Ünlü Türk matematikçisi, astronom, geometrici ve filozof Molla Lütfi neler yapmıştır? Molla Lütfi’nin çalışmaları, matematiğe katkıları hakk...
Ünlü Türk matematikçisi, astronom, geometrici ve filozof Molla Lütfi neler yapmıştır? Molla Lütfi’nin çalışmaları, matematiğe katkıları hakkında bilgi.
MOLLA LÜTFİ
15. YY’IN ORTALARI – 1495
TOKAT – İSTANBUL
MATEMATİKÇİ – GEOMETRİCİ ASTRONOM – FİLOZOF
Tam adı Lütfullah b. Kutbeddin Hasan e-Tokâdî el-Hanefi’dir. Bir Osmanlı aydını olan Molla Lütfi; Sarı Lütfi, Mevlânâ Lütfi, Lütfullah Tokâdî olarak da bilinir. Doğum tarihi tam olarak bilinmese de 1440’lı yıllarda Tokat’ta dünyaya gelmiştir.
Sinan Paşa ve Ali Kuşçu gibi âlimlerden mantık, felsefe, kelâm, astronomi ve matematik gibi dersler almıştır. Fatih Sultan Mehmed’in vezirlerinden olan Sinan Paşa’nın tavsiyesiyle hazine kütüphanesinin müdürlüğüne atanmış; ancak bir süre sonra hocasıyla birlikte Sivrihisar’a gitmiştir. Sırasıyla Bursa Sultan Bayezid Han, Filibe Şihabüddin Paşa, Edirne Darülhadis ve İstanbul Semaniye Medreselerinde hocalık yapmıştır.
Oldukça ince bir zekaya ve espiri kabiliyetine sahip biri olarak tanınır. Matematik ve astronominin yanısıra iyi bir tıp bilgini olduğu, İbn Sinâ’nın Kanun adlı eserini çok iyi özümsediği bilinmektedir. Ayrıca şairdir.
Nüktedanlığıyla tanınan Molla Lütfi çevresindeki devlet erkânını ve bilginleri, hatta Fatih Sultan Mehmed’i bile latife yaparak eleştirdiğinden, bazı yüksek rütbeli memurlar tarafından sevilmeyen bir kimse olmuş; kendisini çekemeyen bu kimselerin dinsizlik suçlamalarıyla mahkemeye verilmiş ve sonunda idama mahkum edilmiştir.
• Molla Lütfi Osmanlı Devleti’nin yetiştirdiği önemli bilim adamlarındandır. Matematik, astronomi, mantık, felsefe ve kelâm alanlarında iyi bir eğitim almış; bu alanlarda yazdıklarıyla bilimin ilerlemesine katkıda bulunmuştur.
Molla Lütfi’nin çoğu Arapça olan ve 17. y.y.a kadar bilim çevrelerinin ve talebelerin elinden düşmeyen çok sayıda eseri vardır.
Mevzûâtü’l-Ulûm en önemli eseridir. Bu eserinde yüz kadar bilim dalını konularına göre ayrıntılı olarak tasnif etmiş; devlet yönetimi, ekonomi ve ahlak gibi bilimleri de dini bilimlerin içine dahil etmiştir.
Eserin başında şunu söylemektedir:
“Bu kitap küçük veya büyük hiçbir şeyi dışarıda bırakmamıştır. Ben Arabi, şer’i ilimlerin hepsinin konularını, ilkelerini, maksatlarını, hedeflerini ve tariflerini açıkladım. Bu kitap bütün bu ilimlerin bağlantı noktalarını öyle bir şekilde kaydetmiştir ki, bu konuda hiç kimse beni geçemedi.”
• Molla Lütfi iyi bir geometri alimidir. Geometri biliminin önemi ve gerekliliğini şu sözlerle tarif eder:”Geometri bilmeyen kadı (hakim) hükmünde yanılgıya düşer.”
Fotoğraflar Anadolu Üniversitesi Türk Dünyası Bilim, Kültür ve Sanat Merkezi’nde çekilmiş, bilgiler oradan derlenmiştir.
YORUMLAR