Adam Smith’in hayat hikayesi, çalışmaları, başarıları, iktisat alanına katkıları nelerdir? Adam Smith hakkında bilgi. ADAM SMITH İskoçyalı i...
Adam Smith’in hayat hikayesi, çalışmaları, başarıları, iktisat alanına katkıları nelerdir? Adam Smith hakkında bilgi.
ADAM SMITH
İskoçyalı iktisatçı ve felsefecidir (Kirkcaldy, 1723-Edinburgh, 1790). Bir gümrük denetim memurunun oğlu olan Adam Smith, öğrenimini Glasgow Üniversitesi’nde tamamladı (felsefe dersleri veren Hutcheson’la da burada tanıştı). Daha sonra din adamı olmak amacıyla Oxford’a gitti, ama tanrıbilimden çok felsefeye ilgi duymaya başladı. Hume’un bir yapıtını okuduğu için eleştirilerle karşı karşıya kalınca,İskoçya’ya geri dönmeye karar verdi ve kültürlü bir soylunun koruması sayesinde önce Edinburg Üniversitesi’nde edebiyat, daha sonra da Glasgow Üniversitesi’nde felsefe dersleri verme olanağını buldu. Verdiği dersler doğal tanrıbilim, törebilim (etik), hukuk ve iktisat konularını içeriyordu.
1759’da Theory of Moral Sentiments (Ahlaki Duygular Kuramı) başlıklı bir yapıtında, ahlak öğretisini yayımladı. Bu kitap sayesinde, belli bir ün kazandı ve kıta Avrupa’sına giden bir soyluya eşlik etme çağrısı aldı. İlerde bir kamu görevine atanacağına ilişkin söz alma koşuluyla, bulunduğu kürsüden ayrılmayı kabul etti. Toulouse’da, Voltaire ile tanıştığı Cenevre’de ve 1764-1766 yılları arasında da Paris’ te yaşadı. Turgot ve Quesnay ile tanıştı.. İskoçya’ya döndükten sonra, 1776’da genellikle iktisadın kurucusu olarak değerlendirilmesine yol açan Milletlerin Zenginliği Üstüne (inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations) adlı en önemli yapıtını yayımladı. Ardından Londra’ya yerleşti, iki yıl sonra da Edinburg gümrük komiserliğine atandı. Yaşamının son yıllarını başka herhangi bir yapıt yayımlayamadan Edinburgh’da geçirdi.
SMİTH’İN İKTİSAT ALANINA KATKISI
Adam Smith’in iktisat alanına katkısı üç noktada özetlenebilir: Değer ve ücretlerin oluşması kuramı; gelirler kuramı; iktisadi büyüme sorunu. Smith, ulusların zenginleşmesinin kökeninde işbölümünün bulunduğu ve işbölümünün de bireylerde var olan değişim (mübadele) eğilimiyle açıklanabileceği ilkesinden yola çıktı, bu da değişebilir değer sorununu ortaya koymasına yol açtı: Smith, malların kullanım değeri ile değişim değeri arasında ayrımı yakalayabilen ilk iktisatçı oldu. Daha sonra da bir malın değişim değerini o malın üretilmesi için gereken emek miktarıyla ölçtü. Smith gelirler kuramında da bazı ayrımlar gerçekleştirdi: Ona göre, üretimle uğraşanların ücretleri, işçilerin yaşamlarını sürdürebilmeleri için zorunlu olan miktara denktir; sermayenin kazancı, emeğin yarattığı değer üstünden alınan bir paydır; rant, bir yandan ürünün bedeli, öte yandan da bu ürünü elde edebilmek için genellikle ödenmesi gereken ücretler ve kârların toplamıdır; üretken olmayan emekçilerin ücretleri de bir başka saptamayı oluşturmaktadır.
Smith, iktisadi büyümeyi sağlamak için değişim özgürlüğünün zorunluluğunu savundu ve hazır sermayenin, her zaman, iç pazar için üretim yapan kesimlere kolayca yatırılabileceğini ileri sürdü.
Smith’in iktisat alanında çok önemli etkileri olmuş, liberal öğretinin temelleri, onun anlaşılması kolay nitelikteki çalışmalarıyla atılmıştır. Bununla birlikte, Smith’in düşünce sistemi biraz karışık ve düzensizdir. Onun bu karışık düşünce sistemi, iktisadi etkinlikteki temel güdünün kişisel çıkar olduğu ve bütün kişisel çıkarların bir araya gelmesi halinde de toplumsal çıkarın kaynağını oluşturduğu görüşüne dayanır. Bir başka deyişle, liberalizm anlayışı bireycilik meline dayanır.
Bu arada, çok iyi bir gözlemci ve olgulara saygılı bir deneyimci (ampirist) olan Smith’in, yargılarında ve bulgularında ılımlı olduğunu da belirtmek gerekir. Özgürlük ve emek kavramları, XVIII. yy’ın iki büyük iktisat öğretisinden, güdümlü iktisadı savuna merkantilizm’e ve zenginliklerin tek kaynağını toprakta gören fizyokratlık’a ters düşen görüşlerinden kaynaklanır.
YORUMLAR