YAVAŞLATICI a. Fişekç. Duyarlılığını azaltmak amacıyla itici barut taneciklerinin yüzey katmanlarına emdirilen sıvı. (Taneli barutl...
YAVAŞLATICI a. Fişekç. Duyarlılığını azaltmak amacıyla itici barut taneciklerinin yüzey katmanlarına emdirilen sıvı. (Taneli barutlarda yavaşlatıcı olarak butil ftalat kullanılır.)
—Fizs kim. Kimyasal bir tepkimenin hızını yavaşlatan madde.
—Metalürj. Korozyon yavaşlatıcısı, korozyona neden olan bir çözeltiye, metal üstündeki tesirini azaltmak ya da durdurmak amacıyla azca oranda katılan organik ya da anorganik kimyasal ürün. (Alkali kromatlar ile sodyum bikarbonat anorganik korozyon yavaşlatıcılarıdır; jelatin ile kıno- lein bileşikleri şeklinde kolloidal yapıdaki organik yavaşlatıcılar, daha çok etkime sınırlayıcıları olarak çeliklerin asitle yüzey temizleme banyolarında kullanılır.) || Tane gelişme yavaşlatıcısı, bir metal fazla bulunan taneciklerin düzgüsel büyümesini engellemiş olan ya da frenleyen ve bu faza yabancı olan madde. (Bunlar çoğu zaman boyutları 1 mikrometrenin altında olan ve çok dağınık olarak bulunan parçacıklardır.)
—Nük. müh. Hafifçe atomlardan oluşan ve birçok nükleer reaktörde, parçalanma nötronlarının enerjisini, bu atomların çekirdekleriyle ardışık çarpışmalar yöntemiyle azaltmak için kullanılan madde. (Etkin bir yavaşlatıcı, nötronları derhal asla yakalamaz ve enerjilerini, azca sayıda çarpışmayla termik düzeye getirir. Ağır su, grafit ve düzgüsel su sanayide kullanılan başlıca yavaşlatıcılardır.) [Eşanl. MODERATÖR.] || Yavaşlatıcı kabı, ortasından borular geçen, hususi tipte nükleer reaktör kabı (Yavaşlatıcı akışkan kap içinde yer alır ve soğutucu akışkan borularda dolaşır. Bu kap tipi. CANDU ailesinden reaktörlerde kullanılır.)
—Oto Yavaşlamalarda, motorlu bir taşıtın durdurma frenlerine destek olan frenleme sistemi (Bk. ansikl. böl.)
—Polim. Polimerleşme ya da parçalanma esnasında, etkin merkezler üstüne tesir ederek tepkimenin yayılmasını önleyen bileşik (Bk. ansikl. böl)
—Ted. iştah yavaşlatıcısı, şişmanlığın tedavisinde kullanılan iştah kesici madde.
—Uz. havc. Korumak ya da istenilen yanma biçimini sağlamak amacıyla bir barut blokunun yüzeyine ya da bir iticinin iç çeperine uygulanan kaplama.
♦ sıf. Fizyol. Bir organ ya da işlevin etkinliğini azaltan sinir ya da maddeye denir. (Eşanl. MODERATÖR.)
—ANSİKL. Oto. En fazla kullanılan İki sistem. elektrikli (ya da elektrodinamik) yavaşlatıcı ile egzos klapeli yavaşlatıcıdır.
Elektrikli yavaşlatıcıda, transmisyon mili, durağan(durgun) iki indükleyici arasına yerleştirilmiş manyetik bir disk taşır. Akümülatör akımı bu indükleyicilere gönderildiğinde, indük- leyicilerin manyetik alanı içinde dönen in- düvi diski Foucault akımları yaratır; bu akımlar, dönmeye karşı koyarak transmisyon milini yavaşlatır.
Egzos klapeli yavaşlatıcıda, motor freninin tesiri yükseltilir. Egzos borusunda, manifoldun arkasında yer edinen klapeye sürücü tarafınca kumanda edilir. Motorun içinde oluşan gazlar, supaplar yardımıyla, egzos manifolduna doğru püskürtülür ve buradan dışarı çıkamaz. Meydana gelen karşı tazyik, egzos zamanında motor pistonlarını frenler; bu frenleme, vites kutusundaki hız ne kadar düşükse, o denli yüksek olur.
—Polim. Çok çeşitli yavaşlatıcılar vardır; sadece bunların türü, yavaşlatılacak tepkimenin türüyle çok yakından ilgilidir. Mesela köksel bir polimerleşme tepkimesinde etkin merkezler özgür kökler olduğundan, bu kökleri tersinmez bir halde parçalayan ya da etkisizieştirebilen her bileşik, bu tip bir polimerleşme tepkimesinde yavaşlatıcı olarak kullanılır. Köksel polimerleşme tepkimelerinin yavaşlatıcıları içinde kararlılaştırılmış kökler (mesela difenilpikrilhidrazil) ya da başlangıçtaki özgür bir kökü çok azca etkin ya da tamamen etkisiz bir köke dönüştürebilen bileşikler (kinon, kloranil) sayılabilir. Öte taraftan her baz, asit nitelikli bileşiklerin kullanıldığı katyon polimerleşmesi, her arist, bazik özellikte bileşiklerin kullanıldığı anyon polimerleşmesi için bir yavaşlatıcıdır Sadece tepkime hızında bir azalma söz konusuysa bu şekilde bir bileşiğe geciktirici denir.
—Fizs kim. Kimyasal bir tepkimenin hızını yavaşlatan madde.
—Metalürj. Korozyon yavaşlatıcısı, korozyona neden olan bir çözeltiye, metal üstündeki tesirini azaltmak ya da durdurmak amacıyla azca oranda katılan organik ya da anorganik kimyasal ürün. (Alkali kromatlar ile sodyum bikarbonat anorganik korozyon yavaşlatıcılarıdır; jelatin ile kıno- lein bileşikleri şeklinde kolloidal yapıdaki organik yavaşlatıcılar, daha çok etkime sınırlayıcıları olarak çeliklerin asitle yüzey temizleme banyolarında kullanılır.) || Tane gelişme yavaşlatıcısı, bir metal fazla bulunan taneciklerin düzgüsel büyümesini engellemiş olan ya da frenleyen ve bu faza yabancı olan madde. (Bunlar çoğu zaman boyutları 1 mikrometrenin altında olan ve çok dağınık olarak bulunan parçacıklardır.)
—Nük. müh. Hafifçe atomlardan oluşan ve birçok nükleer reaktörde, parçalanma nötronlarının enerjisini, bu atomların çekirdekleriyle ardışık çarpışmalar yöntemiyle azaltmak için kullanılan madde. (Etkin bir yavaşlatıcı, nötronları derhal asla yakalamaz ve enerjilerini, azca sayıda çarpışmayla termik düzeye getirir. Ağır su, grafit ve düzgüsel su sanayide kullanılan başlıca yavaşlatıcılardır.) [Eşanl. MODERATÖR.] || Yavaşlatıcı kabı, ortasından borular geçen, hususi tipte nükleer reaktör kabı (Yavaşlatıcı akışkan kap içinde yer alır ve soğutucu akışkan borularda dolaşır. Bu kap tipi. CANDU ailesinden reaktörlerde kullanılır.)
—Oto Yavaşlamalarda, motorlu bir taşıtın durdurma frenlerine destek olan frenleme sistemi (Bk. ansikl. böl.)
—Polim. Polimerleşme ya da parçalanma esnasında, etkin merkezler üstüne tesir ederek tepkimenin yayılmasını önleyen bileşik (Bk. ansikl. böl)
—Ted. iştah yavaşlatıcısı, şişmanlığın tedavisinde kullanılan iştah kesici madde.
—Uz. havc. Korumak ya da istenilen yanma biçimini sağlamak amacıyla bir barut blokunun yüzeyine ya da bir iticinin iç çeperine uygulanan kaplama.
♦ sıf. Fizyol. Bir organ ya da işlevin etkinliğini azaltan sinir ya da maddeye denir. (Eşanl. MODERATÖR.)
—ANSİKL. Oto. En fazla kullanılan İki sistem. elektrikli (ya da elektrodinamik) yavaşlatıcı ile egzos klapeli yavaşlatıcıdır.
Elektrikli yavaşlatıcıda, transmisyon mili, durağan(durgun) iki indükleyici arasına yerleştirilmiş manyetik bir disk taşır. Akümülatör akımı bu indükleyicilere gönderildiğinde, indük- leyicilerin manyetik alanı içinde dönen in- düvi diski Foucault akımları yaratır; bu akımlar, dönmeye karşı koyarak transmisyon milini yavaşlatır.
Egzos klapeli yavaşlatıcıda, motor freninin tesiri yükseltilir. Egzos borusunda, manifoldun arkasında yer edinen klapeye sürücü tarafınca kumanda edilir. Motorun içinde oluşan gazlar, supaplar yardımıyla, egzos manifolduna doğru püskürtülür ve buradan dışarı çıkamaz. Meydana gelen karşı tazyik, egzos zamanında motor pistonlarını frenler; bu frenleme, vites kutusundaki hız ne kadar düşükse, o denli yüksek olur.
—Polim. Çok çeşitli yavaşlatıcılar vardır; sadece bunların türü, yavaşlatılacak tepkimenin türüyle çok yakından ilgilidir. Mesela köksel bir polimerleşme tepkimesinde etkin merkezler özgür kökler olduğundan, bu kökleri tersinmez bir halde parçalayan ya da etkisizieştirebilen her bileşik, bu tip bir polimerleşme tepkimesinde yavaşlatıcı olarak kullanılır. Köksel polimerleşme tepkimelerinin yavaşlatıcıları içinde kararlılaştırılmış kökler (mesela difenilpikrilhidrazil) ya da başlangıçtaki özgür bir kökü çok azca etkin ya da tamamen etkisiz bir köke dönüştürebilen bileşikler (kinon, kloranil) sayılabilir. Öte taraftan her baz, asit nitelikli bileşiklerin kullanıldığı katyon polimerleşmesi, her arist, bazik özellikte bileşiklerin kullanıldığı anyon polimerleşmesi için bir yavaşlatıcıdır Sadece tepkime hızında bir azalma söz konusuysa bu şekilde bir bileşiğe geciktirici denir.
Kaynak: Büyük Larousse
YAVAŞLATMA a. Yavaşlatmak eylemi.
—Fizs. kim. Çok düşük derişimlerde bile kimi tepkimelerin hızını nerede ise sıfıra indirebilecek özellikteki maddelerle sağlanan vaka. (Bu tepkimeler çoğu zaman bir yavaşlatıcının tam gerçekleşmeden yarıda kestiği zincirleme tepkimelerdir; mesela yükseltgenme önleyiciler ve vuruntu önleyiciler yavaşlatma biçiminde tesir ederler.) [Buna negatif kataliz de .denir.)
—Nük. müh. Nötronların enerjisinin hafifçe atomların çekirdekleri ile ardışık çarpışmalar vasıtasıyla azaltıldığı süreç. || Yavaşlatma oranı, bir nükleer reaktörde, yavaşlatıcının yakıta oranı. (Bu oran, duruma gore, kütleler, hacimler ya da her iki bileşenin karşılıklı atom sayıları dikkate alınarak ifade edilebilir.)
—Polim. Bir tepkime ortamına, yavaşlatıcı denen bir ya da daha çok bileşik katarak zincirleme bir tepkimenin yayılmasını önleme.
—Fizs. kim. Çok düşük derişimlerde bile kimi tepkimelerin hızını nerede ise sıfıra indirebilecek özellikteki maddelerle sağlanan vaka. (Bu tepkimeler çoğu zaman bir yavaşlatıcının tam gerçekleşmeden yarıda kestiği zincirleme tepkimelerdir; mesela yükseltgenme önleyiciler ve vuruntu önleyiciler yavaşlatma biçiminde tesir ederler.) [Buna negatif kataliz de .denir.)
—Nük. müh. Nötronların enerjisinin hafifçe atomların çekirdekleri ile ardışık çarpışmalar vasıtasıyla azaltıldığı süreç. || Yavaşlatma oranı, bir nükleer reaktörde, yavaşlatıcının yakıta oranı. (Bu oran, duruma gore, kütleler, hacimler ya da her iki bileşenin karşılıklı atom sayıları dikkate alınarak ifade edilebilir.)
—Polim. Bir tepkime ortamına, yavaşlatıcı denen bir ya da daha çok bileşik katarak zincirleme bir tepkimenin yayılmasını önleme.
Kaynak: Büyük Larousse
yavaşlatıcı ingilizcesi
- retarding, slowing down; inhibitor
yavaşlatmak
(-i durum ekiyle kullanılan eylem)
(-i durum ekiyle kullanılan eylem)
- Yavaşlamasını sağlamak, yavaşlamasına yol açmak, hızını kesmek.
YORUMLAR