Köpek ile ilgili olarak ayrıntılı bilgilerin yer almış olduğu sayfamız. Köpek cinsleri, köpeğin vücut yapısı ve duyuları, köpeğin zekası ve ...
Köpek ile ilgili olarak ayrıntılı bilgilerin yer almış olduğu sayfamız. Köpek cinsleri, köpeğin vücut yapısı ve duyuları, köpeğin zekası ve yararları hakkında bilgi.
KÖPEK, insanoğlunun çok eski çağlardan bu yana tanımış olduğu evcil hayvanların başlangıcında gelir. Bugün de dünyanın her yerinde beslenen köpekler, iş, eğlence ve sporda daima insanların yanında yer almıştır. Köpeklerin keskin duyulan ve vefakârlığı insanoğlu tarafınca devamlı sevilmelerine ve sürekli olarak yetiştirilmelerine yol açmıştır.
Köpeklerin Menşei ve Türleri
Köpeğin tarih öncesi zamanlardan itibaren evcilleştirildiğine muhakkak gözüyle bakılmaktadır. Çok eski İsviçre ve İrlanda yerlilerinin, avlanırken köpekten faydalandıkları, hattâ bununla beraber köpek eti yedikleri sanılmaktadır. Yontma Taş Çağı’na ait mağara-lardaki resimlerde köpekleri avcıların yanında gösteren resimlere raslanmış, bu resimlerden birinin 50.000 senelik olduğu tahmin edilmişse de bunların köpek olup olmadıkları hakkında tartışmalar olmuştur. Gerçek olan bir şey var ise o da bu hayvanların gene de yabani olduğu ve çok muhtemelen kurt olduklarıdır. Kurt yavrularını alıp kendilerine alıştıran ilk insanoğlu onlara av artıklarını vererek beslemiş, bu şekilde kendilerine alıştırmalardır. Kendi başına avlanmanın yerine insanların yanında kolayca karnını doyurabilme rahatlığı, büyüyen yavruların insanların yardımcısı ve bekçisi olması sonucunu doğurmuştur. Köpek cinsleri evcilleşen cinsin kurtlarla çiftleşmesi sonucunda tekâmül etmiştir. Çakalın, köpeğin cetlerinden olduğu iddiası yerinde görülmemektedir. Çünkü köpekle çakalın diş yapılarında belirgin ayrılıklar vardır. Buna karşılık kurtla köpeğin diş yapısı tıpatıp birbirine uyar.
Cinsi karışmamış köpeklere «saf kan», iki ayrı cinsin birleşmesinden üremiş köpeklere «kırma» denir.
Köpekgillerden olan köpeğin 200’den fazla çeşidi vardır. Bu tür şeyler 6 büyük grupta toplanır :
1 — Av Köpekleri: Çok türlü cinsleri içine alan bir gruptur. «Kopoy» ve «Mastı» cinsi köpekler av köpeklerinin başlangıcında gelir. Mastı (Spaniel, Epagneul) ların bir sürü çeşidi vardır. Bunlardan biride birçokları avcılıkta kullanılır. Süs köpeği olarak yetiştirilen türleri de vardır. Başlıca türleri Japon, Amerikan, İngiliz, İrlanda mastılarıdır. Mastılar en geniş av köpekleri sınıfını meydana getirir. Bu köpeklere avrupada verilen Spaniel, Epagneul ismi, bunların ilk kez İspanya’da üretilmiş olduklarını göstermektedir.
Kopoy; Seter (setter) ve poynter (pointer) cinsi köpeklerin genel adıdır. Kopoyların başlıca özelliği avın bulunmuş olduğu yeri avcıya göstermeleridir. Bir kopoy avı bulmuş olduğu vakit olduğu yerde kıpırdamadan durur. Bu durumda burnu ava doğru yönelmiştir. Avcı bu işaretten kuşun nerede bulunduğunu anlamış olur. Köpek, avcı ateş edinceye kadar yerinden kıpırdamaz. İyi eğitim görmüş köpeklerin bu durumda asla kıpırdamadan 1 dakikadan 2 saate kadar bekledikleri görülmüştür. Av vurulduktan sonrasında da, gidip getirmek için sahibinin komut vermesini bekler.
Bir başka tür av köpeği de vurulup düşen avları araziden toplayıp sahiplerine getiren «retriyver» (retriver) lerdir. Bu tür şeyler daha çok mastılarla birlikte kullanılır. Mastılar av hayvanlarını ürkütüp kaçırdıktan sonrasında, avcıların vurup düşürdüklerini retriyverler toplar. Bir takım mastılar da sırf retriyver olarak yetiştirilir. Retriyverler daha çok ördek, kaz avında kullanılır. Çok iyi yüzücüdürler.
2 — Tazılar: Bu cinsten olan köpeklerin pek çok av maksadıyla yetiştirilir. Tazıların en büyük özelliği çok süratli koşmaları ve yeri koklayarak avlarını bulmalarıdır. Tazıların başlan sivri olur, bacakları kuvvetlidir. Tazı cinsinin ilkin Fransa’da geliştiği sanılmaktadır. Buradan İngiltere’ye geçmiş ve İngilizler tazı yetiştirmeye büyük ehemmiyet vermişlerdir. Tazı çeşitlerinin en mühimleri Porsuk tazısı (Daschund), Rus tazısı (Barzoi), Afgan tazısı, ingiliz, İskoç ve Amerikan tazılarıdır, bladhaund (Bloodhound) denen tazı cinsi çok güçlü koklama duyusuyla tanınmıştır. Bu hayvandan haydutları ya da yitik insanları aramakta faydalanılır. Köpekler içinde en güçlü koklama duyusuna haiz olan «bloodhound» lar bir yabancının izini, bir yoldan geçişinden 48 saat sonrasında dahi yakalayıp takip edebilirler.
3 — Çalışan Köpekler: Kuşku yok ki köpeklerin en yararlı grubunu çalışan köpekler meydana getirir. Bu tür şeyler polis ve ordu teşkilâtında destek olarak çalışır, körlere yol gösterir, sürüleri bekler, kızak çekerler. Pek çok çalışan köpek cinslerinin başlıcaİarı kurt köpeği, büyük Danimarkalı (great Dane), Senbernar (Saint – Bernard), Bokser, İskoç çoban köpeği (collie), Terre-Neuve, Eskimo köpekleri, ve türlü çoban köpekleridir. Bunlardan biride bokser, kurt köpeği ve büyük Danimarkalı polis köpeklerinin en mühimleri içinde gelir. Tazı cinsinden olan bloodhound’ dan da polis köpeği olarak faydalanılır. Türlü tür çoban köpekleri dünyanın her yerinde sürüleri beklemekte kullanılır. Eskimo köpekleri ve Alaska’da yaşıyan bir tür köpek kızak çekmeye, nihayet İsviçre’nin Saint-Bernard köpekleri karlı dağlarda yolunu yitirmiş yolcuları bulup onlara yol göstermeye yarar.
4 — Zağarlar (Terrier): Pek çok türleri olan zağarlar da avcı köpeklerdir. Ama bunlar-mastılar şeklinde kuş avında değildir, köstebek, porsuk, gelincik şeklinde hayvanları avlamakta kullanılır. Zağarlar avlarının saklandığı yeri eşerek onları dışarı çıkmaya zorlar, bazan da bizzat kendileri yakalarlar. Bir takım tür zağarlar avını direkt doğruya toprağın içinde yakalayıp öldürür. Başlıca zağar türleri İskoç zağarı, mavi zağar, Airdale zağarı, Bed-lington zağarıdır. Bunların 20’den fazla çeşidi vardır. Bazıları süs köpeğidir.
5 — Süs Köpeği: Bu tür şeyler zevk için evlerde beslenen hayvanlardır. İlk saydığımız dört gruptaki köpeklerin hepsi de evlerde süs köpeği olarak beslenmektedir. Bunlardan biride başka bir de çok minik cüsseli süs köpekleri vardır. Bu minik köpeklerin başlıcaları İngiliz ve Japon süs mastıları, Pekinli, İtalyan tazısı, Chihuahua, minik Manchester ve Yorkshire zağarlarıdır. Chihuahua köpeklerin en minik cinsidir. Bunların 450 gr. ağırlığında olanları dahi vardır. Süs köpeklerinin tamamen faydasız ve yalnız süs hayvanı olarak beslendiğini fikretmek yersizdir. Bu gruptaki hayvanların pek pek çok hususi bir eğitim görmese dahi, içgüdüleri yardımıyla ay kaldıkları eve bağlanır ve evî yabancılardan korurlar.
6 — Avcı Olmayanlar: Bu gruptaki köpeklerin çeşidi az olmakla birlikte, köpekler âleminin en ilgi çekici hayvanları arasındadırlar. Köpeklerin bu son grupunun en tipik örneğini buldog köpekleri meydana getirir. Başlıca 3 çeşidi olan buldogların en büyük özelliği çok güçlü çene ve pençeleridir. İngilizce bir söz olan buldog (bulldog) boğa köpeği anlamındadır. XVI, ve XVII. yüzyıllarda İngiltere’de boğaları köpeklere parçalatmak bir tür eğlenceydi. Bu eğlence esnasında çene ve omuz kasları çok güçlü bîr köpeğin boğanın burnundan tutarak başını yere doğru bastırması lâzımdı. Bu tür şeyler bu işte kullanıldıkları için, çirkin görünüşlü bu köpekler buldog diye anıldı. Sonradan bu zalim spora son verildiyse de köpek ismini muhafaza etti. Bu grupun başka mühim cinsleri, Dalmaçyalı, Çin köpeği (Chowchow) ve «poodle» denen uzun tüylü bir tür finodur.
Vücut Yapısı ve Duyuları
Etobur memelilerden olan köpek çevik bir hayvandır. Köpekgilierin başka üyeleriyle bir sürü ortak tarafları vardır. Dişleri parçalamaya elverişlidir. Kediler şeklinde ön ayaklarında beş, arka ayaklarında dört parmak vardır. Ama kedilerin aksine tırnaklarını parmaklarının içine çekemezler. Köpeklerin insanoğlu şeklinde terleme özelliği yoktur. Bu bakımdan sıcak günlerde, ya da fazla hareket ettikleri
vakit vücutlarının iç ısısını azaltmak için dillerini dışarı çıkarıp süratli süratli solurlar, bu şekilde aldıkları fazla hava vücutlarını serinletmeye yarar.
Ana köpek yavrusunu iki ay kadar karnında taşır. 20 yıl kadar yaşıyan köpeklere ras-lanmışsa da averaj ömürleri 10 yıl kadardır. Köpek yaşamının bir yılının insan yaşamının 10 yılına eşit olduğu söylenir.
Köpeklerin en büyük özellikleri güçlü koklama duyularıdır. Eğitim görmüş bir takım köpekler yüzlerce ayak izi arasından kendi aradıklarının izini bulup takibedebilirler. Beyinlerinin insana nazaran, daha büyük oranda bir bölümü koklama merkezî vazifesi görür. İşitme duyusunun kuvveti de köpeklerin en büyük özellikleri arasındadır. Bir kurt köpeği 6,5 metre uzaktaki bir insanoğlunun duyamıyacağı kadar yavaş bir sesi 26 metre uzaktan duymuştur. Köpekler için kullanılan hususi düdüklerin sesini insanoğlu 1 metre öteden duyamaz. Oysa bir köpek 70 metre kadar uzaktan bu düdüğün sesini duyabilir.
Ote taraftan köpeğin gözleri însanınkinden zayıftır. Buna karşılık hareketleri sezme kabiliyetleri çok fazladır. Sirklerde çalıştırılan bir takım köpekler aritmetik problemleri halleder. Bu şeklinde köpekler toplama veya çıkarma vs. sorularına lüzumlu sayı kadar havlıyarak çözüm verirler. Bu tür şeyler kaç kez havlıyacakları-nı terbiyecilerinin parmak ya da dudak hareketlerine bakarak anlamış olur. İnsan gözünün far-kedemîyeceği kadar hafifçe bir kıpırdamayı farkeden köpekler parmak ya da dudağın her kıpırdayışında bir kez havlıyarak istenen cevabı vermiş olur.
Ote taraftan köpekler renk körüdür. Onların dünyası renksiz filimlerdeki şeklinde siyah beyazdır.
Köpeğin Zekâsı
Köpek türlü duyularının gücüyle olmasıyla birlikte zekâsiyle de tanınmıştır. Köpeğin seslerle hareketler arasındaki ilgiyi acele kavraması onun insanoğlu nazarında olduğundan daha da akıllı tanınmasını elde etmiştir. Meselâ bir köpeği sokağa çıkarmadan ilkin «Hadi, gezmeye gidelim» denirse kez sonrasında hayvan bu tümce ile sokağa çıkma arasındaki bağı anlamış olur. Çoban köpekleri de bu ses ve hareket sezisi yardımıyla sürüleri beklemekte, onları düzene sokmakta büyük başarı gösterirler.
YORUMLAR