REZERV a (fr röserve). 1. Uygun zamanda kullanabilmek için gizlenen şey; yedek. 2. Hemen hemen işletilememiş maden ya da ham petrol ...
REZERV a (fr röserve).
1. Uygun zamanda kullanabilmek için gizlenen şey; yedek.
2. Hemen hemen işletilememiş maden ya da ham petrol yatağı: Kömür, petrol rezervi.
*Çevrebil. Organik biriki, kaybolma tehlikesiyle karşı karşıya bulunan türleri korumak amacıyla bu tarz şeyleri devamlı ya da ara sıra barındıran, yasal olarak korumaya alınmış yaşam bölgeleri. (Ortamı değiştirebilecek her türlü girişim, ya yasaklanmış ya da sıkı yasal kurallara bağlanmıştır.) [Bk. ansıkl. böl ]
*Mad. oc. Belirli teknolojik ve ekonomik koşullarda işletilmeye elverişli olduğu saptanan cevher tonaıı. (Bk. ansıkl. böl.) || İşletilebilir ya da çıkarılabilir biriki, yerinde lardan hareketle bir yataktan çıkarılabilecek gerçek cevher tonajı.
*Petr. san. Bir yataktaki çıkarılabilir hidrokarbon miktarı. (Bk ansikl. böl) || ilk biriki, belirli bir tarihte değerlendirilmiş rezervlerin ve birikmiş üretimin toplamı.
*Ziraat. Kullanılabilir biriki (K.R.) ve kolayca kullanılabilir biriki (K.K.R.), toprak tarafınca tutulan ve bitkilerce tüketilebı- len su miktarı. (Bk. ansıkl. böl.)
*ferg. huk. Gümrük biriki ambarı, gümrüğe gelen hasarlı ya da çok kıymetli malların konulduğu hususi bölüm. || Gümrük biriki raporu, gümrük biriki ambarına alınan hasarlı malların durumlarını saptamak amacıyla hazırlanan tutanak.
* sıf. ikt. Biriki para, dolaşımdaki para, bankaların nakit rezervleri ve Merkez bankası'ndaki mecburi karşılıkların toplamı.
*ANSİKL. Çevrebil. Organik biriki. XX. yy.'ın başından beri dünyanın her yerinde bir çok organik biriki kurulmuştur Aslında bunların bir çok ulusal park'lar kapsamına alınmış, hatta onlarla bir sayılmıştır. Türkiye'de rezervleri de içeren ulusal parkların statüsü 9. 8. 1983 tarih ve 2873 sayılı yasa ile düzenlenmiştir.
*Mad. oc. Kaynak (çok geniş tanımıyla) ve biriki (ların belli bir duyarlılıkla saptanan ve ekonomik bakımdan işletilebilir kabul edilen kısmı) arasındaki karışıklığı önlemek için çeşitli sınıflandırmalar önerilmiştir.
En genel sınıflandırma, Birleşmiş milletler örgütü'nün düzenlemiş olduğu ve ABD Madencilik dairesi nin benimsediği, tablo 1'de gösterilen sınıflandırmadır. Tabloda belirtilen tüm miktarlar yerinde teolojik ları göstermektedir.
Ölçülebilen tek rezervler olan işletilen rezervler haricinde göz önüne alınan tüm büyüklükler tahmine dayanır. Bu büyüklükler, bilhassa, büyük bir olasılıkla yüksek tenörlü (ya da en azından işletmelerde sık rastlanan tenörde) cevherlerin ortalama hacimlerini gösteren lar için oldukça belirsizdir Hazırlık işleri esnasında değerlendirmeler daha kati olmalıdır; bu, ilkin, işletme aşamasına geçip geçmeme mevzusunda bir karara varmak, sonrasında da, ilerki çeşitli aşamaları planlamak için gereklidir. Geleneksel yöntemlerde, ortalama tenor ve hacim değerlendirmeleri çoğu zaman birbirini tutmayan bilgilerden (sondajlar, arama galerileri vb.) yola çıkılarak yapılmaktadır. Jeoistatistik hem en iyi değerlendiriciyi seçmeye (KRİGE YÖNTEMİ), hem bilgilerin çeşitliliğini göz önüne almaya hem de bunların değerlendirme varyansını hesaplamaya olanak verir.
Biriki ve değerlendirmeleri aşağıdaki nedenlerle devamlı yapılmalıdır: işletme sonucu meydana gelen biriki azalmaları; evvelde işletilemeyen ları tekrardan işletmeye olanak veren teknolojik gelişmeler; kimi ları terk etmeye, kimileriniyse tekrardan üretime almaya yol açan genel ekonomik durum.
*Petr. san. Saptanmış yataklar için, belirli bir tarihteki rezervler üretilecek hidrokarbon miktarına denk düşer. Görünür rezervler, jeolojik ve teknik bilgilerle, belli doğruluk sınırları içinde saptanmış ve dönemin teknolojik, ekonomik ve politik koşulları içinde, görünür hidrokarbonların yerinde üretimine elverişli sıvı ve / ya da gaz hidrokarbon miktarını ifade eder. üretim kapasitesi deneylerle kanıtlanmalıdır. Görünür rezervler, hangi tür çıkarma yöntemi kullanılırsa kullanılsın, üretilebilir hidrokarbon miktarının toplamını kapsar; bu çıkarma şekilleri teknik açıdan kanıtlanmış ve dönemin koşullarına uygun olmalıdır.
icari gereksinimlerden dolayı görünür rezervler altbölümlere ayrılabilir:
*geliştirilmiş görünür rezervler, kullanılan çıkarma araçları ne olursa olsun, sondaj kuyularından elde edilebilir. Bu rezervler de, üretime geçmiş rezervler ve üretime geçmemiş rezervler olarak ikiye ayrılır. üretime geçmemiş rezervler, yeni kuyular açmayı gerektirmeksizin, kimi kuyulara uygulanan tamamlama işlemlerinden sonrasında çıkarılabilir;
*geliştirilmemiş görünür rezervler, üstüne kuyu açılmamış bölgelerden, kuyu haricinde yer edinen oluşumlardan ya da kimi kuyu diplerinin altından elde edilebilir; bu rezervlerin üretime geçirilmesi yeni kuyuların açılmasını gerektirir.
Olası rezervler, jeolojik ve teknik bilgiler yardımıyla ortalama bir olasılıkla saptanmış ve yakın geleceğin teknolojik, ekonomik ve politik koşulları içinde görünür ve/ yada olası hidrokarbonların yerinde üretimine elverişli sıvı ve / ya da gaz hidrokarbon miktarını ifade eder ve bu miktara görünür sıvı ve / ya da gaz hidrokarbon rezervi eklenmiş olur. Çoğu zaman bu hidrokarbon miktarı, jeolojik hacim tanımlamalarından ve hidrokarbon miktarından yola çıkarak meydana getirilen bir hacim hesabıyla saptanır. Olası rezervler de birkaç gruba ayrılır: petrofiziksel parametrelere, görünür rezervlerden daha iyimser değerler verilerek elde edilmiş ek rezervler; hazne kayaç geometrisine ve bilinmeyen arayüzey tonumlarına uygun çeşitli hipotezler uygulayarak elde edilmiş ek hacimler; yeri saptanmış, sadece hemen hemen kontrol edilmemiş dolu hazne kayaçlar ve görünür jeolojik hacimler içeren dolu hazne kayaç bölümlerine yakın bölgeler içindeki çıkarılabilir rezervler. Ek olarak bu rezervlere, üretilmeye elverişli ek hidrokarbon miktarları da eklenebilir; bu hidrokarbonlar, güncel çıkarma şekillerinden hareketle daha elverişli hipotez uygulamalarıyla çıkarılır, bunun yanı sıra günümüzde hemen hemen kullanılmayan, sadece benzer koşullar altında meydana gelen “pilot deneylerin neticeleri göz önüne alındığında, gerek ekonomik, gerekse teknik açıdan yakın bir gelecekte uygulanabilecek çıkarma yöntemleriyle de elde edilebilir.
Mümkün rezervler, jeolojik ve teknik bilgiler yardımıyla ortalama olarak düşük bir olasılıkla saptanmış ve elverişsiz ekonomik ve politik değerlendirmeler bir yana bırakılırsa uzak geleceğin teknolojik koşulları içinde görünür, olası ve / ya da mümkün hidrokarbonların yerinde üretimine elverişli sıvı ve / ya da gaz hidrokarbon miktarını ifade eder ve bu miktara görünür ve olası sıvı ve / ya da gaz hidrokarbon rezervleri eklenmiş olur. Bu rezervler, bir taraftan, hazne kayaç geometrisine, petrofiziksel parametrelere ve arayüzeylerin yapısına en elverişli hipotezlerin uygulanmasıyla üretilebilir ek rezervler, öte taraftan da kati olarak saptanmamış dolu hazne kayaçlardan ve görünür ve olası jeolojik hacimler içeren hazne kayaç bölümlerinin yakınındaki bölgelerden çıkarılabilir rezervleri kapsar; ek olarak bu rezervlere, günümüzde hemen hemen kullanılmayan, sadece teknik olarak uzak bir gelecekte uygulanabilecek çıkarma yöntemleriyle saptanmış dolu hazne kayaçlardan elde edilebilir hidrokarbon miktarları da eklenebilir.
*Ziraat. Kullanılabilir rezen/. Toprak, bolca oranda su almış olduğu süre bunun tarla kapasitesi denen miktarını meblağ, geri kalanı yerçekimine uyarak akar.
Tutulmuş olan su, toprağın suyu çekme bitkinin emme enerjisini aştığı noktaya kadar, bitkiler tarafınca alınabilir; buna solma noktası denir. Suyun kullanılan kısmı ya da kullanılabilir biriki (K.R.) tarla kapasitesindeki su miktarı ile solma noktasındaki su miktarı arasındaki farka eşittir. K.R., toprağın derinliğine ve fizyolojik özelliklerine bağlıdır. K.R.'nin üçte ikisinin bitkiler tarafınca kolayca çekilip alınabildiği sanılmaktadır (kolayca kullanılabilir re zerv budur). Oysa, nebat için, geriye kalan kullanılabilir su miktannı çekip almak, toprağın kurumuş olduğu oranda gittikçe daha güçleşmektedir.
1. Uygun zamanda kullanabilmek için gizlenen şey; yedek.
2. Hemen hemen işletilememiş maden ya da ham petrol yatağı: Kömür, petrol rezervi.
*Çevrebil. Organik biriki, kaybolma tehlikesiyle karşı karşıya bulunan türleri korumak amacıyla bu tarz şeyleri devamlı ya da ara sıra barındıran, yasal olarak korumaya alınmış yaşam bölgeleri. (Ortamı değiştirebilecek her türlü girişim, ya yasaklanmış ya da sıkı yasal kurallara bağlanmıştır.) [Bk. ansıkl. böl ]
*Mad. oc. Belirli teknolojik ve ekonomik koşullarda işletilmeye elverişli olduğu saptanan cevher tonaıı. (Bk. ansıkl. böl.) || İşletilebilir ya da çıkarılabilir biriki, yerinde lardan hareketle bir yataktan çıkarılabilecek gerçek cevher tonajı.
*Petr. san. Bir yataktaki çıkarılabilir hidrokarbon miktarı. (Bk ansikl. böl) || ilk biriki, belirli bir tarihte değerlendirilmiş rezervlerin ve birikmiş üretimin toplamı.
*Ziraat. Kullanılabilir biriki (K.R.) ve kolayca kullanılabilir biriki (K.K.R.), toprak tarafınca tutulan ve bitkilerce tüketilebı- len su miktarı. (Bk. ansıkl. böl.)
*ferg. huk. Gümrük biriki ambarı, gümrüğe gelen hasarlı ya da çok kıymetli malların konulduğu hususi bölüm. || Gümrük biriki raporu, gümrük biriki ambarına alınan hasarlı malların durumlarını saptamak amacıyla hazırlanan tutanak.
* sıf. ikt. Biriki para, dolaşımdaki para, bankaların nakit rezervleri ve Merkez bankası'ndaki mecburi karşılıkların toplamı.
*ANSİKL. Çevrebil. Organik biriki. XX. yy.'ın başından beri dünyanın her yerinde bir çok organik biriki kurulmuştur Aslında bunların bir çok ulusal park'lar kapsamına alınmış, hatta onlarla bir sayılmıştır. Türkiye'de rezervleri de içeren ulusal parkların statüsü 9. 8. 1983 tarih ve 2873 sayılı yasa ile düzenlenmiştir.
*Mad. oc. Kaynak (çok geniş tanımıyla) ve biriki (ların belli bir duyarlılıkla saptanan ve ekonomik bakımdan işletilebilir kabul edilen kısmı) arasındaki karışıklığı önlemek için çeşitli sınıflandırmalar önerilmiştir.
En genel sınıflandırma, Birleşmiş milletler örgütü'nün düzenlemiş olduğu ve ABD Madencilik dairesi nin benimsediği, tablo 1'de gösterilen sınıflandırmadır. Tabloda belirtilen tüm miktarlar yerinde teolojik ları göstermektedir.
Ölçülebilen tek rezervler olan işletilen rezervler haricinde göz önüne alınan tüm büyüklükler tahmine dayanır. Bu büyüklükler, bilhassa, büyük bir olasılıkla yüksek tenörlü (ya da en azından işletmelerde sık rastlanan tenörde) cevherlerin ortalama hacimlerini gösteren lar için oldukça belirsizdir Hazırlık işleri esnasında değerlendirmeler daha kati olmalıdır; bu, ilkin, işletme aşamasına geçip geçmeme mevzusunda bir karara varmak, sonrasında da, ilerki çeşitli aşamaları planlamak için gereklidir. Geleneksel yöntemlerde, ortalama tenor ve hacim değerlendirmeleri çoğu zaman birbirini tutmayan bilgilerden (sondajlar, arama galerileri vb.) yola çıkılarak yapılmaktadır. Jeoistatistik hem en iyi değerlendiriciyi seçmeye (KRİGE YÖNTEMİ), hem bilgilerin çeşitliliğini göz önüne almaya hem de bunların değerlendirme varyansını hesaplamaya olanak verir.
Biriki ve değerlendirmeleri aşağıdaki nedenlerle devamlı yapılmalıdır: işletme sonucu meydana gelen biriki azalmaları; evvelde işletilemeyen ları tekrardan işletmeye olanak veren teknolojik gelişmeler; kimi ları terk etmeye, kimileriniyse tekrardan üretime almaya yol açan genel ekonomik durum.
*Petr. san. Saptanmış yataklar için, belirli bir tarihteki rezervler üretilecek hidrokarbon miktarına denk düşer. Görünür rezervler, jeolojik ve teknik bilgilerle, belli doğruluk sınırları içinde saptanmış ve dönemin teknolojik, ekonomik ve politik koşulları içinde, görünür hidrokarbonların yerinde üretimine elverişli sıvı ve / ya da gaz hidrokarbon miktarını ifade eder. üretim kapasitesi deneylerle kanıtlanmalıdır. Görünür rezervler, hangi tür çıkarma yöntemi kullanılırsa kullanılsın, üretilebilir hidrokarbon miktarının toplamını kapsar; bu çıkarma şekilleri teknik açıdan kanıtlanmış ve dönemin koşullarına uygun olmalıdır.
icari gereksinimlerden dolayı görünür rezervler altbölümlere ayrılabilir:
*geliştirilmiş görünür rezervler, kullanılan çıkarma araçları ne olursa olsun, sondaj kuyularından elde edilebilir. Bu rezervler de, üretime geçmiş rezervler ve üretime geçmemiş rezervler olarak ikiye ayrılır. üretime geçmemiş rezervler, yeni kuyular açmayı gerektirmeksizin, kimi kuyulara uygulanan tamamlama işlemlerinden sonrasında çıkarılabilir;
*geliştirilmemiş görünür rezervler, üstüne kuyu açılmamış bölgelerden, kuyu haricinde yer edinen oluşumlardan ya da kimi kuyu diplerinin altından elde edilebilir; bu rezervlerin üretime geçirilmesi yeni kuyuların açılmasını gerektirir.
Olası rezervler, jeolojik ve teknik bilgiler yardımıyla ortalama bir olasılıkla saptanmış ve yakın geleceğin teknolojik, ekonomik ve politik koşulları içinde görünür ve/ yada olası hidrokarbonların yerinde üretimine elverişli sıvı ve / ya da gaz hidrokarbon miktarını ifade eder ve bu miktara görünür sıvı ve / ya da gaz hidrokarbon rezervi eklenmiş olur. Çoğu zaman bu hidrokarbon miktarı, jeolojik hacim tanımlamalarından ve hidrokarbon miktarından yola çıkarak meydana getirilen bir hacim hesabıyla saptanır. Olası rezervler de birkaç gruba ayrılır: petrofiziksel parametrelere, görünür rezervlerden daha iyimser değerler verilerek elde edilmiş ek rezervler; hazne kayaç geometrisine ve bilinmeyen arayüzey tonumlarına uygun çeşitli hipotezler uygulayarak elde edilmiş ek hacimler; yeri saptanmış, sadece hemen hemen kontrol edilmemiş dolu hazne kayaçlar ve görünür jeolojik hacimler içeren dolu hazne kayaç bölümlerine yakın bölgeler içindeki çıkarılabilir rezervler. Ek olarak bu rezervlere, üretilmeye elverişli ek hidrokarbon miktarları da eklenebilir; bu hidrokarbonlar, güncel çıkarma şekillerinden hareketle daha elverişli hipotez uygulamalarıyla çıkarılır, bunun yanı sıra günümüzde hemen hemen kullanılmayan, sadece benzer koşullar altında meydana gelen “pilot deneylerin neticeleri göz önüne alındığında, gerek ekonomik, gerekse teknik açıdan yakın bir gelecekte uygulanabilecek çıkarma yöntemleriyle de elde edilebilir.
Mümkün rezervler, jeolojik ve teknik bilgiler yardımıyla ortalama olarak düşük bir olasılıkla saptanmış ve elverişsiz ekonomik ve politik değerlendirmeler bir yana bırakılırsa uzak geleceğin teknolojik koşulları içinde görünür, olası ve / ya da mümkün hidrokarbonların yerinde üretimine elverişli sıvı ve / ya da gaz hidrokarbon miktarını ifade eder ve bu miktara görünür ve olası sıvı ve / ya da gaz hidrokarbon rezervleri eklenmiş olur. Bu rezervler, bir taraftan, hazne kayaç geometrisine, petrofiziksel parametrelere ve arayüzeylerin yapısına en elverişli hipotezlerin uygulanmasıyla üretilebilir ek rezervler, öte taraftan da kati olarak saptanmamış dolu hazne kayaçlardan ve görünür ve olası jeolojik hacimler içeren hazne kayaç bölümlerinin yakınındaki bölgelerden çıkarılabilir rezervleri kapsar; ek olarak bu rezervlere, günümüzde hemen hemen kullanılmayan, sadece teknik olarak uzak bir gelecekte uygulanabilecek çıkarma yöntemleriyle saptanmış dolu hazne kayaçlardan elde edilebilir hidrokarbon miktarları da eklenebilir.
*Ziraat. Kullanılabilir rezen/. Toprak, bolca oranda su almış olduğu süre bunun tarla kapasitesi denen miktarını meblağ, geri kalanı yerçekimine uyarak akar.
Tutulmuş olan su, toprağın suyu çekme bitkinin emme enerjisini aştığı noktaya kadar, bitkiler tarafınca alınabilir; buna solma noktası denir. Suyun kullanılan kısmı ya da kullanılabilir biriki (K.R.) tarla kapasitesindeki su miktarı ile solma noktasındaki su miktarı arasındaki farka eşittir. K.R., toprağın derinliğine ve fizyolojik özelliklerine bağlıdır. K.R.'nin üçte ikisinin bitkiler tarafınca kolayca çekilip alınabildiği sanılmaktadır (kolayca kullanılabilir re zerv budur). Oysa, nebat için, geriye kalan kullanılabilir su miktannı çekip almak, toprağın kurumuş olduğu oranda gittikçe daha güçleşmektedir.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR