CUMHURİYET NEDİR? Cumhuriyet, başta devlet başkanı olmak suretiyle, devletin başlıca temel organlarının belirgin aralıklarla yinelenen seçim...
CUMHURİYET NEDİR?
Cumhuriyet, başta devlet başkanı olmak suretiyle, devletin başlıca temel organlarının belirgin aralıklarla yinelenen seçimlerle göreve getirilmiş olduğu bir “yönetim biçimiâ€dir.
Cumhuriyet ismi verilen yönetim şekilleri, yöneticilerin göreve getirilmesinde kalıtım yöntemini reddetmiştir.
Cumhuriyet ismi verilen yönetim şekillerinde halk, yönetimini beğenmediği yöneticileri, belirgin aralıklarla yinelenen seçimlerde değiştirebilmek olanağına haizdir.Bundan dolayı yöneticiler, toplumu hazzı şekilde yönetemezler; halkın isteklerini ve beğenilerini gözönünde tutmak zorunda bırakılırlar. Bir başka deyişle, yöneticilerin iradesi mutlak değildir, halk iradesi ile sınırlıdır.
Cumhuriyetlerde bu özellikler, yönetenleri siyasal bakımdan halka “sorumluâ€duruma getirir: yönetilenleri tebaa, kul olmaktan çıkarıp vatandaşlık konumuna yüceltir.
Yönetilenler, “hükümdarlık (monarşi)†ismi verilen yönetim şekillerinde tebaa ya da kul durumundadırlar.
“Tebaa†ya da “kul†olmak, hükümdarın iktidarına ve tüm buyruklarına kafa eğmekle yükümlü olmak anlamına gelir.
“Tebaa†ya da “kul†hiçbir vakit hükümdarın iktidarını sınırlayıcı ya da denetleyici bir rol oynamaz.
“Tebaa†ya da “kul†hükümdarı seçimle değişiklik yapmak olanağına haiz olmadığı için, hükümdarın “tebaaâ€ya karşı hiçbir siyasal sorumluluğu da yoktur.
Türkiye'de Cumhuriyet Iyi mi İlân Edildi?
Türkiye'de Cumhuriyet yönetimine, 29 Ekim 1923 tarihinde geçilmiştir; fakat 23 Nisan 1920 tarihinin, Cumhuriyet yönetiminin de fiilî başlangıcı bulunduğunu söylemek gerekir.
23 Nisan 1920'de “egemenliğin kayıtsız şartsız ulusa ait olduğu†ilân edilmiş; ulusun seçtiği TBMM'nin denetimindeki hükümet, ulusun kaderini edinmek suretiyle emek vermeye adım atmıştır.
Bu gelişmelere rağmen, Padişahlık ve Saltanatın hukuken kaldırılması için 1922 yılına kadar beklemek gerekmiştir.
TBMM, 1 Kasım 1922 gecesi verilen bir kararla, “Halifelikâ€le “Saltanatı†birbirlerinden ayırmış; Saltanatı kaldırmıştır.
Halifeliğin ise, bir süre daha korunması uygun bulunmuş olduğu için, İngiltere'ye sığınmış olan Vahdettin'in yerine, Osmanlı Ailesi'nden Abdülmecit, Halife seçilmiştir.
Cumhuriyet'in ilânından sonrasında, Halife'nin, iktidar odağı haline getirilmesi için emekler başlayınca, 3 Mart 1924 tarihinde de Halifelik kaldırılmıştır.
Bu aşamalardan geçilerek kurulmuş olan Türkiye Cumhuriyeti, tarihimizdeki en mühim dönüşümdür.
“Hukuk devleti†ilkesinin ve “hukukun üstünlüğü†teriminin da Türkiye'de, Cumhuriyet yönetiminin getirileri içinde olduğu söylenebilir.
“Cumhuriyetçilik†Ne Anlamına gelir?
Özelliklerine özetlemek gerekirse değindiğimiz cumhuriyet adlı yönetim biçiminin yönetime egemen kılınmasını; devlet iktidarının ve yönetiminin kişilerin, ailelerin, grupların tekeline bırakılmamasını; vatandaşların yönetime etkin bir şekilde katılmasının sağlanmasını amaçlayan anlayışa “cumhuriyetçilik†denilmektedir.
Mustafa kemal atatürk, cumhuriyetçiliği, yalnız hükümdarlık ve kalıtım sistemlerinin-,metotlarının reddi olarak anlamamış; bununla beraber demokrasi terimi ile beraber düşünmüş; demokratik bir cumhuriyetçilik anlayışını benimsemiştir.
YORUMLAR