Hava kirliliği, canlıların sağlığını negatif yönde etkileyen ve/ya da maddi zararlar gerçekleştiren havadaki yabancı maddelerin, normalin üs...
Hava kirliliği, canlıların sağlığını negatif yönde etkileyen ve/ya da maddi zararlar gerçekleştiren havadaki yabancı maddelerin, normalin üstünde miktar ve yoğunluğa ulaşmasıdır. Kısaca hava kirliliği; atmosferin karbondioksit, karbonmonoksit ve kükürt benzer biçimde gazları gereğinden fazla içermesinden meydana gelen bir çevre felaketidir..
Bir başka deyişle hava kirliliği; havada katı, sıvı ve gaz şeklindeki yabancı maddelerin insan sağlığına, diri hayatına ve ekolojik dengeye zarar verecek miktar, yoğunluk ve sürede atmosferde bulunmasıdır. İnsanların türlü faaliyetleri sonucu meydana gelen üretim ve tüketim aktiviteleri esnasında ortaya çıkan atıklarla hava tabakası kirlenerek, yeryüzündeki diri yaşamı negatif yönde etkilenmektedir. Hava kirliliğinin sebepleri
1. Kullanılan kalitesiz yakıtlar
2. Egzoz gazları
3. Kentlerin konumu
4. Soba ve kaloriferlerin uygun şekilde yakılmaması
5. Negatif hava koşulları benzer biçimde olaylardır.
Kaliteli yakıtların kullanılması ile soba ve kaloriferlerin uygun şekilde yakılması hava kirliliğini azaltacaktır. Otomobillerin egzozlarından çıkan Gazlar da hava kirliliğine niçin olur. Kentlerimizin çukur yerlerde kurulması da hava kirliliğini artırır. Etrafı dağlarla çevrili olan kentlerde rüzgâr hızı yavaşlar. Bu sebeple Havadaki zararı dokunan gazlar, rüzgârlar tarafınca başka bölgelere taşınamaz. Bu da hava kirliliğini artırır.
Kentlerimizin konumları uygun olsa dahi negatif hava koşulları ve rüzgâr esmemesi de hava kirliliğinin artmasına niçin olabilir.
Hava kirliliğinde, doğal kirlilik kaynaklarından çok yapay kaynaklardan meydana gelen kirlilik önemlidir. Çünkü günümüzde insanları en fazlaca ilgilendiren, bilhassa büyük yerleşim merkezleri ve endüstri alanlarındaki hava kirliliğidir. Bu kirlilikte daha çok insanfaaliyetleri sonucu meydana gelir. İnsan yapımı kirlilik kaynaklarını ise kabaca: Hava Kirliliği Türleri
Hava kirliliğini kaynaklarına nazaran üçe ayırabiliriz;1. Isınmadan meydana gelen hava kirliliği
Isınma amaçlı, az kalorili ve kükürt oranı yüksek kömürlerin yaygın olarak kullanılması ve yanlış yakma tekniklerinin uygulanması hava kirliliğine neden olur.2. Motorlu taşıtlardan meydana gelen hava kirliliği
Nüfus artışı ve gelir düzeyinin yükselmesine paralel olarak, sayısı hızla artan motorlu taşıtlardan çıkan egzoz gazları, hava kirliliğinde mühim bir unsur oluşturmaktadır. Buna tedbir alınması için egzoz filitresinin sık sık denetim edilmesi gerekir.3. Sanayiden meydana gelen hava kirliliği
Endüstri tesislerinin kuruluşunda yanlış yer seçimi, çevrenin korunması açısından lüzumlu tedbirlerin alınmaması (baca filtresi, arıtma tesisi olmaması vb.), uygun teknolojilerin kullanılmaması, enerji üreten yakma ünitelerinde vasıfsız ve yüksek kükürtlü yakıtların kullanılması, hava kirliliğine sebep olan etkenlerin başlangıcında gelmektedir.Hava Kirliliğinin Tesirleri
Kirli hava, insanlarda solunum yolu hastalıklarının artmasına sebep olmaktadır. Mesela; kurşunun kan hücrelerinin gelişmesini ve olgunlaşmasını engellediği, kanda ve idrarda birikerek sağlığı negatif yönde etkilediği, karbon monoksit (CO)'in ise, kandaki hemoglobin ile birleşerek oksijen taşınmasını aksattığı bilinmektedir. Bununla beraber kükürt dioksit (SO2)'in, üst solunum yollarında keskin, boğucu ve tahriş edici tesirleri vardır. Bilhassa duman akciğerden alveollere kadar girerek negatif tesir yapmaktadır. Bununla birlikte kükürt dioksit ve ozon bitkiler için zararı dokunan olup; bilhassa ozon, ürün kayıplarına sebep olmakta ve ormanlara zarar vermektedir.
Endüstri, sanayi ve ısınmada kullanılan fosil yakıtlar ile ormanların tahribi ve arazi değişmesi sonucu, atmosferdeki karbondioksit miktarının %5 oranında arttığı tespit edilmiştir. Bunun ise küresel ısınmaya yol açabileceği öngörülmektedir.Hava Kirliliğinin İnsan Sağlığına Tesirleri
1950’lerden bu yana hava kirliliğinin insan sağlığına etkilerini gösteren kanıtlar vardır. 1980 sonları 1990’larda ise yeni epidemiyolojik çalışmalarla hava kirliliğinin sağlığa tesirleri gösterilmiştir. Bu emekler ilkin ABD ve Avrupa vatanlarında yapılmış, bir süre sonra bir çok ülkede de benzer emekler ile sağlığın negatif etkilendiği gözlenmiştir. Bu çalışmalarda ölümler, hastaneye başvurular benzer biçimde sıhhat göstergeleri ile havadaki kirleticilerin konsantrasyonunun ilişkisi aranmış ve her ikisinin beraber artış ya da azalış gösterdiği belirlenmiştir. Hava kirliliğinin tesirleri incelenirken dışarıdaki hava kirliliği ile içerideki hava kirliliğinin insan sağlığı üstünde değişik etkisinde bırakır ihtiva ettiği gözlemlenmiştir.
Şžo şekilde ki;
Dışarıdaki Hava Kirliliği: Dışarıdaki hava kirliliği; burun gerisine akıntı, öksürük, hapşırık, sinüzit, nefes alma zorlukları, kronik öksürük, ses problemleri (bilhassa kronik kısıklık ve larenjit) ve kafa ağrısına sebep olur. Astımlı hastalar bilhassa tehlikededir. Bu kirlilik bununla birlikte Asit Yağmuruda denilen, göllerde ve ırmaklarda yaşamı bitiren, ormanları mahveden, tohumları yok eden vakaya da niçin olabilir. Dışarıdaki hava kirliliği daha çok petrol, gazolin, kömür yakmakla oluşur. %50den fazlasını otomobil egzozları yapar. Otomobillerde kirliliği önleyici araçlara ve kurşunsuz benzine karşın bu oran gene de geçerlidir. Kirlilik gittikçe çoğalmaktadır. Çünkü her yıl averaj 19 milyon yeni araç trafiğe çıkmaktadır. Otomobillerden yayılan ana duman bileşikleri ozon ve karbonmonoksittir.
1986 senesinde 96dan fazla yerleşim bölgesi Amerikan Çevre Koruma Vakfının yapmış olduğu ozon güven oranı ölçümlerinde tehlikeli bulunmuştur. 41 bölümde ise karbonmonoksit standardı aşılmıştı.
İçerdeki Hava Kirliliği: Amerikalıların pek çok vakitlerinin %80ini kapalı mekânlarda geçirir. Yaşlı ve çocuklarda bu süre artar. Gaz, petrol, kömür, odun sobaları, şömineler, asbest, daron, formaldehit, kurşun, tütün içerdeki havayı kirletici maddelerdir.
Sigara içmekle kanser riskinin arttığı, seneler ilkin kanıtlanmıştır. Dahası, tütün kullanmak kan akımını bozar, kalp krizi riskini artırır. Bununla birlikte bronşit, zatürre, anfizem benzer biçimde hastalıklara da neden olur. Çocuklar ve edilgen sigara içiciler ile akciğer kanseri, solunum sistemi enfeksiyonları orta kulak iltihabı içinde ilişkiler tıbbi olarak ispatlanmıştır. Uçaklarda, topluma açık yerlerde, iş yerlerinde sigaranın yasaklanması için kanunlar önerilmiştir. Tüm bireylerin sigarasız ortamlarda yaşamalarında en büyük mesuliyet bizler hekimlere düşüyor. Bununla birlikte insanların eğitmek için yurt çapında kampanyalar düzenlenmelidir.
Çevrenizdeki kimyasal maddeler ve atıklarla tat ve koku duyumlarımız zarar görebilir. Koku ve tat almada azalma iştahı keser, çiçek ve yiyecek kokularını duymamızı önler. Havayı süzmemizi ve toksinlerden arınmamızı önleyebilir.
Hava kirleticilerindeki günlük artışlar türlü akut sıhhat problemlerine niçin olmaktadır. Mesela kirletici konsantrasyonunda artma astıma ataklarında artışa yol açmaktadır. Kirleticilere uzun soluklu maruz kalım ile sağlıkta kronik etkisinde bırakır ortaya çıkmaktadır. ABD ve Hollandada meydana getirilen çalışmalarda hava kirliliği olan bölgelerde yaşayanların ömrünün, kirliliğin olmadığı bölgelerde yaşayanlara nazaran 1-2 yıl daha kısa olduğu belirlenmiştir. Yalnızca gelişmekte olan ülkelerde havada bulunan partiküler madde ve kükürt dioksit sebebiyle yılda 500,000 kişinin öldüğü tahmin edilmektedir.
Hava kirliliğinin insan sağlığı üstündeki tesirleri, atmosferde yüksek miktardaki zararı dokunan maddelerin solunması sonucu ortaya çıkar. İnsanların sıhhatli ve rahat yaşayabilmesi için solunum edilen havanın ne olursa olsun temiz olması gerekir. Havanın tabii yapısını bozan ve kirleten maddelerin başka bir deyişle kirli havanın solunması, bilhassa akciğer dokularını tahrip edici ve öldürücü olabilmektedir. Solunum yolu ile hava içindeki parçacıklar ve duman, solunum esnasında yutulur ve akciğere kadar ulaşır. Solunum sisteminin derinliklerinde hastalıklara niçin olur.Hava Kirliliğine Karşı Alınabilecek Tedbirler
Hava kirliliğini önlemek için alınabilecek tedbirler:
Endüstri tesislerinin bacalarına filtre takılması sağlanmalı, bununla birlikte endüstri kuruluşları yer seçimi tertipli yapılmalı,
Evleri ısıtmak için yüksek kalorili kömürler kullanılmalı, her yıl bacalar ve soba boruları temizlenmeli,
Pencere, kapı ve çatıların izolasyonuna ehemmiyet verilmeli,
Kullanılan sobaların TSE belgeli olmasına dikkat edilmeli,
Doğalgaz kullanımı yaygınlaştırılarak, özendirilmeli,
Kalorisi az olan ve havayı daha çok kirleten kaçak kömür kullanımı engellenmeli,
Kalorifer ve doğalgaz kazanlarının periyodik olarak bakımı yapılmalı,
Kalorifercilerin ateşçi kurslarına alınması sağlanmalı,
Yeni yerleşim yerlerinde merkezi ısıtma sistemleri kullanılmalı,
Yeşil alanlar arttırılmalı, bayındır planlarındaki hava kirliliğini azaltıcı tedbirler uygulamaya konulmalı,
Toplu taşıma araçları yaygınlaştırılmalı,
Hava kirliliğinin önlenmesi için ilk olarak fosil yakıt kullanmının yerine enerji membaı olarak, güneş enerjisi, rüzgâr enerjisi ve jeotermal enerji kaynaklarına ehemmiyet verilmelidir.
Endüstri tesisleri kurulurken yeşil alanlar artırılmalı, planlanmalı, endüstri atıklarının yeterince filtre edilmeden havaya verilmesi önlenmelidir.
Kentlerde arabaların egzozlarından meydana gelen kirliliğin azaltılması için önlemler alınmalıdır. Bu kirleticiler kış aylarında ozon oluşmasına niçin olduğundan canlıların solunumunu güçleştirir.
İnsanlar toplu taşımacılığa özendirilmeli, yakıt olarak kullanılan tabii gazın toplu ulaşım araçlarında kullanılması yaygınlaştılmalıdır.
Ormanların tahribatı önlenmeli, ağaçlandırma oluşumlarına hız verilmelidir.
Kloroflorokarbon benzer biçimde maddelerin tesirleri ile ozon tabakası zarar görmektedir. Bu maddelerin yerine kullanılabilecek kimyasallar araştırılmalıdır.
Daima için hassas insanoğlu türlü afişlerle başka hassas insanlara bu soruna ve bunun benzer biçimde pek çok soruna cevap bulmaları için, teşvikçi ve destek olmalıdırlar.
Tüm bu etkenlerin yanında; atıkların uygun olmayan tesislerde yakılarak bertaraf edilmesinin önlenmesi, endüstri tesisi yer seçiminin yerleşim alanları haricinde ve hakim rüzgarlar dikkate alınarak yapılması, bayındır planlarında bu alanların çevresinde yapılaşmaların önlenmesi ve araçların egzoz gazı emisyon ölçümlerinin periyodik olarak yapılması sağlanmalı, bununla beraber; seçenek enerji kullanan motorlu taşıtlar geliştirilmeli ve özendirilmelidir.
YORUMLAR