Birinci Dünya Savaşı sonrasında İtilaf Devletlerinin Osmanlıyı paylaşma için yaptığı gizli antlaşmalar ve bu gizli antlaşmaların önemi nedir...
Birinci Dünya Savaşı sonrasında İtilaf Devletlerinin Osmanlıyı paylaşma için yaptığı gizli antlaşmalar ve bu gizli antlaşmaların önemi nedir?
OSMANLI DEVLETİ’Nİ PAYLAŞMA TASARILARI
NEDENLERİ
♦ Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’na İttifak bloğunun yanında katılması
♦ İngiltere ve Fransa’nın Çanakkale Boğazı’na saldırmasının Rusya’yı endişelendirmesi
♦ Savaş sonrasında Osmanlı Devleti’nin paylaşılmasında aralarında anlaşmazlık çıkmasının önlenmek istenmesi
YAPILAN GİZLİ ANTLAŞMALAR
Boğazlar (İstanbul) Antlaşması (18 Mart 1915): Çanakkale Savaşı esnasında Rusya boğazlar konusunda tedirgin-leşince; İngiltere, Fransa ve Rusya arasında imzalanan antlaşmasıyla boğazlar ve çevresi Rusya’ya bırakıldı.
Londra Antlaşması (26 Nisan 1915): Bu antlaşma İngiltere, Fransa ve italya arasında imzalandı, İtalya’ya On İki Ada ve Antalya bırakıldı.Bu antlaşma sonucunda İtalya İtilaf bloğuna geçti.
Petrograt Protokolü (Mart 1916): Bu antlaşma Rusya, Fransa ve İngiltere arasında imzalandı. Rusya’ya, İngiltere ve Fransa’nın Orta Doğu çıkarlarını kabul etmesine karşılık boğazlar bölgesine ek olarak Trabzon’a kadar Doğu Karadeniz, Erzurum, Van ve Bitlis verildi.
Sykes-Picot Antlaşması( 23 Ekim 1916): İngiltere ile Fransa arasında imzalanan bu antlaşmaya göre;
♦ Musul hariç, Irak İngiltere’ye bırakıldı.
♦ Adana, Antakya, Lübnan ve Suriye kıyıları Fransa’ya bırakıldı.
♦ Musul, Ürdün ve Suriye’nin bir kısmında Arap krallığının kurulması ve bu devletin Fransa’yla ingiltere’nin ortak denetiminde olması kararlaştırıldı.
♦ Filistin’de, Rusya, ingiltere, Fransa, italya ve Şerif Hüseyin tarafından kararlaştırılarak, uluslararası bir yönetimin kurulması kararlaştırıldı.
♦ Hicaz’ın serbest bölge olması kararlaştırıldı.
Mc Mahon Antlaşması (1916): İngiltere’nin Mısır valisi ile Şerif Hüseyin arasında imzalandı. Şerif Hüseyin’e bağımsız bir Arap devleti vaat edildi. Arapları Osmanlı’ya kar^ı savaştırmak isteyen ingilizler bu tür gizli antlaşmalarla amaçlarına ulaşmıştır.
Rusya kısa bir süre sonra savaştan çekildiği için bu antlaşma Rusya tarafından imzalanamamıştır.
GİZLİ ANTLAŞMALARIN ÖNEMİ
♦ İtilaf Devletleri aralarında çıkar birliği sağlamışlardır.
♦ Savaş daha bitmeden, Osmanlı toprakları paylaşılmıştır.
♦ Bu antlaşmalar Mondros Mütarekesi’nin ağır şartlar taşımasında etkili olmuştur.
♦ itilaf Devletleri aralarındaki birlik ve bütünlüğü güçlendirmişlerdir. Bu paylaşım antlaşmalarının özellikle sıkça değişmesi ve savaş sonunda yeni anlaşmazlıkların yaşanmasının nedenleri arasında İtalya’nın taraf değiştirmesi, Rusya’nın savaştan çekilmesi ve Yunanistan’ın savaşa girmesi gösterilebilir. Bu antlaşmalar özellikle Ekim 1917’de Rusya’da Bolşevik Devrimi’nin meydana gelmesi sonucuna bağlı olarak meydana gelen gelişmeler yüzünden yeniden düzenlendi ve gün yüzüne çıktı.
Çarlık Rusyası’na vaat edilen; Doğu Anadolu, kurulacak olan Ermenistan’a, Boğazlar ise İtilaf Devletleri ortak yönetimine verildi. Musul ve Bakü’deki petrol yataklarından dolayı İngiltere Musul’u kendi işgal bölgesine katıp Anadolu’daki ingiliz işgal alanını genişletti. Mondros Ateşkes Antlaşması, bu gizli antlaşmalara göre şekillenip kısa sürede imzalanmıştır. Mondros’tan sonraki işgaller gizli anlaşmaların sonucudur.
YORUMLAR