İrtifak hakkı nedir? Hukukta irtifak hakkının kapsamı, Dünyada ve Türkiye’deki irtifak hakkı ile ilgili bilgi. İrtifak Hakkı, eşya hukukun...
İrtifak hakkı nedir? Hukukta irtifak hakkının kapsamı, Dünyada ve Türkiye’deki irtifak hakkı ile ilgili bilgi.
İrtifak Hakkı, eşya hukukunda, bir taşınmaz üzerinde başka bir taşınmaz ya da kişi yararına ayni hak olarak kurulan yükümlülüktür. Söz konusu taşınmazla ilgili bir kullanıma ve yararlanmaya rıza göstermeyi (olumlu irtifak) ya da taşınmazın mülkiyetinden kaynaklanan bazı haklan kullanmaktan kaçınmayı (olumsuz irtifak) kapsar. Kişisel irtifaklar kişinin ölümüyle ortadan kalkar; taşınmaza ait irtifaklar ise devir ya da miras yoluyla geçer. Angloamerikan eşya hukukunda irtifak hakkı, taşınmazın belli bir bölümünü özel bir amaçla kullanma hakkının başka bir kişiye bırakıldığını gösteren yazılı bir belgeyle kurulabilir. Ayrıca başkasına satılan taşınmazın bir bölümünün kullanım hakkını saklı tutma yoluyla da irtifak hakkı elde edilebilir. Bir sözleşmede “geçit olarak kullanılacak yol” gibi bir ifadenin yer alması da üstü kapalı olarak irtifak hakkının tanındığı anlamına gelir.
ABD’nin birçok eyaletinde ve İngiltere’de yasalar zamanaşımı yoluyla irtifak hakkı yaratılmasına da izin verir. Bu hak bir taşınmazın maliki dışında bir kişi tarafından uzun süre ve kesintisiz bir biçimde kullanılmasıyla ortaya çıkar. İrtifak hakkının ancak bir ya da birkaç kişiye tanındığı durumlarda kişisel irtifak kurulmuş olur. Otoyollar ya da özel bir arazinin kamuya açık park olarak bağışlanması gibi durumlarda ortaya çıkan kamusal irtifakta, hak kişisel kullanımla sınırlandırılmamıştır.
Kara Avrupa’sı eşya hukukunda ayni irtifaklar kırsal ve kentsel irtifaklar biçiminde ikiye ayrılır. Bu ayrım, irtifakın ilişkin olduğu taşınmazın bulunduğu yerden çok yükümlülüğün niteliğinden kaynaklanır. Kırsal irtifaklar çeşitli yol haklan biçiminde ortaya çıkar; kentsel irtifaklar ise destek hakkı, manzara hakkı, kanalizasyon hakkı gibi yapı haklarını içerir.
Türk medeni hukukunda dar anlamda irtifak hakkı taşınmaz yararına kurulan bir haktır. Buna arzi irtifak da denir. Bir taşınmaz malikinin başka bir taşınmaz malikine sağladığı irtifak hakkı, birincinin ikincisi lehine, mülkiyet hakkının kendisine sağladığı tasarruf yetkisinden kaçınması (örn. kendi mülkünde yüksekliği 10 m’yi geçen bina yapmama) ya da bir külfete katlanma (örn. komşusuna kendi arazisi üzerinde geçiş hakkı verme) biçiminde ortaya çıkar. Bu bir ayni hak olduğundan tapuya tescili gerekir. Kişisel irtifakın başlıca örnekleri intifa hakkı ve oturma hakkıdır. Taşınmazın başkasına devredilmesi, irtifak hakkının kendiliğinden sona ermesine yol açmaz. İrtifak hakkının Türkiye’deki güncel örneğini “kat irtifakı” oluşturmaktadır.
YORUMLAR