakarken, ve yanılmalarımın neler bulunduğunu belirlerken, yanılmalanmın iki sebebinin, şu demek oluyor ki bendelri tanıma gücü ile seçme gücünün ya da özgür iradenin çekişmesine bağlı bulunduğunu, şu demek oluyor ki anlığıma ve irademin bütününe bağlı bulunduğunu görüyorum" (Doğa ötesi düşünceler [Mâditations mâtaphysiques], 4). Oysa bu iki nedenin birbiriyte ilgisiz olduğu söylenemez: “Öyleyse yanılmalanm nereden doğuyor? İrade anlıktan çok daha geniş ve uzamlı olduğundan ben onu belli sınırlar içinde tutamıyorum, anlamadığım şeylere de uzatıyorum onu; bu şeylere kendinden ilgisiz olduğundan kolaylıkla sapıyor ve iyi yerine kötüyü, doğru yerine hatası seçiyor. Bu da aldanmama ve günah işlememe niçin oluyor" (Doğa ötesi düşünceler [Mâditations mötaphysiques], 4).
*Nietzsche'ye bakılırsa, hatası duyu organlarına bağlayan anlayış kabul edilemez. Nietzsche şu şekilde der: "Duyular yalan söylemez, onların gösterdiklerine yalanı katan biziz, sözgelimi birlik yalanını, gerçeklik yalanını, töz, süre yalanını [...]. Duyuların gösterdiğini çarpıtıyorsak, bunun sorumlusu 'akıl'dır" (Götzendhmmerung* [Putların düşüşü]). Başka bir deyişle, yanılma duyulardan değil, akıldan lanır: duyular bizlere dünyanın birlikten de kararlılıktan da yoksun bulunduğunu gösterirler ve gerçeği söylerler.
Kaynak: Büyük Larousse
Sehiv (Yanılma) Secdesi ve Yapıldığı Haller
YANILMAK gçz. f.
1. Bir yanlışlık yapmak: Mektubun tarihinde yanılıyorsunuz, tarih geçen aya aitti. Yanılıp başka kapıyı çalmışım.
2. Bir şeyi, bir kimseyi iyi tanımadığı için olduklarından değişik sanmak, niteliklerini yanlış değerlendirmek, onlarla ilgili yanlış bir kanıya varmak; aldanmak: Beni etkileyebileceğinizi düşünüyorsanız yanılıyorsunuz. Onu parlak zeka bir insan sanıyordum, oysa yanılmışım.
3. Tartıp düşünmeden hareket etmek, yanlışlık yapmak: Bu işi üstlenmemeliydim, ünlenmekle yanılmışım.
4. Yanılmıyorsam, ileri sürülen düşüncenin, verilen bilginin kati olmadığını belirtir.
♦ yanıltmak ettirg. f.
1. Bir kimseyi yanıltmak, onu yanılgıya itmek, bir kimseyi, bir şeyi olduklarından değişik sanmasına niçin olmak: gerçeğe uymayan bir kanıya varmasına yol açmak, aldatmak: Beni bu malın niteliği mevzusunda yanılttılar. Kendini yoksulmuş şeklinde gösterip herkesi yanılttı.
2. Bir kimseyi yanıltmak, bir şeyden söz ederken, onun yanlış bir değerlendirme yapmasına yol açmak: Sis beni yanılttı, uzaklığı hesaplayamadıın. Gözlerim beni yanıltıyor mu? Belleğim beni yanıltabilir. Deneyimi onu yanı İtam azdı, gerçek bir kabiliyeti ayırt edebilirdi.
1. Bir yanlışlık yapmak: Mektubun tarihinde yanılıyorsunuz, tarih geçen aya aitti. Yanılıp başka kapıyı çalmışım.
2. Bir şeyi, bir kimseyi iyi tanımadığı için olduklarından değişik sanmak, niteliklerini yanlış değerlendirmek, onlarla ilgili yanlış bir kanıya varmak; aldanmak: Beni etkileyebileceğinizi düşünüyorsanız yanılıyorsunuz. Onu parlak zeka bir insan sanıyordum, oysa yanılmışım.
3. Tartıp düşünmeden hareket etmek, yanlışlık yapmak: Bu işi üstlenmemeliydim, ünlenmekle yanılmışım.
4. Yanılmıyorsam, ileri sürülen düşüncenin, verilen bilginin kati olmadığını belirtir.
♦ yanıltmak ettirg. f.
1. Bir kimseyi yanıltmak, onu yanılgıya itmek, bir kimseyi, bir şeyi olduklarından değişik sanmasına niçin olmak: gerçeğe uymayan bir kanıya varmasına yol açmak, aldatmak: Beni bu malın niteliği mevzusunda yanılttılar. Kendini yoksulmuş şeklinde gösterip herkesi yanılttı.
2. Bir kimseyi yanıltmak, bir şeyden söz ederken, onun yanlış bir değerlendirme yapmasına yol açmak: Sis beni yanılttı, uzaklığı hesaplayamadıın. Gözlerim beni yanıltıyor mu? Belleğim beni yanıltabilir. Deneyimi onu yanı İtam azdı, gerçek bir kabiliyeti ayırt edebilirdi.
Kaynak: Büyük Larousse
YANILMAZLIK a. Başarısızlıkla neticelenmesi, yanılması mümkün olmayan bir şeyin özelliği: Bir yöntemin yanılmazlığı.
—Din. Katoliklerde yanılmazlık, tam ve emsalsiz bir otoritesi olan kişilere aittir. Doğu dinleri yanılmazlıktan çok kişisel inancın sarsılmazlığına ehemmiyet verirler. Batı'da Düzeltim hareketi papanın ve konsillerin ve her türlü kilise otoritesinin yanılmazlığına karşı çıkmıştır. Anglikan tanrıbilimi, Tanrı' nın korumasında olan Kilise'nin inanç mevzusunda yanılmazlığını kabul eder: fakat burada Kilise'nin değil, bir kılavuz olarak Ruhülkudüs'ün yanılmazlığı sözkonusu- dur. Tüm bu değişik yaklaşımlardan Kilise için sürekliliğin ve yenilenmenin esas olduğu sonucu çıkmaktadır.
—Din. Katoliklerde yanılmazlık, tam ve emsalsiz bir otoritesi olan kişilere aittir. Doğu dinleri yanılmazlıktan çok kişisel inancın sarsılmazlığına ehemmiyet verirler. Batı'da Düzeltim hareketi papanın ve konsillerin ve her türlü kilise otoritesinin yanılmazlığına karşı çıkmıştır. Anglikan tanrıbilimi, Tanrı' nın korumasında olan Kilise'nin inanç mevzusunda yanılmazlığını kabul eder: fakat burada Kilise'nin değil, bir kılavuz olarak Ruhülkudüs'ün yanılmazlığı sözkonusu- dur. Tüm bu değişik yaklaşımlardan Kilise için sürekliliğin ve yenilenmenin esas olduğu sonucu çıkmaktadır.
Kaynak: Büyük Larousse
yanılma
isim
isim
- Yanılmak işi:
yanılma ingilizcesi
- bias, goof, lapse, misapprehension, slip up
yanılmak
(nesne almayan eylem)
1 . Tanımayarak, niteliğini iyi anlamayarak aldanmak:
"Kimi zaman insanoğlu o kadar birbirlerine benziyor ki insan yanılıyor."- M. Yesarî.
2 . Sonucunu düşünmeden ya da bilmeden uygunsuz bir davranışta bulunmak.
(nesne almayan eylem)
1 . Tanımayarak, niteliğini iyi anlamayarak aldanmak:
"Kimi zaman insanoğlu o kadar birbirlerine benziyor ki insan yanılıyor."- M. Yesarî.
2 . Sonucunu düşünmeden ya da bilmeden uygunsuz bir davranışta bulunmak.
yanılmak ingilizcesi
- to be mistaken; to make a mistake, to go wrong, to blunder, to err
Sehiv (Yanılma) Secdesi ve Yapıldığı Haller
YORUMLAR