Yaşam Kalitesi (Quality of Life) Yaşam, bedenin temel gereksinimlerinin karşılanması ve kişinin yaşamını ve yaşantısını düzgüsel bir...
Yaşam Kalitesi (Quality of Life)
Yaşam, bedenin temel gereksinimlerinin karşılanması ve kişinin yaşamını ve yaşantısını düzgüsel bir biçimde devam ettirmesidir. Buna düzgüsel yaşam kalitesi denir.
Başka bir anlamı ise yüksek yaşam standartları diye tanımlanan (aslına bakarsak o şekilde olmayan) temel gereksinimin üstünde çok fazla lüks ve maliyetli gereksinim tüketimi anlayışı ile bu kavram yozlaştırılmıştır.
Dünya Sıhhat Örgütü, "hedefleri, beklentileri, standartları, ilgileri ile bağlantılı olarak, kişilerin yaşadıkları kültür ve kıymet yargılarının bütünü içinde durumlarını idrak etme şekli" olarak tanımlar yaşam standardını (quality of life). Bir başka ifadeyle; yaşam kalitesi, kişinin içinde yaşamış olduğu sosyokültürel ortamda kendi sağlığını öznel olarak algılayışını tanımlamaktadır. Şu demek oluyor ki bu kavram tıp teknikleri, laboratuar işlemleriyle ölçülen bir nicelik değildir, sübjektif olarak yaşatılan bir niteliktir ve aslına bakarsak pahalı zevklerle direkt bir ilişkisi yoktur. Esas gaye kişilerin kendi fizyolojik, ruhsal ve toplumsal işlevlerinden ne seviyede memnun olduklarının ve yaşamlarının bu yönleri ile ilgili özelliklerin varlığı ya da yokluğunun ne seviyede onları rahatsız ettiğinin saptanmasıdır. Bir örnek vermek gerekirse; merdiven inip çıkamamak bir fizyolojik işlev kaybı değerlendirmesiyken, merdiven çıkamamanın kişinin yaşamının niteliği üstüne olan öznel (algılanan) tesiri yaşam kalitesi ile ilişkilidir. Merdiven çıkamayan birinin, örneğin, çok acil bir hasta yakınını ziyaret edemeyişi ve bunun hastanın kaybedilmesiyle imkânsız hale gelmesi onun yaşam kalitesi üstünde ağırbaşlı tahribat yapabilirken; merdiven çıkamayan ve bu konuyu dinlenmek için geçici bir fırsat olarak görüp kitap okuyarak çok zamandır yapmak istediği bir arzusunu gerçekleştirmeye çalışan birisi için yaşam kalitesi üstünde pozitif katkı dahi sunabilir. Bir başka örnekle, kişinin kaç saat uyuduğu değildir, uykusundan memnun olup olmadığıdır yaşam standardını belirleyen.
Yaşam standardını yakalamış insan rahat insandır. Refah kişinin kendisi ve çevresiyle barışık olmasını, belirgin bir gücü ve ilerlemeyi da içeren, mutluluktan öte bir duygudur.
Rahat insan iyi tasarımlanmış bir makine benzer biçimde kuvvetli ve yararlı bir biçimde aktiftir. Gücü ve yararlılığı, tıpkı makineninki benzer biçimde, dengeli ve tertipli hareketten, bir sürü faktörün belirgin bir hedef için uyumlu işbirliğinden doğar. Rahat insan nereye gitmek ve ne yapmak istediğini bilir. Benliğinin tüm parçaları uyum içinde çalıştığından mühim işler başarır. Sorunları çözer, büyük buluşlar gerçekleştirir, yeni güzellikler yaratır. Kendi yaşamını denetim eder; yaşamın kendisini sürüklemesine izin vermez.
Tüm bu tür şeyler yaşamda kaliteyi yakalamış bir kişinin iç dünyasından gelen özelliklerdir. İnsan iç ve dış dünyadan oluşan bir tüm olduğuna gore, kişinin rahat olması için dış etkenlerin de belirgin bir kaliteye yetişmesi gerekir. Bundan dolayı de yaşamış olduğu ülkede bağzı asgari standartların bulunması şarttır.
Yaşam kalitesinin bir çok bileşeni vardır:
Dahası, yaşam kalitesinin toplamı ya da averajı alınamaz. Bu nedenle yaşam kalitesinin tanımlanması ve ölçümü zor olsa gerek. İnsanların yaşam kalitesi diye adlandırdığı büyük bölümü şey kültürel esaslıdır. Tek bir toplumun içinde dahi yaşam kalitesinin ne olduğu alt kültürlere ve bireylere gore farklılık gösterir.
Önceki ifadede doğrusu yaşam kalitesinin ölçülemeyeceğini söylese de, 2006 senesinde World Competitiveness Yearbook araştırmada kültür, çevre kalitesi, yüksek yaşam standartları, güvenlik, konut ve alışveriş mevzuları baz alınarak yüksek yaşam kalitesine haiz ülkeler sıralanarak bunun ölçülebilir bir nicelik olduğu gösterilmiştir.
Başka meydana getirilen bir araştırmada ise; 2007 senesinde Eurlife ismi altında Avrupa'da yaşam koşulları ve yaşam kalitesi hakkında bir veri tabanı oluşturuldu. 25 Avrupa Birliği üyesi ülkesi ve 3 aday ülke olan Türkiye, Bulgaristan ve Romanya kapsamında geliştirilen çalışmada türlü mevzu başlıkları altında türlü parametreler baz alınarak yapılmış oldu. Bu mevzular içinde; sıhhat, çabalama, çevre, kazanç ihtiyacı, eğitim, aile, toplumsal katılım, konut, ulaşım, güvenlik, rekreasyon/boş zaman, yaşam memnuniyeti, vb. vardı.
Yaşam, bedenin temel gereksinimlerinin karşılanması ve kişinin yaşamını ve yaşantısını düzgüsel bir biçimde devam ettirmesidir. Buna düzgüsel yaşam kalitesi denir.
Başka bir anlamı ise yüksek yaşam standartları diye tanımlanan (aslına bakarsak o şekilde olmayan) temel gereksinimin üstünde çok fazla lüks ve maliyetli gereksinim tüketimi anlayışı ile bu kavram yozlaştırılmıştır.
Dünya Sıhhat Örgütü, "hedefleri, beklentileri, standartları, ilgileri ile bağlantılı olarak, kişilerin yaşadıkları kültür ve kıymet yargılarının bütünü içinde durumlarını idrak etme şekli" olarak tanımlar yaşam standardını (quality of life). Bir başka ifadeyle; yaşam kalitesi, kişinin içinde yaşamış olduğu sosyokültürel ortamda kendi sağlığını öznel olarak algılayışını tanımlamaktadır. Şu demek oluyor ki bu kavram tıp teknikleri, laboratuar işlemleriyle ölçülen bir nicelik değildir, sübjektif olarak yaşatılan bir niteliktir ve aslına bakarsak pahalı zevklerle direkt bir ilişkisi yoktur. Esas gaye kişilerin kendi fizyolojik, ruhsal ve toplumsal işlevlerinden ne seviyede memnun olduklarının ve yaşamlarının bu yönleri ile ilgili özelliklerin varlığı ya da yokluğunun ne seviyede onları rahatsız ettiğinin saptanmasıdır. Bir örnek vermek gerekirse; merdiven inip çıkamamak bir fizyolojik işlev kaybı değerlendirmesiyken, merdiven çıkamamanın kişinin yaşamının niteliği üstüne olan öznel (algılanan) tesiri yaşam kalitesi ile ilişkilidir. Merdiven çıkamayan birinin, örneğin, çok acil bir hasta yakınını ziyaret edemeyişi ve bunun hastanın kaybedilmesiyle imkânsız hale gelmesi onun yaşam kalitesi üstünde ağırbaşlı tahribat yapabilirken; merdiven çıkamayan ve bu konuyu dinlenmek için geçici bir fırsat olarak görüp kitap okuyarak çok zamandır yapmak istediği bir arzusunu gerçekleştirmeye çalışan birisi için yaşam kalitesi üstünde pozitif katkı dahi sunabilir. Bir başka örnekle, kişinin kaç saat uyuduğu değildir, uykusundan memnun olup olmadığıdır yaşam standardını belirleyen.
Yaşam standardını yakalamış insan rahat insandır. Refah kişinin kendisi ve çevresiyle barışık olmasını, belirgin bir gücü ve ilerlemeyi da içeren, mutluluktan öte bir duygudur.
Rahat insan iyi tasarımlanmış bir makine benzer biçimde kuvvetli ve yararlı bir biçimde aktiftir. Gücü ve yararlılığı, tıpkı makineninki benzer biçimde, dengeli ve tertipli hareketten, bir sürü faktörün belirgin bir hedef için uyumlu işbirliğinden doğar. Rahat insan nereye gitmek ve ne yapmak istediğini bilir. Benliğinin tüm parçaları uyum içinde çalıştığından mühim işler başarır. Sorunları çözer, büyük buluşlar gerçekleştirir, yeni güzellikler yaratır. Kendi yaşamını denetim eder; yaşamın kendisini sürüklemesine izin vermez.
Tüm bu tür şeyler yaşamda kaliteyi yakalamış bir kişinin iç dünyasından gelen özelliklerdir. İnsan iç ve dış dünyadan oluşan bir tüm olduğuna gore, kişinin rahat olması için dış etkenlerin de belirgin bir kaliteye yetişmesi gerekir. Bundan dolayı de yaşamış olduğu ülkede bağzı asgari standartların bulunması şarttır.
Yaşam kalitesinin bir çok bileşeni vardır:
- Sıhhat ve eğitim hizmetlerinden yararlanma
- Kafi beslenme ve korunma
- Sıhhatli bir çevre
- Hak, fırsat ve cinsiyet eşitliği
- Günlük yaşama katılma
- Saygınlık
- Güvenlik
Dahası, yaşam kalitesinin toplamı ya da averajı alınamaz. Bu nedenle yaşam kalitesinin tanımlanması ve ölçümü zor olsa gerek. İnsanların yaşam kalitesi diye adlandırdığı büyük bölümü şey kültürel esaslıdır. Tek bir toplumun içinde dahi yaşam kalitesinin ne olduğu alt kültürlere ve bireylere gore farklılık gösterir.
Önceki ifadede doğrusu yaşam kalitesinin ölçülemeyeceğini söylese de, 2006 senesinde World Competitiveness Yearbook araştırmada kültür, çevre kalitesi, yüksek yaşam standartları, güvenlik, konut ve alışveriş mevzuları baz alınarak yüksek yaşam kalitesine haiz ülkeler sıralanarak bunun ölçülebilir bir nicelik olduğu gösterilmiştir.
Başka meydana getirilen bir araştırmada ise; 2007 senesinde Eurlife ismi altında Avrupa'da yaşam koşulları ve yaşam kalitesi hakkında bir veri tabanı oluşturuldu. 25 Avrupa Birliği üyesi ülkesi ve 3 aday ülke olan Türkiye, Bulgaristan ve Romanya kapsamında geliştirilen çalışmada türlü mevzu başlıkları altında türlü parametreler baz alınarak yapılmış oldu. Bu mevzular içinde; sıhhat, çabalama, çevre, kazanç ihtiyacı, eğitim, aile, toplumsal katılım, konut, ulaşım, güvenlik, rekreasyon/boş zaman, yaşam memnuniyeti, vb. vardı.
High Quality Photo Resizer - Fotoğraf Boyutlandırma
Elektrik Enerjisi Dağıtım Sistemlerinde Enerji Kalitesi
Kentsel Yaşam Kalitesi
Yaşam Kalitesi Nedir?
Yaşam kalitesi (quality of life), insanların duygusal, toplumsal ve fizyolojik afiyetine ve hayatlarındaki gündelik işlerini kendi başlarına yerine getirebilme becerisine haiz bulunmalarına atıfta bulunan tasvir edici bir kavramdır ki, ‘afiyet' (well-being) ve ‘sürdürülebilir kalkınma' (sustainable development) ile anlamdaş olarak kullanılır. ‘Nitelikli yaşam' veya ‘yaşam kalitesi' teriminin kati/nihaî bir tanımı yoktur.
Yaşam kalitesi terimi, çağıl yaşamın gelişimi ve toplumların çağdaşlaşmasıyla beraber gündeme gelen ve gelişen bir kavramdır. Araştırmalar değişen teknolojinin gelişmesi ve gelir seviyesinin yükselmesiyle beraber, maddi zenginliğin yaşam kalitesinin tek başına bir göstergesi olmadığını; mekansal, toplumsal ve hatta politik faktörlerin de bireylerin yaşam kalitesinde etkili bulunduğunu göstermektedir (yaşam kalitesi/ulusal gelir tablosu). “yaşam kalitesi†kavramıyla beraber “çevresel kaliteâ€, “yaşanabilirlik†ve “sürdürülebilirlik†benzer biçimde değişik kavramlar da kullanılmaktadır. Bu kavramları temel alan araştırmalarda, söz mevzusu kavramların çoğu zaman birbirini tamamladığı, görülmektedir.
Dünya kentleştikçe, şehirlerdeki yaşam kalitesi küreselleşmenin güncel problemi haline gelmiştir. Farklılık gösteren yaşam şartları ve bireylerin tercihleri kentsel mekânda da ilişkilerin tekrardan sorgulanmasını gerektirdi ve dünyanın gelişmiş devletlerinde olduğu benzer biçimde, Türkiye'de de bireylerin yaşamlarından ne aşama hoşnut oldukları, nelerden yakınma ettikleri özetlemek gerekirse kaliteli bir yaşamın bileşenleri sıkça tartışılır oldu.
Yaşamın Niteliği Ölçülebilir mi?
Yaşam kalitesi araştırmalarını hem ülkeler hem araştırmacılar hem de Dünya Bankası, UNICEF, BM benzer biçimde kuruluşlar ortalama 30-40 senedir sürdürüyor. Bilhassa Avrupa devletlerinde, ABD ve Kanada'da bu araştırmalar periyodik olarak, ülkenin yönetim yapısına gore, kimi vakit mahalli yönetimlerce (Kanada, İngiltere), kimi vakit metropoliten alan yönetimlerince (ABD), kimi vakit da ülke genelinde (İtalya, Hollanda) devlet kurumlarınca yapılıyor.
Birleşmiş Milletler genel anlamda yaşam kalitesi terimi yerine sürdürülebilirlik terimi kullanmaktadır. Birleşmiş Milletler tanımına gore, sürdürülebilirlik, ekonominin ve yaşam kalitesinin yükseltilmesine yönelik gelişme süreçlerinin, tabii lar üstündeki negatif tesirini en üye indirgemeyi amaçlayan küresel ölçekte etkili bir yaklaşımdır.
Birleşmiş Milletler Gündem 21 Raporu'nda, sürdürülebilir gelişmenin sağlanabilmesi için, sıhhat, eğitim, toplumsal refah, çevre ve ekonomik vaziyet benzer biçimde türlü yaşam kalitesi göstergelerinin ölçülmesi ve değerlendirmesine olanak tanıyan araçların geliştirilmesinin ülkeler için bir zorunluluk olduğu belirtilmiştir (The United Nations Agenda 21 Report, 1993).
Yaşam Kalitesinin Ölçülmesinin Önemi
Yaşam kalitesi terimi, çağıl yaşamın gelişimi ve toplumların çağdaşlaşmasıyla beraber gündeme gelen ve gelişen bir kavramdır. Araştırmalar değişen teknolojinin gelişmesi ve gelir seviyesinin yükselmesiyle beraber, maddi zenginliğin yaşam kalitesinin tek başına bir göstergesi olmadığını; mekansal, toplumsal ve hatta politik faktörlerin de bireylerin yaşam kalitesinde etkili bulunduğunu göstermektedir (yaşam kalitesi/ulusal gelir tablosu). “yaşam kalitesi†kavramıyla beraber “çevresel kaliteâ€, “yaşanabilirlik†ve “sürdürülebilirlik†benzer biçimde değişik kavramlar da kullanılmaktadır. Bu kavramları temel alan araştırmalarda, söz mevzusu kavramların çoğu zaman birbirini tamamladığı, görülmektedir.
Dünya kentleştikçe, şehirlerdeki yaşam kalitesi küreselleşmenin güncel problemi haline gelmiştir. Farklılık gösteren yaşam şartları ve bireylerin tercihleri kentsel mekânda da ilişkilerin tekrardan sorgulanmasını gerektirdi ve dünyanın gelişmiş devletlerinde olduğu benzer biçimde, Türkiye'de de bireylerin yaşamlarından ne aşama hoşnut oldukları, nelerden yakınma ettikleri özetlemek gerekirse kaliteli bir yaşamın bileşenleri sıkça tartışılır oldu.
2003 yılından günümüze kadar yapılagelen yönetimsel reformların sebebi olan yeni kamu yönetimi anlayışının; temelinde ‘yurttaş memnuniyeti' vardır. Mahalli yönetimlerin başarısı kentsel hizmetlerin sunumunda, vatandaşın memnuniyetine bağlıdır. Bu sebeple kentsel hizmetlerin tanımlanmasında yaşam kalitesi kriterlerini belirleme ve ölçme emek harcamaları temel olmalıdır. Bununla birlikte yaşam kalitesi çalışmalarının hemen aşağıdaki şekilde ifade edildiği benzer biçimde yararları da beklenebilir:
Yaşam kalitesi emek harcamaları bununla beraber kentsel hakların belirlenmesinde kullanılabilir ki bu üç değişik yönden ehemmiyet taşır:
Doç. Dr. Yüksel Demirkaya, 2013 Çekmeköy Kentsel Yaşam Kalitesi Kitabı'ndan alıntıdır.
Yaşam kalitesi (quality of life), insanların duygusal, toplumsal ve fizyolojik afiyetine ve hayatlarındaki gündelik işlerini kendi başlarına yerine getirebilme becerisine haiz bulunmalarına atıfta bulunan tasvir edici bir kavramdır ki, ‘afiyet' (well-being) ve ‘sürdürülebilir kalkınma' (sustainable development) ile anlamdaş olarak kullanılır. ‘Nitelikli yaşam' veya ‘yaşam kalitesi' teriminin kati/nihaî bir tanımı yoktur.
Yaşam kalitesi terimi, çağıl yaşamın gelişimi ve toplumların çağdaşlaşmasıyla beraber gündeme gelen ve gelişen bir kavramdır. Araştırmalar değişen teknolojinin gelişmesi ve gelir seviyesinin yükselmesiyle beraber, maddi zenginliğin yaşam kalitesinin tek başına bir göstergesi olmadığını; mekansal, toplumsal ve hatta politik faktörlerin de bireylerin yaşam kalitesinde etkili bulunduğunu göstermektedir (yaşam kalitesi/ulusal gelir tablosu). “yaşam kalitesi†kavramıyla beraber “çevresel kaliteâ€, “yaşanabilirlik†ve “sürdürülebilirlik†benzer biçimde değişik kavramlar da kullanılmaktadır. Bu kavramları temel alan araştırmalarda, söz mevzusu kavramların çoğu zaman birbirini tamamladığı, görülmektedir.
Dünya kentleştikçe, şehirlerdeki yaşam kalitesi küreselleşmenin güncel problemi haline gelmiştir. Farklılık gösteren yaşam şartları ve bireylerin tercihleri kentsel mekânda da ilişkilerin tekrardan sorgulanmasını gerektirdi ve dünyanın gelişmiş devletlerinde olduğu benzer biçimde, Türkiye'de de bireylerin yaşamlarından ne aşama hoşnut oldukları, nelerden yakınma ettikleri özetlemek gerekirse kaliteli bir yaşamın bileşenleri sıkça tartışılır oldu.
Yaşamın Niteliği Ölçülebilir mi?
Yaşam kalitesi araştırmalarını hem ülkeler hem araştırmacılar hem de Dünya Bankası, UNICEF, BM benzer biçimde kuruluşlar ortalama 30-40 senedir sürdürüyor. Bilhassa Avrupa devletlerinde, ABD ve Kanada'da bu araştırmalar periyodik olarak, ülkenin yönetim yapısına gore, kimi vakit mahalli yönetimlerce (Kanada, İngiltere), kimi vakit metropoliten alan yönetimlerince (ABD), kimi vakit da ülke genelinde (İtalya, Hollanda) devlet kurumlarınca yapılıyor.
Birleşmiş Milletler genel anlamda yaşam kalitesi terimi yerine sürdürülebilirlik terimi kullanmaktadır. Birleşmiş Milletler tanımına gore, sürdürülebilirlik, ekonominin ve yaşam kalitesinin yükseltilmesine yönelik gelişme süreçlerinin, tabii lar üstündeki negatif tesirini en üye indirgemeyi amaçlayan küresel ölçekte etkili bir yaklaşımdır.
Birleşmiş Milletler Gündem 21 Raporu'nda, sürdürülebilir gelişmenin sağlanabilmesi için, sıhhat, eğitim, toplumsal refah, çevre ve ekonomik vaziyet benzer biçimde türlü yaşam kalitesi göstergelerinin ölçülmesi ve değerlendirmesine olanak tanıyan araçların geliştirilmesinin ülkeler için bir zorunluluk olduğu belirtilmiştir (The United Nations Agenda 21 Report, 1993).
Yaşam Kalitesinin Ölçülmesinin Önemi
Yaşam kalitesi terimi, çağıl yaşamın gelişimi ve toplumların çağdaşlaşmasıyla beraber gündeme gelen ve gelişen bir kavramdır. Araştırmalar değişen teknolojinin gelişmesi ve gelir seviyesinin yükselmesiyle beraber, maddi zenginliğin yaşam kalitesinin tek başına bir göstergesi olmadığını; mekansal, toplumsal ve hatta politik faktörlerin de bireylerin yaşam kalitesinde etkili bulunduğunu göstermektedir (yaşam kalitesi/ulusal gelir tablosu). “yaşam kalitesi†kavramıyla beraber “çevresel kaliteâ€, “yaşanabilirlik†ve “sürdürülebilirlik†benzer biçimde değişik kavramlar da kullanılmaktadır. Bu kavramları temel alan araştırmalarda, söz mevzusu kavramların çoğu zaman birbirini tamamladığı, görülmektedir.
Dünya kentleştikçe, şehirlerdeki yaşam kalitesi küreselleşmenin güncel problemi haline gelmiştir. Farklılık gösteren yaşam şartları ve bireylerin tercihleri kentsel mekânda da ilişkilerin tekrardan sorgulanmasını gerektirdi ve dünyanın gelişmiş devletlerinde olduğu benzer biçimde, Türkiye'de de bireylerin yaşamlarından ne aşama hoşnut oldukları, nelerden yakınma ettikleri özetlemek gerekirse kaliteli bir yaşamın bileşenleri sıkça tartışılır oldu.
2003 yılından günümüze kadar yapılagelen yönetimsel reformların sebebi olan yeni kamu yönetimi anlayışının; temelinde ‘yurttaş memnuniyeti' vardır. Mahalli yönetimlerin başarısı kentsel hizmetlerin sunumunda, vatandaşın memnuniyetine bağlıdır. Bu sebeple kentsel hizmetlerin tanımlanmasında yaşam kalitesi kriterlerini belirleme ve ölçme emek harcamaları temel olmalıdır. Bununla birlikte yaşam kalitesi çalışmalarının hemen aşağıdaki şekilde ifade edildiği benzer biçimde yararları da beklenebilir:
1. Hizmet stratejisini belirlemede temel veriler sağlar.
2. Yurttaş ile haberleşme-iletişim stratejisi oluşturmada temel veriler sağlar.
3. Kentteki yaşam kalitesinin değişiminin izlenmesini sağlar.
4. Sunulan hizmetlerin ulusal-uluslararası örneklerle karşılaştırılabilir kılınmasını sağlar.
5. Hizmetlerin yerine getirilmesinde tüm mahalli aktivilerle ile ortaklık sağlar.
6. Daha iyi yaşam kalitesi için kentsel şuur ya da şehir kültürünün gelişimini sağlar.
7. Kentsel katılımın ve ilgili kurumlardan hesap sorma kültürünün gelişimini sağlar.
Yaşam kalitesi emek harcamaları bununla beraber kentsel hakların belirlenmesinde kullanılabilir ki bu üç değişik yönden ehemmiyet taşır:
1. Kentte yaşayan bir kimsenin haklarını kullanırken sahiplenme ile kentsel hakları fena kullanmasının önlenmesidir (kentsel şuur).
2. Kentsel haklarının her kentlinin davranışlarıyla oluşup geliştiği kabul edildiğine gore, kişilerin geliştirilmesine açık olması gerekliliğidir (şehir kültürü).
3. Gerçek sahibinin bu hakları gerçekleştirilmesini toplumsal düzeni korumaktan görevli olan idareden istemesi kanalıyla gerçekleştirilmesidir (kentsel katılım, hesap sorma).
Doç. Dr. Yüksel Demirkaya, 2013 Çekmeköy Kentsel Yaşam Kalitesi Kitabı'ndan alıntıdır.
Kaynak:msxlabs.org
YORUMLAR