Ege bölgesinin şirin ve güzel şehri olan Aydın ili zamanı ile ilgili olarak genel bilgilerin yer almış olduğu yazımız. Aydın şehrinin hangi ...
Ege bölgesinin şirin ve güzel şehri olan Aydın ili zamanı ile ilgili olarak genel bilgilerin yer almış olduğu yazımız.
Aydın şehrinin hangi tarihte ve kimin tarafınca kurulduğu kati olarak bilinmemektedir. Yalnız, şehirde ve çevresinde ilk yerleşenlerin Hititler (Etiler) olduğu anlaşılmaktadır.
Kent ilk kuruluşunda şimdiki ismi Aydın Dağı olan Mesogis Dağı’nın ovaya hakim bir noktasında bulunmaktaydı. İlkçağ ve Ortaçağ’da ismi Tralleis’ti ve «mamur», «çiçekli» ya da «güçlü» şeklinde sıfatlarla anılırdı. Aydın o zamanlar Ege bölgesinin en varlıklı, en ünlü şehirlerinden sayılırdı. Efes ve Milet limanları ile İç Anadolu’daki şehirler arasındaki ana yolun üzerindeydi.
Hititler’den sonrasında Aydın ve çevresine Lidyalılar’ın egemen oldukları görülür. Ayrıca kent sık sık istilâlara uğramış, depremlerde yıkılmış, fakat kısa zamanda tekrardan bayındır edilmiştir. Lidyalılar’dan sonrasında kent Iranlılar’ın eline geçmiştir, İran hâkimiyeti 150 yıl çok sert ve ezici olarak, 50 yıl da yumuşak bir biçimde sürmüştür. Makedonya Kiralı Büyük İskender, Iranlılar’ı yenmiş, şehri hâkimiyeti altına almıştır. İskender’in ölümünden sonrasında Aydın ilkin generallerinden Antigone’ye, bir süre sonra Lysimak-hos’a doğal olarak olmuştur. Bir süre sonra Bergama kırallarının hâkimiyetine giren Aydın’ı M. O. 189 senesinde Romalılar aldılar. Roma İmparatorluğunun ikiye ayrılması üstüne Aydın Şark Roma ülkesine katıldı.
Aydın’ın Türkler eline geçmesi, Malazgirt Meydan Savaşı’ndan sonrasında Anadolu’yu istilâ eden Selçuklular zamanındadır. I. Haçlı seferinin peş peşe Bizanslılar’ın eline geçen kent, sık sık Türkler’in hücumlarına uğruyordu. Fransa Kiralı VII. Louis komutasında 1148 senesinde girişilen İkinci Haçlı seferi esnasında Haçlılar Büyük Menderes vâdisi süresince yürümüşlerdi. Aydın’dan geçerek yoluna devam eden Haçlı Ordusu’nu Selçuklu Sultan I. Mesut’un kuvvetleri yendi. II. Kılıç Arslan ile Bizans İmparatoru Manuel Komnenos içinde geçen savaşı Türkler kazandılar, 1 sene sonrasında, 1177 senesinde da şehri aldılar. Fakat çok geçmeden İmparator Manuel Aydın’a egemen oldu. 1280 senesinde sahil beyi olan Emîr Menteşe şehri aldı.
Selçuklu saltanatının son yıllarında Menteşe beylerinden Sasa Bey’in nüfuzu altına giren Aydın 1310 senesinde Aydınoğlu Mehmet Bey tarafınca alındı, Aydın Güzel Hisarı diye anıldı.
Şehrin Osmanlı Türkleri’ne geçişi Yıldırım Bayezit zamanındadır. Sultan II. Murat zamanında ise kati oiarak Osmanlı ülkesine katıldı, sancak merkezî oldu (1426).
XVIII. yüzyılın başlangıcında, Karaosmanoğuliarı, Aydın da dahil, Ege bölgesinin bir bölümüne egemen oldular. Başıbozuk Zeybeklere dayanan Karaosmanoğuliarı halktan kendi adlarına vergi topluyorlardı. II. Mahmut 1833’te bu derebeyliğin önüne geçti.
Aydın 1811’de eyalet merkezi olmuştu, 1850’de eyalet merkezi İzmir’e alındı. Fakat eyalet sonuna kadar «Aydın vilâyeti» ismini taşıdı.
Kurtuluş Savaşı yıllarında Aydın unutulmaz kahramanlık destanları yaratmıştır, izmir’e çıkan Yunan kuvvetleri 27 mayıs 1919′ da Aydın’ı aldılar. Aydınlılar kendiliklerinden silâhlanıp teşkilâtlanarak, düşmana karşı koyarak suretiyle, 57 nci Fırka’ya katıldılar. Bu çetin müdafa karşısında, Yunanlılar 30 haziran 1919’da şehirden çıkmak zorunda kaldılar. 4 temmuz 1919’da üstün bir kuvvetle, Aydın’ı tekrardan aldılarsa da kent, 7 eylül 1922’de, yanmış, yıkılmış ve nüfusu azalmış olarak, kurtuldu.
YORUMLAR