Divan edebiyatının en büyük şairlerinden biri olan Baki kimdir? Baki ile ilgili bilgiler. Baki’nin yaşamı, edebi kişiliği ve sanatı hakkında...
Divan edebiyatının en büyük şairlerinden biri olan Baki kimdir? Baki ile ilgili bilgiler. Baki’nin yaşamı, edebi kişiliği ve sanatı hakkında bilgi.
Bakî’yi babası saraç çıraklığına vermişti, orada çok kalmayarak medreseye girmek fırsatını buldu. Medresede devrin ünlü bilginlerinden Karamanlı Ahmet ve Mehmet efendilerden ders görmüş oldu, tarihçi Hoca Sadettin, ozan Nev’î ile ders arkadaşlığı etti.
Bakî on sekiz, on dokuz yaşlarında İstanbul’un en sevilen genç şairlerinden birisi olmuştu. Bir süre sonra Kadızade Şemsettin’;n derslerine devam etti ( 1552), Nahçivan seferinden dönen Kanunî’ye takdim etmiş olduğu bir kaside ile de padişahın ilk kez dikkatini çekti (1554). Bakî Halep kadılığına atanan Kadızade ile beraber Halep’e gitti, 1559’da İstanbul’a döndükten sonrasında padişahın gözüne girme yollarını aradı. Meslek hayatına «danişment» (müderris yardımcısı) olarak girdi. 1563’te padişahın isteği üstüne 30 akça ile Silivri’de Pîrî Paşa Medresesine atandı. Kanunî’den sonrasında II. Selim ve III. Murat devirlerinde de mevkiini muhafaza edebilmiş olan Bakî, 1579’da Mekke, 1580′ de Medine kadılıklarına atandı, iki kere İstanbul kadılığı (1584, 1585), iki kere Anadolu kazaskerliği (1585, 1590), üç kere de Rumeli kazaskerliği (1591, 1595, 1597) etti. Çok arzuladığı, hattâ elde etmek için bazı entrikalara dahi karıştığı şeyhülislâmlık makamına ulaşamadan öldü.
Sağlığında «Sultan-üş-Şuara» (Şairler Sultanı) diye anılan, ünü imparatorluk dışına kadar yayılmış olan Bakî’nin ölümü, İstanbul’un düşünce ve sanat çevrelerinde derin bir teessür uyandırdı. Tüm devlet er.kânı, vezirler, âlimler ve şairler, büyük şairin son hizmetinde bulunmak suretiyle Fatih Camisinde toplandılar. Cenaze namazını Şeyhülislâm Su-nullah Efendi kıldırdı. Şeyhülislâm, musalla taşı üzermde şairin tabutunu görünce, onun:
Kadrini seng-i musallada bilüp, ey Bakî
Durup el bağlıyalar karşına yâr an saf saf
beytini okumaktan kendini alamadı. Tabut, büyük bir kalabalıkla, Edirnekapı haricinde, Eyüp’e giden yol üstünde, La’lî Efendi Çeşmesi yakınında hazırlanmış olan kabre gömüldü.
Bakî’nin Hususi Yaşamı
Bakî’nin aile hayatına ait doğru ve etraflı bilgi yoktur. Yalnız, ömrünün son zamanlarında evlendirilmiş olduğu ve iki oğlu olduğu bilinmektedir
Bakî açık tabiatlı, şen, şuh mizaçlı bir adamdı. Düşündüğünü derhal söyler, sırası gelen bir nükteyi, her nerede olursa olsun, sarfetmekten kendini alamazdı, Zevk ve safa âlemlerinde ne kadar özgür, neşeli ve atılgan ise, en ciddî meclislerde de aynı serbestliği ve nesey göstermekten çekinmez, tenkid ve tarizlerini esirgemezdi. Fakat bu tenkid ve tarizlerinde zarafet haddini aşmaz, her insana iyi işlem eder, istemiyerek kalbini kırdığı kimse’erin gönlünü almıya çalışırdı.
O devrin edebî geleneklerine nazaran şairlerin karşılıklı hicviyeler yazmaları çok tabiî bir şeydi. Bundan dolayı Bakî ile bir takım şairler içinde da karşılıklı hicviyeler yazılmıştır. Ba kî’nin babası, herhalde çirkin sesli bir mey-zin olduğundan, «Karga» lâkabı ile anılır, Bakı’ye «Kargazade» denilirdi. Onun bu lâkabı hicviyeler için daima bir mevzu olmuştur.
Bakî daha öğrencilik hayatında, o devrin tüm genç şairleri benzer biçimde, zevke ve eğlenceye çlüşkünclü. Kışın bozahane sohbetleri, hususî içki toplantıları, tahtakale gezintileri, Balat, Samatya ve Galaca meyhaneleri; yazın Kâğıthane, Bahariye, Tophane âlemleri boş zamanlarını doldururdu. Yeni yazdığı gazelleri sarığının arasına sokarak tüm bu çevreleri dolaşır, bir sürü genç şairlerle tanışır, etrafına bir sürü takdirkârla beraber rakîp ve muarızlarını da toplardı.
Ebuşsuud Efendi’nin kâhyası Hasan Ağa’ nın oğlu olan «Ruhî» mahlâslı genç ve güzel bir şairle Bakî’nin dostlukları bir sürü dedikodular uyandırmıştı. Fakat Bakî bu dedikodulara asla aldırmıyordu.
Ruhî’nin ölümünden sonrasında Bakî hocası Kadızade Şemsettin Ahmet Efendi’nin oğlu Yusuf’a karşı büyük bir ilgi duymuştu. Yusuf hakkında yazmış olduğu bazı gazeller bu devreye rastlar. Düşmanlarının sonradan Bâkî’yi kötülemek için silâh benzer biçimde kullandıkları:
«Seni Yusuf’la güzellikte sorarlarsa bana
Yusuf’u bilmezim amma seni rânâ bilirim »
beytini ozan onun için söylemişti.
Hususi hayatında bu kadar özgür ve hoş görür olan Bakî, memuriyet hayatında vicdanının emirlerine uymaktan geri kalmamış, dış tesirlere kapılmamıştır. Şahsî mührüne:
«Fânist cihan derö vefâ nîst
Bâki heme ost tümce fânist»
(Dünya geçicidir, vefa yoktur; her şey benzer biçimde Bakî de geçicidir ) beytini kazdırmış olan şairin, hükümlerinde adaletten ayrılmıyan bir kadı olduğu daha başka bir takım vesikalardan da anlaşılmaktadır.
Bakî, zevk ve safaya düşkün mizacına karşın serseri ve parlşan bir yaşam geçirmedi. Ölçülü ve hesaplı bir adam olması dolayısiyle, daha ömrünün ilk çağlarından başlıyarak ruhuna egemen olan yükselmek ihtirasını doygunluk maksadı ile meşru görmüş olduğu her vasıtaya başvurdu. Her devirde kendisine bir koruyucu sağlamak için tüm zekâsını kullandı. En büyük koruyucusu, eserlerini Kanunî Süleyman’a tanıtarak, bu vesileyle onun sara/a girmesini sağlıyan Mirâhur Ferhat Ağa’dır. Sultan Süleyman, Bakî benzer biçimde büyük bir kabiliyeti bulup ona mevki vermşsini padişahlığının en zevkli birden fazla vakasından birisi saymıştır.
Bakî’nin resmî mevkilere büyük ehemmiyet vererek siyasal hayata rahat bir işgören ihtira-siyle kapılması, yükselmek için yaşamının son yıllarında dahi bazı entrikalara katılmaktan geri durmaması, büyük ozan için şüphesiz ki ahlâki bir kusur, bir küçüklük sayılabilir. En büyük emeli olan şeyhülislâmlığa yükselememesi, edebî şöhretiyle tüm imparatorluğu dolduran ihtikar şairi, son yıllarında çok üzmüştü. Esasen zayıf, hastalıklı, sinirli bir adamdı Bundan dolayı büsbütün sinirli oldu Yalnız, bir sürü ahlâkî meziyetleri yanında bu beşerî za’fını hoş görmek, onun büyük sanatkâr tarafını esas olarak kabul etmekte fayda vardır.
Bakî’nin Sanatı
Fuzulî’yi kendine özgü, erişilmez mevkiinde bir yana bırakacak olursak, Bakî, şiirimizin gelişmesi üstündeki derin ve sürekli tesiriyle, XVI. yüzyılın en büyük Türk şairidir diyebiliriz. Türk şiirinin çok kıymetli üstatlar yetiştirdiği bir yüzyılda yaşamış olduğu halde, Bakî parlak ünü ile hepsini gölgede bırakmıştır.
Bakî daha çok kaside ve gazel yazmıştır. Kasidelerinde gösterdiği büyük hedefinize rağ-mön aslolan sevilmiş olduğu, en fazla başarı gösterdiği biçim gazeld’r. İnceden inceye işlenen bu şiirlerde göze çarpan özellikler, samimî olmaktan çok biçim mükemmelliğini sağlamak, edebî sanatları ustalıkla kullanmak, kelime oyunlarına fazla düşkünlüktür. ( Divan Edebiyatı Bakî’nin şahsında ilk kez en yüksek temsilcisini bulmuş, nazım tekniği onun elinde yüksek bir seviyeye ulaşmıştır.
Bakî tasavvuf ve’ din mevzuları ile derhal asla ilgilenmemiş, hattâ her divanda bulunması töre olan münâcât, birleştirme, naat benzer biçimde şiirler yazmamıştır
Eserleri şunlardır:
YORUMLAR