Geçmişten günümüze antik olimpiyatlar hakkında bilgi verir misiniz? Olimpiyat Oyunları Tarihi M.Ö.776 - M.S.393 Bilim adamları â€...
Geçmişten günümüze antik olimpiyatlar hakkında bilgi verir misiniz?
Olimpiyat Oyunları Tarihi
M.Ö.776 - M.S.393
Bilim adamları “Tarih, yazı ile başlar†derler. Bu açıdan, “Dünya tarihi, Sümerlerle başlamışâ€
denebilir. Yunan tarihi ise bu tarife göre M.Ö. 776'da başlamıştır. Eldeki en eski yazılı
belgeler, kayıtları tutulmuş ve o yıl yapıldığı saptanmış olan Olimpiyatlara aittir. Her şeyden
önce kabul edilmesi gereken gerçek, dünyada sporun Yunanistan'ın Olimpia yöresinde
başlamadığıdır. Böyle bir inanış, yağlı güreşin Kırkpınar'da başladığına inanmak kadar yanlış
olacaktır. Olimpiyatlar, adını bu yöreden almış ve hiçbir kesintiye uğramadan 1200 yıl devam
etmiş bir olgudur. Diğer kentlerde yapılan başka spor şölenleri de Olimpiyatları örnek
almışlar, ama hiçbiri Olimpiyatlar kadar önem taşımamışlardır.
M.Ö. 776'da Olimpia'da yapılan yarışmaların Olimpiyatların ilk organizasyonu olduğunu
söylemek, yeni ortaya atılan görüşler ışığında pek kolay olmayacaktır. Olimpia yöresindeki
kazılar sonucu ortaya çıkan bulgular, bu yörede çok daha önceleri bu gibi yarışmaların
yapıldığını göstermiştir. Daha doğru bir anlatımla M.Ö. 776'da Olimpia'da yapılan
yarışmaların kayıtları tutulmuş ve bu belgeleri elimizde bulunan en eski tarihli Olimpiyat
olduğunu söyleyebiliriz.
İkinci çok önemli husus, Olimpiyatların başından beri Yunan yarımadasında büyük ilgi
görmediğidir. M.Ö. VII. yüzyılda yaşadığı sanılan Homer'in eserlerinde, kutsal eserler olduğu
kadar spor ve sanata dönük eserlerin yer almaması düşündürücüdür. Arkeolojik bulgulardan
faydalanan bazı tarihçiler, M.Ö. XV. yüzyıldan beri yörede yapılmakta olan bu gibi
organizasyonların M.Ö. 776'dan sonra biraz canlandığını ileri sürmektedirler.
Günlük yaşam içindeki yeri kesinlikle bilinmemekle birlikte, Sümer, Mısır ve Mezopotamya
uygarlıkları devrinde günümüzde yapılan sporlara benzeyen fiziksel aktivitelerin yapıldığı
bilinmektedir. Olimpiyatların felsefesinde, bariz bir şekilde Hitit ve Minos uygarlıklarının
etkileri görülür. Girit Adası'ndaki M.Ö. XV. yüzyıl içinde yapıldığı saptanan freskolarda, sağ
ellerinde eldiven olan gençlerin boks yaptıkları görülür. Hititlerdeki ‘Amaç Yenmektir'
prensibi de Olimpiyatlar içinde büyük yer almış olup, eldeki belgelerde sadece yarışmaları
kazananların ismine rastlanırken, hiçbir yarışmada yenilenlerin adı görülememiştir.
Hitit uygarlığındaki bazı inanışların, Olimpiyatlarda da yer alması gayet doğaldır. Coğrafi
yakınlık, kültürlerin ve inanışların karışması Olimpiyat törenlerinde ve felsefesinde de
görülür.
Hitit'te cenaze törenlerinde ölüler yıkanırken, Antik Yunanistan'da bu olay Olimpiyatlarda
büyükbaş hayvanların Zeus için ateşte kavruluncaya kadar yakılması tarzında kendini
göstermektedir. Diğer taraftan, Hitit toplumunda doğadaki ikili çelişki; sıcaklık-soğukluk,
gece-gündüz ve iyilik-kötülük olarak ele alınırken, bu anlayış Olimpiyatlarda, ‘iyi' olanın ‘kötü'
olana üstünlüğü olarak kabul edilmiş ve belki de bu nedenle sadece yenen sporcunun adı
adeta kutsallaştırılırken, yenilen sporcunun adı anılmamıştır.
Tarihçilerin üstüne basarak vurguladıkları başka bir husus, Olimpiyatlar programında yer alan
sporların, yüzyıllardır yapılan sporlar olduğunun ve bu sporların Yunanlılar tarafından
keşfedilmediği, Mezopotamya, Anadolu ve Ege yörelerinden geldiğidir.Olimpiyatları bir bakıma Yunanlıları birbirine kaynaştırmak için kullanan toplum liderleri,
daha ileri bir görüşle, Olimpiyat ve şampiyonların yarattığı adeta efsanevi havayı yörenin
başka bölgelerine de taşımak amacıyla başarı göstermiş ve efsane olmuş bazı şampiyonların
heykellerini, çeşitli kentlerde meydanlara dikmişlerdir.
Klasik Olimpiyatlarda iki temel unsuru daima hatırlamak gerekir. Bunlardan biri, Yunan
felsefesinde yer almış ve ‘Arete' diye adlandırılan ve ‘Güç' anlamına gelen bir kavramdır. Bu
güç, savaşta düşmanı yenecek ve Olimpiyatlarda ise rakibini alt edecektir. Diğer unsursa,
günümüzün dünyasında dahi daha yeni anlaşılır bir kavram olan sponsorluk kurumudur. Eski
Yunan'da, Olimpiyat şampiyonları, adına katıldıkları kentlerle anılırlardı. Elinde bir şampiyonu
destekleyecek veya şampiyon olacağına inandığı bir genci koruyacak imkanı olan hemen her
kent, bu şampiyonların kendi kentleri adına yarışmaları için bütün imkanlarını kullanırlardı.
Bu şampiyonlar da kentlerin bu cömert davranışlarını hak edebilmek amacıyla sporu bir
meslek haline dönüştürmüşlerdi. Bu duruma göre, Eski Yunan'da hemen her şampiyon her
bakımdan bir profesyoneldi ve geçimini sponsordan aldığı destek, yarışmalarda kazandığıyla
hemen paraya çevirebildiği eşya ve mallardan gelen para ile sürdürebiliyordu.
Olimpiyatlarda şampiyonluğa verilen önem bizlerin bugünkü kafa yapımız ve anlayışımız ile
değerlendirilemez. Eski Yunan'da toplumlar, taptıkları tanrıların, insanın tüm niteliklerini
taşıdıklarına inanırlardı. O zamanlardaki inanışına göre, Olimpiyatlarda şampiyon olan bir
sporcu sanki bir yarı Tanrı gibi el üstünde tutulurdu. Bir Olimpiyat şampiyonunun yanında,
yendiği rakibinin adının dahi geçmemesi belki bu nedenden lanır.
Eski Yunan'daki anlayış, ölümden sonra bir yaşam kavramını kabul etmemişti. Belki de bu
nedenle, Tanrıların insan nitelikleri ile yaşadıklarına inanan toplum, bir bakıma yarı Tanrı
olarak kabul ettikleri Olimpiyat şampiyonlarına taparcasına hayrandı.
Klasik Olimpiyatları sadece bir spor şöleni olarak görmek doğru olmayacaktır. Efsaneye göre,
Tanrılar Tanrısı Zeus için yapıldığı söylenen bu yarışmalar, zamanla birbirleri için savaşan
Yunan kentlerinin barış zamanındaki savaş manevraları olarak kabul edilmiş, savaşta başarılı
olacak gençliğin fiziksel yapısının gelişme nedeni olarak kullanılmış, Yunanlının Yunanlıyı
öldürmesini önleyecek ve Yunan yarımadasında bir birlik kurmak amacı olarak görülmüş, bir
bakıma da dinsel, sosyal ve kültürel kaynaşmanın fırsatı olarak işlenmiştir.
Olimpiyatların 28 yüzyıllık tarihini üç bölümde inceleyebiliriz.
1. M.Ö 776 yılında yapıldığına dair elimizde kalıntılar bulunan ve M.S. 393 tarihinde, o
zamanlar Constantinopolis diye adlandırılan bugünkü İstanbul'da oturan Roma İmparatoru I.
Theodosius tarafından sona erdirilen ve ‘Klasik veya Eski Olimpiyatlar' diye adlandırılan 1169
yıllık tarihçe.
2. M.S. 393'den 1896'ya kadar geçen ve belki de doğru olarak, ‘Yarı Unutulmuşluk' devri
denilebilecek 1503 yıllık zaman kesimi.3. Yıllar önce yapılmış ve devamlı olamamış bazı organizasyonlardan ders alan, hayatını ve
servetini ortaya koyarak 1896'da ilk Olimpiyatları organize eden Baron de Coubertin'in
başlatıp devam ettirdiği ‘Modern Olimpiyatlar'.
Adını, yapıldığı Yunanistan'daki Olimpia yöresinden alan Olimpiyatların başlangıç tarihi,
kesinlikle M.Ö. 776 olduğunun saptanamamasına rağmen, bu olayı başlatan nedenler
konusunda tarihçiler aralarında pek anlaşamamaktadırlar.
Bazıları, Olimpiyatlar'ın ‘Tanrılar Tanrısı Zeus' adına yapıldığını savunurken, diğerleri o
devirde efsanevi bir kahraman olarak adı hürmetle anılan Pelops'un hatırası için başladığını
söylerler. Aslında, Olimpiyatların tarihi incelendiğinde zamanla Yunan tiyatrosunun
belkemiğini oluşturacak trajedi, dram ve sembolizmin büyük rolü olduğu görülecektir.
Eldeki bilgilere göre, bu ilk Olimpiyatların programında, ‘stade' diye anılan spor sahasının
uzunluğu olan 192 metreyi kapsayan sprint (hız) koşusu bir bakıma Olimpiyatların temelini
oluşturduğundan dolayı, her Olimpiyat bu koşunun galibinin adı ile anılırdı. Bu nedenle MÖ
776 Olimpiyat Oyunları'nın adı ‘Coroebus' veya ‘Koriobus' olarak da geçer.
Bu arada, bölgede güvenin sağlanması ve halkın daha rahat bir yaşama kavuşması ile,
Olimpiyat programı zamanla zenginleşti. Gençlerin de bu oyunlarda yer almasını sağlamak
amacı ile kendi aralarında yapılan çeşitli spor yarışmalarına katılmaları gerçekleşti.
Olimpiyatlardaki şampiyonluğun önemini ve kıymetini anlamak için bir zamanlar Yunanistan'ı
hakimiyeti altına alan Makedonya Kralı ve Büyük İskender'in babası II. Philip'in dahi M.Ö. 356
ve daha sonraki iki Olimpiyata katılarak üç ayrı spor dalında birinci olduğunu bilmek
yetebilir.
Klasik Olimpiyatlarda şampiyonlar genelde sporu bir meslek olarak kabul ederlerdi. Bu
nedenle de, her dört yılda bir yapılan Olimpiyatlara hazırlık olarak, bu süre içinde diğer
kentlerde yapılan yarışmalara katılır ve bir bakıma formlarını korurlardı. Bunlar arasında,
M.Ö. 164, 160, 156 ve 152 yıllarında, yani 154, 155, 156 ve 157. Olimpiyat Oyunları'nda kısa
ve uzun mesafede, zırhlı koşuların hepsinde birinci olmuş, tam 12 kez şampiyon olan Rodoslu
Leonidas efsane şampiyon olarak anılır.
Romalıların M.Ö. II. asırda Yunanistan'a hakim olmaları ile oyunların kurallarında bazı
değişiklikler yapıldı ve sadece Yunan vatandaşlarına açık olması gereken Olimpiyatlara, Roma
İmparatorluğu'nun sınırları içindeki herkesin katılması gerçekleştirildi.
Pek çok tanınmış asker ve aralarında zamanında Roma İmparatoru dahi olmuş kişiler
Olimpiyatlarda yarıştı. Sporla hiçbir ilgisi olmamasına karşın, kendisinin de tarihe bir
Olimpiyat şampiyonu olarak geçmesini isteyen Roma İmparatoru Nero, M.S. 65 yılındaki
Olimpiyatlarda programda olmayan atlı araba yarışmaları düzenlemiş ve bu yarışmaya
katılarak, rakiplerinin korkudan yarışamadıkları bir ortamda Olimpiyat şampiyonu olmuştu.
Demokrasinin beşiği olarak kabul edilen Yunan'da Olimpiyat Oyunları sadece Yunanlılar için
yapılırdı. Hiçbir yabancı veya esirler oyunlara katılamaz, kadınlar sahaya seyirci olarak dahi
giremezlerdi. Yetkililerin gözünden kaçarak, seyirci olarak sahaya giren kadın,en yüksek bir
tepenin üstünden aşağı atılarak ölüme gönderilirdi. Tarihçiler, bu ölümcül kazanın tek bir kezuygulanmadığını ve ailesinde pek çok Olimpiyat şampiyonu olan bir kadının, yakalanmasına
rağmen serbest bırakıldığını yazarlar. Kadınların yarışmaların yapıldığı sahaya girmesi,
sadece arabayı çeken atların sahibi kadın olduğu zaman gerçekleşebilirdi.
Olimpiyat Oyunları arasındaki dört yıl ‘Olimpiad' diye adlandırılır ve oyunlar sırasında tüm
yetki hakeme bırakılırdı. Zamanla, spor dallarının çoğalması nedeniyle hakemlerin sayısı 10'a
çıkarılmıştı. Oyunlar sonunda şampiyon olan sporcuya verilecek ödüller de hakem tarafından
verilirdi. Yarışmalara katılmak isteyen genç Yunan vatandaşı da olsa hakemlere hırsızlık veya
cinayetten sabıkası olmadığını ispatlaması gerekirdi. Yarışmalara kabul edilen sporcuların
adları ve katılacakları spor dallarını gösteren bir liste herkesin görebileceği bir yere konur ve
oyunlar sonuna kadar asılı kalırdı. Katılacak atletler Olimpiyat kurallarına uyacaklarına dair
yemin ederlerdi.
Zamanla, seyirci sayısının artması ve eldeki tesisin yetersizliği nedeniyle ilk yapılan stat üç kez
yenilenmişti. On binlerce seyircinin ayakta seyrettiği oyunlar sırasında zamanın tanınmış
filozof, düşünür, şair ve hatta tarihçileri de gelir, konuşmalar yapar ve Olimpiyatları
seyrederlerdi. Stadın içten içe boyu 192 metrelik koşunun yapılabileceği uzunlukta olup
genişliği de 35 metreyi geçmezdi.
Eski Olimpiyatlarla günümüzün sporları arasındaki en büyük fark, eski Olimpiyatların
tamamen kişi sporuna dayalı bir anlayışla programlanmış olmasıdır. Eski Olimpiyatlarda, bu
nedenle hiçbir takım oyunu veya sporuna rastlanamaz. En kısa koşu, 12 yüzyıllık bilinen tarihi
içinde, 192 metre ve en uzunu da, daha sonraları eklenen ve adına ‘uzun koşu' denen, stadın
başından sonuna kadar yedi veya yirmi dört kez koşulmasını kapsayan yarışlardı.
Zamanımıza kadar yıpranmadan durabilen heykel ve yapıtlarda görülen güzellik ve
mükemmellik vasıflarını Olimpiyatlarda da kullanan Eski Yunanlılar, Olimpia'daki spor yapılan
yörede yönetim, sağlık merkezleri ile Olimpiyatlara katılacak sporcuların yarışmalar
başlamadan bir ay önceden gelmeleri gerektiğinden, bu sporcuları barındıracak lojmanların
ve bunların yanında sanat eserlerinin bulunmasına dikkat ederlerdi.
Olimpiyatlarda tüm sporcular çıplak olarak yarışırlardı. Güneşten fazla rahatsız olmamak ve
ciltlerini korumak amacı ile sporcular vücutlarına zeytinyağı sürerlerdi. Olimpiyatların bu
haşmeti, etrafa saçtığı hürmet, şampiyonların şöhreti ve toplum üzerindeki olumlu
etkisinden olacak, zamanın pek çok tanınmış yazarı olayı konu olarak ele almıştı. Bu yazarlar
arasında eski Olimpiyatlara eserlerinde büyük yer veren kişi olan Pindar ilk akla gelir. Ama bu
kadar heyecan, zafer, yenilgi, dram ve trajedinin gözler önündeki bir toplamı olan
Olimpiyatları konu ederek, şairliği yanında, spora verdiği önemle M.Ö. 518-438 yılları
arasında yaşadığı sanılan Pindar, bir bakıma da ‘Spor Yazarlarının Babası' unvanını alacak
kadar meşhur olmuştu.
Eski Yunan'daki abartılı anlatış tarzıyla kaleme alınmış şiirleriyle, şampiyonların
Olimpiyatlardaki yarışmalarını anlatan Pindar, kendi hayal gücünden çıkardığı bir kahramanın
da zamanımıza kadar gelmesini sağlamıştır. Atina'nın, şimdiki İranlıların atası sayılabilecek ve
yakın yörelerde büyük imparatorluklar kurmuş Persler'i M.Ö. 490'da yendiği Maraton
Savaşı'nı anlatan bir şiirinde Pindar, Philippides adlı bir askerin Atina'ya 40 kilometrelik
mesafede bulunan Maraton'dan koşarak gelerek, zafer haberini verdikten sonra
yorgunluktan düşüp ölmesini anlatmış ve bu şiir günümüzde gerçek olarak algılanan bir kanıhaline dönüşmüştür. Aslında o zamanlar uzun mesafe haberleşmesi bu işi meslek haline
getiren ve idmanlı kişiler tarafından yapılırdı. ‘Tarihçilerin Babası' diye anılan Heredot'un bu
konuda hiçbir şey yazmaması, işin Pindar tarafından dramatize edilmiş bir olay olduğunu
desteklemektedir.
Olimpiyatlar tarihi, zamanla çok gelişecek ve günümüzde dahi bizleri heyecanlandıracak
Yunan tiyatrosunun tüm trajedi, dram ve sembolik kavramlarına sahiptir. Olimpiyatlar
süresince yapılan türlü şenlikler ve törenler arasında bir ‘Kara Koç' kurban edilmesi olayı da
bu sembolizmin örneğidir. Yöreye adını vermiş ve yönetimde bulunduğu sürece çok başarılı
olan Pelops'un hayatının bazı bölümleri Olimpiyatlar sırasında sembolik olarak yaşatılırdı.
Efsaneye göre, Pelops'u öldüren babası, cesedi parçalara ayırmış ve bir kazanda pişirdikten
sonra Tanrılara sunmuştu. Buna dayanarak, Olimpiyatlar sırasında Zeus Tapınağı'nın
merdivenleri yerine, bir çukurda kesilen ‘Kara Koç', ‘Kara Kişi' anlamına gelen Pelops'u
çağrıştırırdı.
Olimpiyatların yapıldığı sahanın zamanla genişlemesi, büyük ve sanat eseri olarak kabul
edilen yapıtların yer alması, 12 metre boyunda bir Zeus heykelini içine alabilecek kadar
büyük bir tapınağın yapılması, spor tesisleri ve sporcuların barınakları ile birlikte bu bölgenin
gayet çarpıcı, göz alıcı ve turistler için çekici bir yer olmasını sağlamıştır.
Roma'nın Yunanistan'ı egemenliği altına aldığı M.Ö. II. yüzyıldan itibaren imparatorluk
sınırları içindeki her vatandaşa oyunlara katılma hakkı tanındı. Roma'nın spora genelde
‘eğlence' olarak bakması da, Olimpiyatların kalite ve değerini azalttı denebilir.
Bazı tarihçilere göre, Olimpiyatlar çok sayıda seyirciyi yöreye getirmiş, bazı yıllar seyirci sayısı
40 binin üzerine çıkmıştır. Fakat bu kadar büyük bir kitlenin oyunların yapıldığı stada sığması
imkansız gibi görülmektedir.
Yeniden Doğuş
Günümüzde pek çok tarihçi, Olimpiyatların o zamanki Constantinopolis diye bilinen İstanbul'daki
Roma İmparatoru I. Theodosius'un emri ile sona erdirildiğini yazarlar. Roma tarihinde, ‘Büyük
Theodosius' diye anılan imparator Roma işgalindeki İspanya topraklarında doğmuş, profesyonel bir
asker olup, zamanla Hristiyanlığı yaymak pahasına gaddarca kararlar almış bir hükümdardır.
Theodosius, geçmişten gelen tüm Pagan adet, inanış ve tapınaklarının ortadan kalkmasını emretmiş
ve Pagan bir anlayışa dayandığını bildiği Olimpiyatların sona ermesini emretmiştir.
Aslında, Olimpiyatlar bu tarihten daha önceki yıllarda önemini kaybetmiş ve başka bir inanışa göre,
M.S. 260 yılında Olimpiyatların 360 yıl süre ile 90 Olimpiyat yapma hakkı, bugünkü Antakya yöresine
bir belge ile verilmiştir. Antakya'nın hemen yakınında bulunan, o zamanki adı Daphne diye bilinen
bugünkü Harbiye yöresinde yapılan spor şölenleri, bazı tarihçiler tarafından Olimpia'daki
organizasyonun devamı olarak görülmektedir.
Türkçe'de ‘Defne' anlamına gelen Daphne yöresi, tarihte önemli bir yere sahiptir. ‘Antioch' diye
bilinen günümüzün Antakya'sı, o zamanlar ‘Daphne yakınındaki Antakya' diye adlandırılırdı.
Tarihçiler, Daphne'de MÖ II. yüzyılda dahi bir büyük stadyum olduğunu yazarlar. Fakat burada yapılan
ve ‘Olimpiyatlar' diye anılan organizasyon, Roma imparatorları tarafından çeşitli yıllarda değişik
nedenlerle geçici olarak durdurulmuştur. Bazı yıllarda asi bir generali desteklediğinden oyunların
yapılması men edilmiş, bazı zamanlarda ise yöredeki zenginlerin yardımı ile yaşayan bu organizasyonparasal destek kuruyunca durma devresine girmiştir. Oyunların men edilmesi sonucu yörenin
ekonomik bunalıma girdiği Constantinopolis'deki Roma İmparatoru'na bildirilmiş, turist ve seyircinin
azalmasının bir ekonomik kriz yarattığına inanılmış ve oyunların devamı için izin vermişlerdir.
Oyunların masraflarını karşılamak üzere yörenin zenginleri tarafından bir vakıf kurulmasına rağmen,
vakıf yöneticilerinin mali ları kendi çıkarları doğrultusunda harcadıkları anlaşılınca
vatandaşlardan gelen maddi yardımın devlet eliyle harcanması sonucu oyunlar bir süre daha devam
etmiş, daha sonra devamı zorlaşmıştır. Antakya'daki Olimpiyatların her dört yılda bir, 45 günlük bir
süre içinde Temmuz ve Ağustos aylarında yapıldığı belirtilmiştir.
M.S. 507 yılında Olimpiyatlar sırasında stat içinde çıkan bir çatışma ve M.S. 525'deki bir yangının
hemen ardından gelen depremle 250 bin kişinin ölmesi nedeniyle Antakya kadar Daphne'nin de
önemini kaybettiği tarihçiler tarafından anlatılır. Bu yörede yapılan Olimpiyatlarda, Olimpia'daki gibi
kazananlara parasal veya başka ödüller verilmez, tüm vergiler ve kamu adına yapılması gereken
bağışlardan muaf tutulurlardı.
Aradan yüzyıllar geçtikten sonra, Olimpia yöresindeki kalıntılar ancak XIX. yüzyıl'da ortaya
çıkarılmasına rağmen, yine de ‘Olimpiyatlar' adı, bir efsane olarak, Avrupa'da daimi olarak
hatırlanmıştır.
Örneğin, XVII. yüzyıl'da Latin edebiyatında ‘Olimpias' kelimesi, bir zaman birimi olarak kullanılmış,
İngiltere'de 1592'de Shaskespeare piyeslerinde ‘Olimpiad Oyunları' ve ‘Olimpian Güreşleri' terimlerini
kullanmış ve John Milton da 1667'de ‘Olimpian Oyunları' deyimini eserlerine katmıştır.
İngilizler bu deyimi sadece kullanmakla kalmamışlar, XVII. yüzyıl'ın başlarında zengin bir kişi olan
Robert Dover, Cotswolds'daki malikanesinde ‘Olympic Games' adı ile yıllık spor yarışmalarını finanse
etmiştir. Bir başka İngiliz, Dr. W.P. Brookes 1849'da Wenlock kasabasında ‘Olympic Games' adı ile
yıllık bir spor yarışması düzenlemiş ve 1890'larda İngiltere'de, Amerika'yı da içine alacak bir ‘Anglo
Saxon Olimpiad'ı yapılması dahi konuşulmuştur.
İngiltere'de başlayan bu akım, bir süre sonra Yunanistan'a yayılmış, zengin bir Yunanlı işadamı olan
Evangelios Zappas, Atina yakınındaki bir meydanda yapılan ve 30.000 kişi tarafından seyredildiği
söylenen ilk Olimpiyat Oyunları'nın, Kasım 1859'da yapılmasını finanse etmiştir. Programda kısa ve
uzun mesafeler, durarak ve koşarak uzun atlamalar, güreş, halata tırmanma ve halat çekme branşları
yapılmıştır. Bu organizasyon “Olimpiyatlar†adı ile 1870, 1875 ve 1888 yıllarında tekrar edilmiştir.
Bu arada, bilim adamları da Olimpia ile ilgilenmeye başlamışlar ve bazıları da, Osmanlı
yöneticilerinden aldıkları fermanlarla, o zamanlar imparatorluk toprakları içinde bulunan Olimpia'da
kazılar yapmışlardır. Yunanistan'ın bağımsızlığına kavuşmasından sonra kazılar hızlanmış ve ilk önce
Fransızlar, sonra da Almanlar, bu yörede kazılar yaparak, Olimpiyatlar'ın bir efsane değil, gerçek
olduğunu ortaya koymuşlardır. Yabancılar tarafından yapılan kazılar, çalışmanın finansmanının Fransız
ve Almanlar tarafından karşılanacağı ve bulunan eserlerin de Yunanistan'da kalması üzerine
anlaşılmasına rağmen, ilk kazılarda ortaya çıkan bulgular hemen Batı Avrupa müzelerinde
gösterilmeye başlanmıştır.
İngiltere'deki spor şölenlerini yerinde izleyen, Amerika'daki spor anlayışına hayran olan ve Olimpia'da
yapılan kazılardan haberdar olan Fransız asilzadesi Baron de Coubertin, bütün bu bulguları bir araya
getirecek, uzun ve çok yorucu yıllar sonunda kendisinin ‘Modern Olimpiyat Oyunları'nın Kurucusu'
olarak dünyaya takdim edilmesini bilecektir.
M.Ö.776 - M.S.393
Bilim adamları “Tarih, yazı ile başlar†derler. Bu açıdan, “Dünya tarihi, Sümerlerle başlamışâ€
denebilir. Yunan tarihi ise bu tarife göre M.Ö. 776'da başlamıştır. Eldeki en eski yazılı
belgeler, kayıtları tutulmuş ve o yıl yapıldığı saptanmış olan Olimpiyatlara aittir. Her şeyden
önce kabul edilmesi gereken gerçek, dünyada sporun Yunanistan'ın Olimpia yöresinde
başlamadığıdır. Böyle bir inanış, yağlı güreşin Kırkpınar'da başladığına inanmak kadar yanlış
olacaktır. Olimpiyatlar, adını bu yöreden almış ve hiçbir kesintiye uğramadan 1200 yıl devam
etmiş bir olgudur. Diğer kentlerde yapılan başka spor şölenleri de Olimpiyatları örnek
almışlar, ama hiçbiri Olimpiyatlar kadar önem taşımamışlardır.
M.Ö. 776'da Olimpia'da yapılan yarışmaların Olimpiyatların ilk organizasyonu olduğunu
söylemek, yeni ortaya atılan görüşler ışığında pek kolay olmayacaktır. Olimpia yöresindeki
kazılar sonucu ortaya çıkan bulgular, bu yörede çok daha önceleri bu gibi yarışmaların
yapıldığını göstermiştir. Daha doğru bir anlatımla M.Ö. 776'da Olimpia'da yapılan
yarışmaların kayıtları tutulmuş ve bu belgeleri elimizde bulunan en eski tarihli Olimpiyat
olduğunu söyleyebiliriz.
İkinci çok önemli husus, Olimpiyatların başından beri Yunan yarımadasında büyük ilgi
görmediğidir. M.Ö. VII. yüzyılda yaşadığı sanılan Homer'in eserlerinde, kutsal eserler olduğu
kadar spor ve sanata dönük eserlerin yer almaması düşündürücüdür. Arkeolojik bulgulardan
faydalanan bazı tarihçiler, M.Ö. XV. yüzyıldan beri yörede yapılmakta olan bu gibi
organizasyonların M.Ö. 776'dan sonra biraz canlandığını ileri sürmektedirler.
Günlük yaşam içindeki yeri kesinlikle bilinmemekle birlikte, Sümer, Mısır ve Mezopotamya
uygarlıkları devrinde günümüzde yapılan sporlara benzeyen fiziksel aktivitelerin yapıldığı
bilinmektedir. Olimpiyatların felsefesinde, bariz bir şekilde Hitit ve Minos uygarlıklarının
etkileri görülür. Girit Adası'ndaki M.Ö. XV. yüzyıl içinde yapıldığı saptanan freskolarda, sağ
ellerinde eldiven olan gençlerin boks yaptıkları görülür. Hititlerdeki ‘Amaç Yenmektir'
prensibi de Olimpiyatlar içinde büyük yer almış olup, eldeki belgelerde sadece yarışmaları
kazananların ismine rastlanırken, hiçbir yarışmada yenilenlerin adı görülememiştir.
Hitit uygarlığındaki bazı inanışların, Olimpiyatlarda da yer alması gayet doğaldır. Coğrafi
yakınlık, kültürlerin ve inanışların karışması Olimpiyat törenlerinde ve felsefesinde de
görülür.
Hitit'te cenaze törenlerinde ölüler yıkanırken, Antik Yunanistan'da bu olay Olimpiyatlarda
büyükbaş hayvanların Zeus için ateşte kavruluncaya kadar yakılması tarzında kendini
göstermektedir. Diğer taraftan, Hitit toplumunda doğadaki ikili çelişki; sıcaklık-soğukluk,
gece-gündüz ve iyilik-kötülük olarak ele alınırken, bu anlayış Olimpiyatlarda, ‘iyi' olanın ‘kötü'
olana üstünlüğü olarak kabul edilmiş ve belki de bu nedenle sadece yenen sporcunun adı
adeta kutsallaştırılırken, yenilen sporcunun adı anılmamıştır.
Tarihçilerin üstüne basarak vurguladıkları başka bir husus, Olimpiyatlar programında yer alan
sporların, yüzyıllardır yapılan sporlar olduğunun ve bu sporların Yunanlılar tarafından
keşfedilmediği, Mezopotamya, Anadolu ve Ege yörelerinden geldiğidir.Olimpiyatları bir bakıma Yunanlıları birbirine kaynaştırmak için kullanan toplum liderleri,
daha ileri bir görüşle, Olimpiyat ve şampiyonların yarattığı adeta efsanevi havayı yörenin
başka bölgelerine de taşımak amacıyla başarı göstermiş ve efsane olmuş bazı şampiyonların
heykellerini, çeşitli kentlerde meydanlara dikmişlerdir.
Klasik Olimpiyatlarda iki temel unsuru daima hatırlamak gerekir. Bunlardan biri, Yunan
felsefesinde yer almış ve ‘Arete' diye adlandırılan ve ‘Güç' anlamına gelen bir kavramdır. Bu
güç, savaşta düşmanı yenecek ve Olimpiyatlarda ise rakibini alt edecektir. Diğer unsursa,
günümüzün dünyasında dahi daha yeni anlaşılır bir kavram olan sponsorluk kurumudur. Eski
Yunan'da, Olimpiyat şampiyonları, adına katıldıkları kentlerle anılırlardı. Elinde bir şampiyonu
destekleyecek veya şampiyon olacağına inandığı bir genci koruyacak imkanı olan hemen her
kent, bu şampiyonların kendi kentleri adına yarışmaları için bütün imkanlarını kullanırlardı.
Bu şampiyonlar da kentlerin bu cömert davranışlarını hak edebilmek amacıyla sporu bir
meslek haline dönüştürmüşlerdi. Bu duruma göre, Eski Yunan'da hemen her şampiyon her
bakımdan bir profesyoneldi ve geçimini sponsordan aldığı destek, yarışmalarda kazandığıyla
hemen paraya çevirebildiği eşya ve mallardan gelen para ile sürdürebiliyordu.
Olimpiyatlarda şampiyonluğa verilen önem bizlerin bugünkü kafa yapımız ve anlayışımız ile
değerlendirilemez. Eski Yunan'da toplumlar, taptıkları tanrıların, insanın tüm niteliklerini
taşıdıklarına inanırlardı. O zamanlardaki inanışına göre, Olimpiyatlarda şampiyon olan bir
sporcu sanki bir yarı Tanrı gibi el üstünde tutulurdu. Bir Olimpiyat şampiyonunun yanında,
yendiği rakibinin adının dahi geçmemesi belki bu nedenden lanır.
Eski Yunan'daki anlayış, ölümden sonra bir yaşam kavramını kabul etmemişti. Belki de bu
nedenle, Tanrıların insan nitelikleri ile yaşadıklarına inanan toplum, bir bakıma yarı Tanrı
olarak kabul ettikleri Olimpiyat şampiyonlarına taparcasına hayrandı.
Klasik Olimpiyatları sadece bir spor şöleni olarak görmek doğru olmayacaktır. Efsaneye göre,
Tanrılar Tanrısı Zeus için yapıldığı söylenen bu yarışmalar, zamanla birbirleri için savaşan
Yunan kentlerinin barış zamanındaki savaş manevraları olarak kabul edilmiş, savaşta başarılı
olacak gençliğin fiziksel yapısının gelişme nedeni olarak kullanılmış, Yunanlının Yunanlıyı
öldürmesini önleyecek ve Yunan yarımadasında bir birlik kurmak amacı olarak görülmüş, bir
bakıma da dinsel, sosyal ve kültürel kaynaşmanın fırsatı olarak işlenmiştir.
Olimpiyatların 28 yüzyıllık tarihini üç bölümde inceleyebiliriz.
1. M.Ö 776 yılında yapıldığına dair elimizde kalıntılar bulunan ve M.S. 393 tarihinde, o
zamanlar Constantinopolis diye adlandırılan bugünkü İstanbul'da oturan Roma İmparatoru I.
Theodosius tarafından sona erdirilen ve ‘Klasik veya Eski Olimpiyatlar' diye adlandırılan 1169
yıllık tarihçe.
2. M.S. 393'den 1896'ya kadar geçen ve belki de doğru olarak, ‘Yarı Unutulmuşluk' devri
denilebilecek 1503 yıllık zaman kesimi.3. Yıllar önce yapılmış ve devamlı olamamış bazı organizasyonlardan ders alan, hayatını ve
servetini ortaya koyarak 1896'da ilk Olimpiyatları organize eden Baron de Coubertin'in
başlatıp devam ettirdiği ‘Modern Olimpiyatlar'.
Adını, yapıldığı Yunanistan'daki Olimpia yöresinden alan Olimpiyatların başlangıç tarihi,
kesinlikle M.Ö. 776 olduğunun saptanamamasına rağmen, bu olayı başlatan nedenler
konusunda tarihçiler aralarında pek anlaşamamaktadırlar.
Bazıları, Olimpiyatlar'ın ‘Tanrılar Tanrısı Zeus' adına yapıldığını savunurken, diğerleri o
devirde efsanevi bir kahraman olarak adı hürmetle anılan Pelops'un hatırası için başladığını
söylerler. Aslında, Olimpiyatların tarihi incelendiğinde zamanla Yunan tiyatrosunun
belkemiğini oluşturacak trajedi, dram ve sembolizmin büyük rolü olduğu görülecektir.
Eldeki bilgilere göre, bu ilk Olimpiyatların programında, ‘stade' diye anılan spor sahasının
uzunluğu olan 192 metreyi kapsayan sprint (hız) koşusu bir bakıma Olimpiyatların temelini
oluşturduğundan dolayı, her Olimpiyat bu koşunun galibinin adı ile anılırdı. Bu nedenle MÖ
776 Olimpiyat Oyunları'nın adı ‘Coroebus' veya ‘Koriobus' olarak da geçer.
Bu arada, bölgede güvenin sağlanması ve halkın daha rahat bir yaşama kavuşması ile,
Olimpiyat programı zamanla zenginleşti. Gençlerin de bu oyunlarda yer almasını sağlamak
amacı ile kendi aralarında yapılan çeşitli spor yarışmalarına katılmaları gerçekleşti.
Olimpiyatlardaki şampiyonluğun önemini ve kıymetini anlamak için bir zamanlar Yunanistan'ı
hakimiyeti altına alan Makedonya Kralı ve Büyük İskender'in babası II. Philip'in dahi M.Ö. 356
ve daha sonraki iki Olimpiyata katılarak üç ayrı spor dalında birinci olduğunu bilmek
yetebilir.
Klasik Olimpiyatlarda şampiyonlar genelde sporu bir meslek olarak kabul ederlerdi. Bu
nedenle de, her dört yılda bir yapılan Olimpiyatlara hazırlık olarak, bu süre içinde diğer
kentlerde yapılan yarışmalara katılır ve bir bakıma formlarını korurlardı. Bunlar arasında,
M.Ö. 164, 160, 156 ve 152 yıllarında, yani 154, 155, 156 ve 157. Olimpiyat Oyunları'nda kısa
ve uzun mesafede, zırhlı koşuların hepsinde birinci olmuş, tam 12 kez şampiyon olan Rodoslu
Leonidas efsane şampiyon olarak anılır.
Romalıların M.Ö. II. asırda Yunanistan'a hakim olmaları ile oyunların kurallarında bazı
değişiklikler yapıldı ve sadece Yunan vatandaşlarına açık olması gereken Olimpiyatlara, Roma
İmparatorluğu'nun sınırları içindeki herkesin katılması gerçekleştirildi.
Pek çok tanınmış asker ve aralarında zamanında Roma İmparatoru dahi olmuş kişiler
Olimpiyatlarda yarıştı. Sporla hiçbir ilgisi olmamasına karşın, kendisinin de tarihe bir
Olimpiyat şampiyonu olarak geçmesini isteyen Roma İmparatoru Nero, M.S. 65 yılındaki
Olimpiyatlarda programda olmayan atlı araba yarışmaları düzenlemiş ve bu yarışmaya
katılarak, rakiplerinin korkudan yarışamadıkları bir ortamda Olimpiyat şampiyonu olmuştu.
Demokrasinin beşiği olarak kabul edilen Yunan'da Olimpiyat Oyunları sadece Yunanlılar için
yapılırdı. Hiçbir yabancı veya esirler oyunlara katılamaz, kadınlar sahaya seyirci olarak dahi
giremezlerdi. Yetkililerin gözünden kaçarak, seyirci olarak sahaya giren kadın,en yüksek bir
tepenin üstünden aşağı atılarak ölüme gönderilirdi. Tarihçiler, bu ölümcül kazanın tek bir kezuygulanmadığını ve ailesinde pek çok Olimpiyat şampiyonu olan bir kadının, yakalanmasına
rağmen serbest bırakıldığını yazarlar. Kadınların yarışmaların yapıldığı sahaya girmesi,
sadece arabayı çeken atların sahibi kadın olduğu zaman gerçekleşebilirdi.
Olimpiyat Oyunları arasındaki dört yıl ‘Olimpiad' diye adlandırılır ve oyunlar sırasında tüm
yetki hakeme bırakılırdı. Zamanla, spor dallarının çoğalması nedeniyle hakemlerin sayısı 10'a
çıkarılmıştı. Oyunlar sonunda şampiyon olan sporcuya verilecek ödüller de hakem tarafından
verilirdi. Yarışmalara katılmak isteyen genç Yunan vatandaşı da olsa hakemlere hırsızlık veya
cinayetten sabıkası olmadığını ispatlaması gerekirdi. Yarışmalara kabul edilen sporcuların
adları ve katılacakları spor dallarını gösteren bir liste herkesin görebileceği bir yere konur ve
oyunlar sonuna kadar asılı kalırdı. Katılacak atletler Olimpiyat kurallarına uyacaklarına dair
yemin ederlerdi.
Zamanla, seyirci sayısının artması ve eldeki tesisin yetersizliği nedeniyle ilk yapılan stat üç kez
yenilenmişti. On binlerce seyircinin ayakta seyrettiği oyunlar sırasında zamanın tanınmış
filozof, düşünür, şair ve hatta tarihçileri de gelir, konuşmalar yapar ve Olimpiyatları
seyrederlerdi. Stadın içten içe boyu 192 metrelik koşunun yapılabileceği uzunlukta olup
genişliği de 35 metreyi geçmezdi.
Eski Olimpiyatlarla günümüzün sporları arasındaki en büyük fark, eski Olimpiyatların
tamamen kişi sporuna dayalı bir anlayışla programlanmış olmasıdır. Eski Olimpiyatlarda, bu
nedenle hiçbir takım oyunu veya sporuna rastlanamaz. En kısa koşu, 12 yüzyıllık bilinen tarihi
içinde, 192 metre ve en uzunu da, daha sonraları eklenen ve adına ‘uzun koşu' denen, stadın
başından sonuna kadar yedi veya yirmi dört kez koşulmasını kapsayan yarışlardı.
Zamanımıza kadar yıpranmadan durabilen heykel ve yapıtlarda görülen güzellik ve
mükemmellik vasıflarını Olimpiyatlarda da kullanan Eski Yunanlılar, Olimpia'daki spor yapılan
yörede yönetim, sağlık merkezleri ile Olimpiyatlara katılacak sporcuların yarışmalar
başlamadan bir ay önceden gelmeleri gerektiğinden, bu sporcuları barındıracak lojmanların
ve bunların yanında sanat eserlerinin bulunmasına dikkat ederlerdi.
Olimpiyatlarda tüm sporcular çıplak olarak yarışırlardı. Güneşten fazla rahatsız olmamak ve
ciltlerini korumak amacı ile sporcular vücutlarına zeytinyağı sürerlerdi. Olimpiyatların bu
haşmeti, etrafa saçtığı hürmet, şampiyonların şöhreti ve toplum üzerindeki olumlu
etkisinden olacak, zamanın pek çok tanınmış yazarı olayı konu olarak ele almıştı. Bu yazarlar
arasında eski Olimpiyatlara eserlerinde büyük yer veren kişi olan Pindar ilk akla gelir. Ama bu
kadar heyecan, zafer, yenilgi, dram ve trajedinin gözler önündeki bir toplamı olan
Olimpiyatları konu ederek, şairliği yanında, spora verdiği önemle M.Ö. 518-438 yılları
arasında yaşadığı sanılan Pindar, bir bakıma da ‘Spor Yazarlarının Babası' unvanını alacak
kadar meşhur olmuştu.
Eski Yunan'daki abartılı anlatış tarzıyla kaleme alınmış şiirleriyle, şampiyonların
Olimpiyatlardaki yarışmalarını anlatan Pindar, kendi hayal gücünden çıkardığı bir kahramanın
da zamanımıza kadar gelmesini sağlamıştır. Atina'nın, şimdiki İranlıların atası sayılabilecek ve
yakın yörelerde büyük imparatorluklar kurmuş Persler'i M.Ö. 490'da yendiği Maraton
Savaşı'nı anlatan bir şiirinde Pindar, Philippides adlı bir askerin Atina'ya 40 kilometrelik
mesafede bulunan Maraton'dan koşarak gelerek, zafer haberini verdikten sonra
yorgunluktan düşüp ölmesini anlatmış ve bu şiir günümüzde gerçek olarak algılanan bir kanıhaline dönüşmüştür. Aslında o zamanlar uzun mesafe haberleşmesi bu işi meslek haline
getiren ve idmanlı kişiler tarafından yapılırdı. ‘Tarihçilerin Babası' diye anılan Heredot'un bu
konuda hiçbir şey yazmaması, işin Pindar tarafından dramatize edilmiş bir olay olduğunu
desteklemektedir.
Olimpiyatlar tarihi, zamanla çok gelişecek ve günümüzde dahi bizleri heyecanlandıracak
Yunan tiyatrosunun tüm trajedi, dram ve sembolik kavramlarına sahiptir. Olimpiyatlar
süresince yapılan türlü şenlikler ve törenler arasında bir ‘Kara Koç' kurban edilmesi olayı da
bu sembolizmin örneğidir. Yöreye adını vermiş ve yönetimde bulunduğu sürece çok başarılı
olan Pelops'un hayatının bazı bölümleri Olimpiyatlar sırasında sembolik olarak yaşatılırdı.
Efsaneye göre, Pelops'u öldüren babası, cesedi parçalara ayırmış ve bir kazanda pişirdikten
sonra Tanrılara sunmuştu. Buna dayanarak, Olimpiyatlar sırasında Zeus Tapınağı'nın
merdivenleri yerine, bir çukurda kesilen ‘Kara Koç', ‘Kara Kişi' anlamına gelen Pelops'u
çağrıştırırdı.
Olimpiyatların yapıldığı sahanın zamanla genişlemesi, büyük ve sanat eseri olarak kabul
edilen yapıtların yer alması, 12 metre boyunda bir Zeus heykelini içine alabilecek kadar
büyük bir tapınağın yapılması, spor tesisleri ve sporcuların barınakları ile birlikte bu bölgenin
gayet çarpıcı, göz alıcı ve turistler için çekici bir yer olmasını sağlamıştır.
Roma'nın Yunanistan'ı egemenliği altına aldığı M.Ö. II. yüzyıldan itibaren imparatorluk
sınırları içindeki her vatandaşa oyunlara katılma hakkı tanındı. Roma'nın spora genelde
‘eğlence' olarak bakması da, Olimpiyatların kalite ve değerini azalttı denebilir.
Bazı tarihçilere göre, Olimpiyatlar çok sayıda seyirciyi yöreye getirmiş, bazı yıllar seyirci sayısı
40 binin üzerine çıkmıştır. Fakat bu kadar büyük bir kitlenin oyunların yapıldığı stada sığması
imkansız gibi görülmektedir.
Yeniden Doğuş
Günümüzde pek çok tarihçi, Olimpiyatların o zamanki Constantinopolis diye bilinen İstanbul'daki
Roma İmparatoru I. Theodosius'un emri ile sona erdirildiğini yazarlar. Roma tarihinde, ‘Büyük
Theodosius' diye anılan imparator Roma işgalindeki İspanya topraklarında doğmuş, profesyonel bir
asker olup, zamanla Hristiyanlığı yaymak pahasına gaddarca kararlar almış bir hükümdardır.
Theodosius, geçmişten gelen tüm Pagan adet, inanış ve tapınaklarının ortadan kalkmasını emretmiş
ve Pagan bir anlayışa dayandığını bildiği Olimpiyatların sona ermesini emretmiştir.
Aslında, Olimpiyatlar bu tarihten daha önceki yıllarda önemini kaybetmiş ve başka bir inanışa göre,
M.S. 260 yılında Olimpiyatların 360 yıl süre ile 90 Olimpiyat yapma hakkı, bugünkü Antakya yöresine
bir belge ile verilmiştir. Antakya'nın hemen yakınında bulunan, o zamanki adı Daphne diye bilinen
bugünkü Harbiye yöresinde yapılan spor şölenleri, bazı tarihçiler tarafından Olimpia'daki
organizasyonun devamı olarak görülmektedir.
Türkçe'de ‘Defne' anlamına gelen Daphne yöresi, tarihte önemli bir yere sahiptir. ‘Antioch' diye
bilinen günümüzün Antakya'sı, o zamanlar ‘Daphne yakınındaki Antakya' diye adlandırılırdı.
Tarihçiler, Daphne'de MÖ II. yüzyılda dahi bir büyük stadyum olduğunu yazarlar. Fakat burada yapılan
ve ‘Olimpiyatlar' diye anılan organizasyon, Roma imparatorları tarafından çeşitli yıllarda değişik
nedenlerle geçici olarak durdurulmuştur. Bazı yıllarda asi bir generali desteklediğinden oyunların
yapılması men edilmiş, bazı zamanlarda ise yöredeki zenginlerin yardımı ile yaşayan bu organizasyonparasal destek kuruyunca durma devresine girmiştir. Oyunların men edilmesi sonucu yörenin
ekonomik bunalıma girdiği Constantinopolis'deki Roma İmparatoru'na bildirilmiş, turist ve seyircinin
azalmasının bir ekonomik kriz yarattığına inanılmış ve oyunların devamı için izin vermişlerdir.
Oyunların masraflarını karşılamak üzere yörenin zenginleri tarafından bir vakıf kurulmasına rağmen,
vakıf yöneticilerinin mali ları kendi çıkarları doğrultusunda harcadıkları anlaşılınca
vatandaşlardan gelen maddi yardımın devlet eliyle harcanması sonucu oyunlar bir süre daha devam
etmiş, daha sonra devamı zorlaşmıştır. Antakya'daki Olimpiyatların her dört yılda bir, 45 günlük bir
süre içinde Temmuz ve Ağustos aylarında yapıldığı belirtilmiştir.
M.S. 507 yılında Olimpiyatlar sırasında stat içinde çıkan bir çatışma ve M.S. 525'deki bir yangının
hemen ardından gelen depremle 250 bin kişinin ölmesi nedeniyle Antakya kadar Daphne'nin de
önemini kaybettiği tarihçiler tarafından anlatılır. Bu yörede yapılan Olimpiyatlarda, Olimpia'daki gibi
kazananlara parasal veya başka ödüller verilmez, tüm vergiler ve kamu adına yapılması gereken
bağışlardan muaf tutulurlardı.
Aradan yüzyıllar geçtikten sonra, Olimpia yöresindeki kalıntılar ancak XIX. yüzyıl'da ortaya
çıkarılmasına rağmen, yine de ‘Olimpiyatlar' adı, bir efsane olarak, Avrupa'da daimi olarak
hatırlanmıştır.
Örneğin, XVII. yüzyıl'da Latin edebiyatında ‘Olimpias' kelimesi, bir zaman birimi olarak kullanılmış,
İngiltere'de 1592'de Shaskespeare piyeslerinde ‘Olimpiad Oyunları' ve ‘Olimpian Güreşleri' terimlerini
kullanmış ve John Milton da 1667'de ‘Olimpian Oyunları' deyimini eserlerine katmıştır.
İngilizler bu deyimi sadece kullanmakla kalmamışlar, XVII. yüzyıl'ın başlarında zengin bir kişi olan
Robert Dover, Cotswolds'daki malikanesinde ‘Olympic Games' adı ile yıllık spor yarışmalarını finanse
etmiştir. Bir başka İngiliz, Dr. W.P. Brookes 1849'da Wenlock kasabasında ‘Olympic Games' adı ile
yıllık bir spor yarışması düzenlemiş ve 1890'larda İngiltere'de, Amerika'yı da içine alacak bir ‘Anglo
Saxon Olimpiad'ı yapılması dahi konuşulmuştur.
İngiltere'de başlayan bu akım, bir süre sonra Yunanistan'a yayılmış, zengin bir Yunanlı işadamı olan
Evangelios Zappas, Atina yakınındaki bir meydanda yapılan ve 30.000 kişi tarafından seyredildiği
söylenen ilk Olimpiyat Oyunları'nın, Kasım 1859'da yapılmasını finanse etmiştir. Programda kısa ve
uzun mesafeler, durarak ve koşarak uzun atlamalar, güreş, halata tırmanma ve halat çekme branşları
yapılmıştır. Bu organizasyon “Olimpiyatlar†adı ile 1870, 1875 ve 1888 yıllarında tekrar edilmiştir.
Bu arada, bilim adamları da Olimpia ile ilgilenmeye başlamışlar ve bazıları da, Osmanlı
yöneticilerinden aldıkları fermanlarla, o zamanlar imparatorluk toprakları içinde bulunan Olimpia'da
kazılar yapmışlardır. Yunanistan'ın bağımsızlığına kavuşmasından sonra kazılar hızlanmış ve ilk önce
Fransızlar, sonra da Almanlar, bu yörede kazılar yaparak, Olimpiyatlar'ın bir efsane değil, gerçek
olduğunu ortaya koymuşlardır. Yabancılar tarafından yapılan kazılar, çalışmanın finansmanının Fransız
ve Almanlar tarafından karşılanacağı ve bulunan eserlerin de Yunanistan'da kalması üzerine
anlaşılmasına rağmen, ilk kazılarda ortaya çıkan bulgular hemen Batı Avrupa müzelerinde
gösterilmeye başlanmıştır.
İngiltere'deki spor şölenlerini yerinde izleyen, Amerika'daki spor anlayışına hayran olan ve Olimpia'da
yapılan kazılardan haberdar olan Fransız asilzadesi Baron de Coubertin, bütün bu bulguları bir araya
getirecek, uzun ve çok yorucu yıllar sonunda kendisinin ‘Modern Olimpiyat Oyunları'nın Kurucusu'
olarak dünyaya takdim edilmesini bilecektir.
Geçmişten günümüze sayıların tarihçesi hakkında bilgi verir misiniz?
Geçmişten günümüze İpek Yolu hakkında bilgi verir misiniz?
Geçmişten günümüze binaların gelişimi hakkında bilgi verir misiniz?
Bu mesaj 'en iyi cevap' seçilmiştir.
Olimpiyat Oyunları Tarihi
M.Ö.776 - M.S.393
Bilim adamları “Tarih, yazı ile başlar†derler. Bu açıdan, “Dünya tarihi, Sümerlerle başlamışâ€
denebilir. Yunan tarihi ise bu tarife göre M.Ö. 776'da başlamıştır. Eldeki en eski yazılı
belgeler, kayıtları tutulmuş ve o yıl yapıldığı saptanmış olan Olimpiyatlara aittir. Her şeyden
önce kabul edilmesi gereken gerçek, dünyada sporun Yunanistan'ın Olimpia yöresinde
başlamadığıdır. Böyle bir inanış, yağlı güreşin Kırkpınar'da başladığına inanmak kadar yanlış
olacaktır. Olimpiyatlar, adını bu yöreden almış ve hiçbir kesintiye uğramadan 1200 yıl devam
etmiş bir olgudur. Diğer kentlerde yapılan başka spor şölenleri de Olimpiyatları örnek
almışlar, ama hiçbiri Olimpiyatlar kadar önem taşımamışlardır.
M.Ö. 776'da Olimpia'da yapılan yarışmaların Olimpiyatların ilk organizasyonu olduğunu
söylemek, yeni ortaya atılan görüşler ışığında pek kolay olmayacaktır. Olimpia yöresindeki
kazılar sonucu ortaya çıkan bulgular, bu yörede çok daha önceleri bu gibi yarışmaların
yapıldığını göstermiştir. Daha doğru bir anlatımla M.Ö. 776'da Olimpia'da yapılan
yarışmaların kayıtları tutulmuş ve bu belgeleri elimizde bulunan en eski tarihli Olimpiyat
olduğunu söyleyebiliriz.
İkinci çok önemli husus, Olimpiyatların başından beri Yunan yarımadasında büyük ilgi
görmediğidir. M.Ö. VII. yüzyılda yaşadığı sanılan Homer'in eserlerinde, kutsal eserler olduğu
kadar spor ve sanata dönük eserlerin yer almaması düşündürücüdür. Arkeolojik bulgulardan
faydalanan bazı tarihçiler, M.Ö. XV. yüzyıldan beri yörede yapılmakta olan bu gibi
organizasyonların M.Ö. 776'dan sonra biraz canlandığını ileri sürmektedirler.
Günlük yaşam içindeki yeri kesinlikle bilinmemekle birlikte, Sümer, Mısır ve Mezopotamya
uygarlıkları devrinde günümüzde yapılan sporlara benzeyen fiziksel aktivitelerin yapıldığı
bilinmektedir. Olimpiyatların felsefesinde, bariz bir şekilde Hitit ve Minos uygarlıklarının
etkileri görülür. Girit Adası'ndaki M.Ö. XV. yüzyıl içinde yapıldığı saptanan freskolarda, sağ
ellerinde eldiven olan gençlerin boks yaptıkları görülür. Hititlerdeki ‘Amaç Yenmektir'
prensibi de Olimpiyatlar içinde büyük yer almış olup, eldeki belgelerde sadece yarışmaları
kazananların ismine rastlanırken, hiçbir yarışmada yenilenlerin adı görülememiştir.
Hitit uygarlığındaki bazı inanışların, Olimpiyatlarda da yer alması gayet doğaldır. Coğrafi
yakınlık, kültürlerin ve inanışların karışması Olimpiyat törenlerinde ve felsefesinde de
görülür.
Hitit'te cenaze törenlerinde ölüler yıkanırken, Antik Yunanistan'da bu olay Olimpiyatlarda
büyükbaş hayvanların Zeus için ateşte kavruluncaya kadar yakılması tarzında kendini
göstermektedir. Diğer taraftan, Hitit toplumunda doğadaki ikili çelişki; sıcaklık-soğukluk,
gece-gündüz ve iyilik-kötülük olarak ele alınırken, bu anlayış Olimpiyatlarda, ‘iyi' olanın ‘kötü'
olana üstünlüğü olarak kabul edilmiş ve belki de bu nedenle sadece yenen sporcunun adı
adeta kutsallaştırılırken, yenilen sporcunun adı anılmamıştır.
Tarihçilerin üstüne basarak vurguladıkları başka bir husus, Olimpiyatlar programında yer alan
sporların, yüzyıllardır yapılan sporlar olduğunun ve bu sporların Yunanlılar tarafından
keşfedilmediği, Mezopotamya, Anadolu ve Ege yörelerinden geldiğidir.Olimpiyatları bir bakıma Yunanlıları birbirine kaynaştırmak için kullanan toplum liderleri,
daha ileri bir görüşle, Olimpiyat ve şampiyonların yarattığı adeta efsanevi havayı yörenin
başka bölgelerine de taşımak amacıyla başarı göstermiş ve efsane olmuş bazı şampiyonların
heykellerini, çeşitli kentlerde meydanlara dikmişlerdir.
Klasik Olimpiyatlarda iki temel unsuru daima hatırlamak gerekir. Bunlardan biri, Yunan
felsefesinde yer almış ve ‘Arete' diye adlandırılan ve ‘Güç' anlamına gelen bir kavramdır. Bu
güç, savaşta düşmanı yenecek ve Olimpiyatlarda ise rakibini alt edecektir. Diğer unsursa,
günümüzün dünyasında dahi daha yeni anlaşılır bir kavram olan sponsorluk kurumudur. Eski
Yunan'da, Olimpiyat şampiyonları, adına katıldıkları kentlerle anılırlardı. Elinde bir şampiyonu
destekleyecek veya şampiyon olacağına inandığı bir genci koruyacak imkanı olan hemen her
kent, bu şampiyonların kendi kentleri adına yarışmaları için bütün imkanlarını kullanırlardı.
Bu şampiyonlar da kentlerin bu cömert davranışlarını hak edebilmek amacıyla sporu bir
meslek haline dönüştürmüşlerdi. Bu duruma göre, Eski Yunan'da hemen her şampiyon her
bakımdan bir profesyoneldi ve geçimini sponsordan aldığı destek, yarışmalarda kazandığıyla
hemen paraya çevirebildiği eşya ve mallardan gelen para ile sürdürebiliyordu.
Olimpiyatlarda şampiyonluğa verilen önem bizlerin bugünkü kafa yapımız ve anlayışımız ile
değerlendirilemez. Eski Yunan'da toplumlar, taptıkları tanrıların, insanın tüm niteliklerini
taşıdıklarına inanırlardı. O zamanlardaki inanışına göre, Olimpiyatlarda şampiyon olan bir
sporcu sanki bir yarı Tanrı gibi el üstünde tutulurdu. Bir Olimpiyat şampiyonunun yanında,
yendiği rakibinin adının dahi geçmemesi belki bu nedenden lanır.
Eski Yunan'daki anlayış, ölümden sonra bir yaşam kavramını kabul etmemişti. Belki de bu
nedenle, Tanrıların insan nitelikleri ile yaşadıklarına inanan toplum, bir bakıma yarı Tanrı
olarak kabul ettikleri Olimpiyat şampiyonlarına taparcasına hayrandı.
Klasik Olimpiyatları sadece bir spor şöleni olarak görmek doğru olmayacaktır. Efsaneye göre,
Tanrılar Tanrısı Zeus için yapıldığı söylenen bu yarışmalar, zamanla birbirleri için savaşan
Yunan kentlerinin barış zamanındaki savaş manevraları olarak kabul edilmiş, savaşta başarılı
olacak gençliğin fiziksel yapısının gelişme nedeni olarak kullanılmış, Yunanlının Yunanlıyı
öldürmesini önleyecek ve Yunan yarımadasında bir birlik kurmak amacı olarak görülmüş, bir
bakıma da dinsel, sosyal ve kültürel kaynaşmanın fırsatı olarak işlenmiştir.
Olimpiyatların 28 yüzyıllık tarihini üç bölümde inceleyebiliriz.
1. M.Ö 776 yılında yapıldığına dair elimizde kalıntılar bulunan ve M.S. 393 tarihinde, o
zamanlar Constantinopolis diye adlandırılan bugünkü İstanbul'da oturan Roma İmparatoru I.
Theodosius tarafından sona erdirilen ve ‘Klasik veya Eski Olimpiyatlar' diye adlandırılan 1169
yıllık tarihçe.
2. M.S. 393'den 1896'ya kadar geçen ve belki de doğru olarak, ‘Yarı Unutulmuşluk' devri
denilebilecek 1503 yıllık zaman kesimi.3. Yıllar önce yapılmış ve devamlı olamamış bazı organizasyonlardan ders alan, hayatını ve
servetini ortaya koyarak 1896'da ilk Olimpiyatları organize eden Baron de Coubertin'in
başlatıp devam ettirdiği ‘Modern Olimpiyatlar'.
Adını, yapıldığı Yunanistan'daki Olimpia yöresinden alan Olimpiyatların başlangıç tarihi,
kesinlikle M.Ö. 776 olduğunun saptanamamasına rağmen, bu olayı başlatan nedenler
konusunda tarihçiler aralarında pek anlaşamamaktadırlar.
Bazıları, Olimpiyatlar'ın ‘Tanrılar Tanrısı Zeus' adına yapıldığını savunurken, diğerleri o
devirde efsanevi bir kahraman olarak adı hürmetle anılan Pelops'un hatırası için başladığını
söylerler. Aslında, Olimpiyatların tarihi incelendiğinde zamanla Yunan tiyatrosunun
belkemiğini oluşturacak trajedi, dram ve sembolizmin büyük rolü olduğu görülecektir.
Eldeki bilgilere göre, bu ilk Olimpiyatların programında, ‘stade' diye anılan spor sahasının
uzunluğu olan 192 metreyi kapsayan sprint (hız) koşusu bir bakıma Olimpiyatların temelini
oluşturduğundan dolayı, her Olimpiyat bu koşunun galibinin adı ile anılırdı. Bu nedenle MÖ
776 Olimpiyat Oyunları'nın adı ‘Coroebus' veya ‘Koriobus' olarak da geçer.
Bu arada, bölgede güvenin sağlanması ve halkın daha rahat bir yaşama kavuşması ile,
Olimpiyat programı zamanla zenginleşti. Gençlerin de bu oyunlarda yer almasını sağlamak
amacı ile kendi aralarında yapılan çeşitli spor yarışmalarına katılmaları gerçekleşti.
Olimpiyatlardaki şampiyonluğun önemini ve kıymetini anlamak için bir zamanlar Yunanistan'ı
hakimiyeti altına alan Makedonya Kralı ve Büyük İskender'in babası II. Philip'in dahi M.Ö. 356
ve daha sonraki iki Olimpiyata katılarak üç ayrı spor dalında birinci olduğunu bilmek
yetebilir.
Klasik Olimpiyatlarda şampiyonlar genelde sporu bir meslek olarak kabul ederlerdi. Bu
nedenle de, her dört yılda bir yapılan Olimpiyatlara hazırlık olarak, bu süre içinde diğer
kentlerde yapılan yarışmalara katılır ve bir bakıma formlarını korurlardı. Bunlar arasında,
M.Ö. 164, 160, 156 ve 152 yıllarında, yani 154, 155, 156 ve 157. Olimpiyat Oyunları'nda kısa
ve uzun mesafede, zırhlı koşuların hepsinde birinci olmuş, tam 12 kez şampiyon olan Rodoslu
Leonidas efsane şampiyon olarak anılır.
Romalıların M.Ö. II. asırda Yunanistan'a hakim olmaları ile oyunların kurallarında bazı
değişiklikler yapıldı ve sadece Yunan vatandaşlarına açık olması gereken Olimpiyatlara, Roma
İmparatorluğu'nun sınırları içindeki herkesin katılması gerçekleştirildi.
Pek çok tanınmış asker ve aralarında zamanında Roma İmparatoru dahi olmuş kişiler
Olimpiyatlarda yarıştı. Sporla hiçbir ilgisi olmamasına karşın, kendisinin de tarihe bir
Olimpiyat şampiyonu olarak geçmesini isteyen Roma İmparatoru Nero, M.S. 65 yılındaki
Olimpiyatlarda programda olmayan atlı araba yarışmaları düzenlemiş ve bu yarışmaya
katılarak, rakiplerinin korkudan yarışamadıkları bir ortamda Olimpiyat şampiyonu olmuştu.
Demokrasinin beşiği olarak kabul edilen Yunan'da Olimpiyat Oyunları sadece Yunanlılar için
yapılırdı. Hiçbir yabancı veya esirler oyunlara katılamaz, kadınlar sahaya seyirci olarak dahi
giremezlerdi. Yetkililerin gözünden kaçarak, seyirci olarak sahaya giren kadın,en yüksek bir
tepenin üstünden aşağı atılarak ölüme gönderilirdi. Tarihçiler, bu ölümcül kazanın tek bir kezuygulanmadığını ve ailesinde pek çok Olimpiyat şampiyonu olan bir kadının, yakalanmasına
rağmen serbest bırakıldığını yazarlar. Kadınların yarışmaların yapıldığı sahaya girmesi,
sadece arabayı çeken atların sahibi kadın olduğu zaman gerçekleşebilirdi.
Olimpiyat Oyunları arasındaki dört yıl ‘Olimpiad' diye adlandırılır ve oyunlar sırasında tüm
yetki hakeme bırakılırdı. Zamanla, spor dallarının çoğalması nedeniyle hakemlerin sayısı 10'a
çıkarılmıştı. Oyunlar sonunda şampiyon olan sporcuya verilecek ödüller de hakem tarafından
verilirdi. Yarışmalara katılmak isteyen genç Yunan vatandaşı da olsa hakemlere hırsızlık veya
cinayetten sabıkası olmadığını ispatlaması gerekirdi. Yarışmalara kabul edilen sporcuların
adları ve katılacakları spor dallarını gösteren bir liste herkesin görebileceği bir yere konur ve
oyunlar sonuna kadar asılı kalırdı. Katılacak atletler Olimpiyat kurallarına uyacaklarına dair
yemin ederlerdi.
Zamanla, seyirci sayısının artması ve eldeki tesisin yetersizliği nedeniyle ilk yapılan stat üç kez
yenilenmişti. On binlerce seyircinin ayakta seyrettiği oyunlar sırasında zamanın tanınmış
filozof, düşünür, şair ve hatta tarihçileri de gelir, konuşmalar yapar ve Olimpiyatları
seyrederlerdi. Stadın içten içe boyu 192 metrelik koşunun yapılabileceği uzunlukta olup
genişliği de 35 metreyi geçmezdi.
Eski Olimpiyatlarla günümüzün sporları arasındaki en büyük fark, eski Olimpiyatların
tamamen kişi sporuna dayalı bir anlayışla programlanmış olmasıdır. Eski Olimpiyatlarda, bu
nedenle hiçbir takım oyunu veya sporuna rastlanamaz. En kısa koşu, 12 yüzyıllık bilinen tarihi
içinde, 192 metre ve en uzunu da, daha sonraları eklenen ve adına ‘uzun koşu' denen, stadın
başından sonuna kadar yedi veya yirmi dört kez koşulmasını kapsayan yarışlardı.
Zamanımıza kadar yıpranmadan durabilen heykel ve yapıtlarda görülen güzellik ve
mükemmellik vasıflarını Olimpiyatlarda da kullanan Eski Yunanlılar, Olimpia'daki spor yapılan
yörede yönetim, sağlık merkezleri ile Olimpiyatlara katılacak sporcuların yarışmalar
başlamadan bir ay önceden gelmeleri gerektiğinden, bu sporcuları barındıracak lojmanların
ve bunların yanında sanat eserlerinin bulunmasına dikkat ederlerdi.
Olimpiyatlarda tüm sporcular çıplak olarak yarışırlardı. Güneşten fazla rahatsız olmamak ve
ciltlerini korumak amacı ile sporcular vücutlarına zeytinyağı sürerlerdi. Olimpiyatların bu
haşmeti, etrafa saçtığı hürmet, şampiyonların şöhreti ve toplum üzerindeki olumlu
etkisinden olacak, zamanın pek çok tanınmış yazarı olayı konu olarak ele almıştı. Bu yazarlar
arasında eski Olimpiyatlara eserlerinde büyük yer veren kişi olan Pindar ilk akla gelir. Ama bu
kadar heyecan, zafer, yenilgi, dram ve trajedinin gözler önündeki bir toplamı olan
Olimpiyatları konu ederek, şairliği yanında, spora verdiği önemle M.Ö. 518-438 yılları
arasında yaşadığı sanılan Pindar, bir bakıma da ‘Spor Yazarlarının Babası' unvanını alacak
kadar meşhur olmuştu.
Eski Yunan'daki abartılı anlatış tarzıyla kaleme alınmış şiirleriyle, şampiyonların
Olimpiyatlardaki yarışmalarını anlatan Pindar, kendi hayal gücünden çıkardığı bir kahramanın
da zamanımıza kadar gelmesini sağlamıştır. Atina'nın, şimdiki İranlıların atası sayılabilecek ve
yakın yörelerde büyük imparatorluklar kurmuş Persler'i M.Ö. 490'da yendiği Maraton
Savaşı'nı anlatan bir şiirinde Pindar, Philippides adlı bir askerin Atina'ya 40 kilometrelik
mesafede bulunan Maraton'dan koşarak gelerek, zafer haberini verdikten sonra
yorgunluktan düşüp ölmesini anlatmış ve bu şiir günümüzde gerçek olarak algılanan bir kanıhaline dönüşmüştür. Aslında o zamanlar uzun mesafe haberleşmesi bu işi meslek haline
getiren ve idmanlı kişiler tarafından yapılırdı. ‘Tarihçilerin Babası' diye anılan Heredot'un bu
konuda hiçbir şey yazmaması, işin Pindar tarafından dramatize edilmiş bir olay olduğunu
desteklemektedir.
Olimpiyatlar tarihi, zamanla çok gelişecek ve günümüzde dahi bizleri heyecanlandıracak
Yunan tiyatrosunun tüm trajedi, dram ve sembolik kavramlarına sahiptir. Olimpiyatlar
süresince yapılan türlü şenlikler ve törenler arasında bir ‘Kara Koç' kurban edilmesi olayı da
bu sembolizmin örneğidir. Yöreye adını vermiş ve yönetimde bulunduğu sürece çok başarılı
olan Pelops'un hayatının bazı bölümleri Olimpiyatlar sırasında sembolik olarak yaşatılırdı.
Efsaneye göre, Pelops'u öldüren babası, cesedi parçalara ayırmış ve bir kazanda pişirdikten
sonra Tanrılara sunmuştu. Buna dayanarak, Olimpiyatlar sırasında Zeus Tapınağı'nın
merdivenleri yerine, bir çukurda kesilen ‘Kara Koç', ‘Kara Kişi' anlamına gelen Pelops'u
çağrıştırırdı.
Olimpiyatların yapıldığı sahanın zamanla genişlemesi, büyük ve sanat eseri olarak kabul
edilen yapıtların yer alması, 12 metre boyunda bir Zeus heykelini içine alabilecek kadar
büyük bir tapınağın yapılması, spor tesisleri ve sporcuların barınakları ile birlikte bu bölgenin
gayet çarpıcı, göz alıcı ve turistler için çekici bir yer olmasını sağlamıştır.
Roma'nın Yunanistan'ı egemenliği altına aldığı M.Ö. II. yüzyıldan itibaren imparatorluk
sınırları içindeki her vatandaşa oyunlara katılma hakkı tanındı. Roma'nın spora genelde
‘eğlence' olarak bakması da, Olimpiyatların kalite ve değerini azalttı denebilir.
Bazı tarihçilere göre, Olimpiyatlar çok sayıda seyirciyi yöreye getirmiş, bazı yıllar seyirci sayısı
40 binin üzerine çıkmıştır. Fakat bu kadar büyük bir kitlenin oyunların yapıldığı stada sığması
imkansız gibi görülmektedir.
Yeniden Doğuş
Günümüzde pek çok tarihçi, Olimpiyatların o zamanki Constantinopolis diye bilinen İstanbul'daki
Roma İmparatoru I. Theodosius'un emri ile sona erdirildiğini yazarlar. Roma tarihinde, ‘Büyük
Theodosius' diye anılan imparator Roma işgalindeki İspanya topraklarında doğmuş, profesyonel bir
asker olup, zamanla Hristiyanlığı yaymak pahasına gaddarca kararlar almış bir hükümdardır.
Theodosius, geçmişten gelen tüm Pagan adet, inanış ve tapınaklarının ortadan kalkmasını emretmiş
ve Pagan bir anlayışa dayandığını bildiği Olimpiyatların sona ermesini emretmiştir.
Aslında, Olimpiyatlar bu tarihten daha önceki yıllarda önemini kaybetmiş ve başka bir inanışa göre,
M.S. 260 yılında Olimpiyatların 360 yıl süre ile 90 Olimpiyat yapma hakkı, bugünkü Antakya yöresine
bir belge ile verilmiştir. Antakya'nın hemen yakınında bulunan, o zamanki adı Daphne diye bilinen
bugünkü Harbiye yöresinde yapılan spor şölenleri, bazı tarihçiler tarafından Olimpia'daki
organizasyonun devamı olarak görülmektedir.
Türkçe'de ‘Defne' anlamına gelen Daphne yöresi, tarihte önemli bir yere sahiptir. ‘Antioch' diye
bilinen günümüzün Antakya'sı, o zamanlar ‘Daphne yakınındaki Antakya' diye adlandırılırdı.
Tarihçiler, Daphne'de MÖ II. yüzyılda dahi bir büyük stadyum olduğunu yazarlar. Fakat burada yapılan
ve ‘Olimpiyatlar' diye anılan organizasyon, Roma imparatorları tarafından çeşitli yıllarda değişik
nedenlerle geçici olarak durdurulmuştur. Bazı yıllarda asi bir generali desteklediğinden oyunların
yapılması men edilmiş, bazı zamanlarda ise yöredeki zenginlerin yardımı ile yaşayan bu organizasyonparasal destek kuruyunca durma devresine girmiştir. Oyunların men edilmesi sonucu yörenin
ekonomik bunalıma girdiği Constantinopolis'deki Roma İmparatoru'na bildirilmiş, turist ve seyircinin
azalmasının bir ekonomik kriz yarattığına inanılmış ve oyunların devamı için izin vermişlerdir.
Oyunların masraflarını karşılamak üzere yörenin zenginleri tarafından bir vakıf kurulmasına rağmen,
vakıf yöneticilerinin mali ları kendi çıkarları doğrultusunda harcadıkları anlaşılınca
vatandaşlardan gelen maddi yardımın devlet eliyle harcanması sonucu oyunlar bir süre daha devam
etmiş, daha sonra devamı zorlaşmıştır. Antakya'daki Olimpiyatların her dört yılda bir, 45 günlük bir
süre içinde Temmuz ve Ağustos aylarında yapıldığı belirtilmiştir.
M.S. 507 yılında Olimpiyatlar sırasında stat içinde çıkan bir çatışma ve M.S. 525'deki bir yangının
hemen ardından gelen depremle 250 bin kişinin ölmesi nedeniyle Antakya kadar Daphne'nin de
önemini kaybettiği tarihçiler tarafından anlatılır. Bu yörede yapılan Olimpiyatlarda, Olimpia'daki gibi
kazananlara parasal veya başka ödüller verilmez, tüm vergiler ve kamu adına yapılması gereken
bağışlardan muaf tutulurlardı.
Aradan yüzyıllar geçtikten sonra, Olimpia yöresindeki kalıntılar ancak XIX. yüzyıl'da ortaya
çıkarılmasına rağmen, yine de ‘Olimpiyatlar' adı, bir efsane olarak, Avrupa'da daimi olarak
hatırlanmıştır.
Örneğin, XVII. yüzyıl'da Latin edebiyatında ‘Olimpias' kelimesi, bir zaman birimi olarak kullanılmış,
İngiltere'de 1592'de Shaskespeare piyeslerinde ‘Olimpiad Oyunları' ve ‘Olimpian Güreşleri' terimlerini
kullanmış ve John Milton da 1667'de ‘Olimpian Oyunları' deyimini eserlerine katmıştır.
İngilizler bu deyimi sadece kullanmakla kalmamışlar, XVII. yüzyıl'ın başlarında zengin bir kişi olan
Robert Dover, Cotswolds'daki malikanesinde ‘Olympic Games' adı ile yıllık spor yarışmalarını finanse
etmiştir. Bir başka İngiliz, Dr. W.P. Brookes 1849'da Wenlock kasabasında ‘Olympic Games' adı ile
yıllık bir spor yarışması düzenlemiş ve 1890'larda İngiltere'de, Amerika'yı da içine alacak bir ‘Anglo
Saxon Olimpiad'ı yapılması dahi konuşulmuştur.
İngiltere'de başlayan bu akım, bir süre sonra Yunanistan'a yayılmış, zengin bir Yunanlı işadamı olan
Evangelios Zappas, Atina yakınındaki bir meydanda yapılan ve 30.000 kişi tarafından seyredildiği
söylenen ilk Olimpiyat Oyunları'nın, Kasım 1859'da yapılmasını finanse etmiştir. Programda kısa ve
uzun mesafeler, durarak ve koşarak uzun atlamalar, güreş, halata tırmanma ve halat çekme branşları
yapılmıştır. Bu organizasyon “Olimpiyatlar†adı ile 1870, 1875 ve 1888 yıllarında tekrar edilmiştir.
Bu arada, bilim adamları da Olimpia ile ilgilenmeye başlamışlar ve bazıları da, Osmanlı
yöneticilerinden aldıkları fermanlarla, o zamanlar imparatorluk toprakları içinde bulunan Olimpia'da
kazılar yapmışlardır. Yunanistan'ın bağımsızlığına kavuşmasından sonra kazılar hızlanmış ve ilk önce
Fransızlar, sonra da Almanlar, bu yörede kazılar yaparak, Olimpiyatlar'ın bir efsane değil, gerçek
olduğunu ortaya koymuşlardır. Yabancılar tarafından yapılan kazılar, çalışmanın finansmanının Fransız
ve Almanlar tarafından karşılanacağı ve bulunan eserlerin de Yunanistan'da kalması üzerine
anlaşılmasına rağmen, ilk kazılarda ortaya çıkan bulgular hemen Batı Avrupa müzelerinde
gösterilmeye başlanmıştır.
İngiltere'deki spor şölenlerini yerinde izleyen, Amerika'daki spor anlayışına hayran olan ve Olimpia'da
yapılan kazılardan haberdar olan Fransız asilzadesi Baron de Coubertin, bütün bu bulguları bir araya
getirecek, uzun ve çok yorucu yıllar sonunda kendisinin ‘Modern Olimpiyat Oyunları'nın Kurucusu'
olarak dünyaya takdim edilmesini bilecektir.
YORUMLAR