mesuliyet -ğu isim Kişinin kendi davranışlarını ya da kendi yetki alanına giren herhangi bir olayın neticelerini üstlenmesi, sorum,...
mesuliyet -ğu
isim
isim
Kişinin kendi davranışlarını ya da kendi yetki alanına giren herhangi bir olayın neticelerini üstlenmesi, sorum, sorumluluk:
"Babam tüm sorumluluğu üstüne aldı."- M. Yesari.
Atasözü, deyim ve birleşik fiiller
mesuliyet almak (birine) mesuliyet düşmek
Birleşik Sözler
sınırı olan mesuliyet sınırsız mesuliyet
Özeleştiri, mesuliyet, pozitif yönde düşünme, öz saygı, empati, kişilik, başarı nedir?
İnternet Ortamında Hukuki Mesuliyet
Toplumsal mesuliyet projesi iyi mi hazırlanmış olur?
SORUMLULUK NEDİR? NASIL GELİŞİR?
Mesuliyet; Kişinin kendi davranışlarını ya da kendi yetki alanına giren herhangi bir olayın neticelerini üstlenmesidir. (Türk Dil Kurumu). Görevli davranış; Öteki insanlara saygı göstermeyi, dürüst davranmayı, öz kontrollü davranmayı ve öz saygıyı ihtiva eder. Vakit içinde gelişen, fikir ve davranışlarımızla ortaya koyduğumuz bir beceridir.
Mesuliyet bilinci gelişmiş kişiler, yaptıklarının ve yapmadıklarının sorumluluğunu alır, suçlamalar yapmadan ilkin karşılaştıkları negatif durumlara kendi katkılarını düşünür. Başkalarını suçlamak ve mesuliyet almak birbirine zıt iki durumdur. Yaptıklarının sorumluluğunu almayan kişiler başarısızlıkları ya da karşılaştıkları negatif durumlar için başkalarını suçlama eğiliminde olurlar. Suçu kendilerinin haricinde aradıkça kendilerini geliştirmekten uzaklaşırlar. Mesuliyet sahibi şahıs daha özgürdür ve özgüveni de yüksektir.
Çocuklarda mesuliyet bilinci geliştirmek ilk olarak anne babaların sorumluluğudur. En başta hepimiz yetişkinler olarak görevli davranışlar göstererek çocuklarımıza model olmalıyız. Şahit olup yaşanarak öğrenilen davranışlar kalıcı olur. Çocuklarda devamlı olarak ebeveynlerini izler ve davranışlarını zihinlerine kaydederler. Evlatları ilgilendiren mevzularda kararlar alırken kesinlikle karara onları da katmalıyız. Kararlara katılan çocuk o mevzu ile ilgili sorumluluğu daha kolay alır.
Çocuklarda mesuliyet bilincini geliştirirken mühim bazı durumlar var. Sorumluluğunu almasını istediğimiz mevzu çocuğumuzun asla bilmediği ve deneyerek kendisinin keşfedeceği, öğrenebileceği bir davranışı içermiyorsa ilkin onu öğretmeliyiz. Davranışı öğretmenin bazı aşamaları var. Bu aşamalar; davranıştan önceki aşama, davranış sırası ve davranıştan sonraki aşama. Her bir aşama da sabırlı olunmalı, denemelere, yanılmalara, hatalara, doğrulara dikkat edilmeli. Davranış öğretilirken davranışın bazı bölümleri yalnız anlatılabilir, bazı bölümleri çocuk yaparken desteklenebilir, bazı bölümleri ise yapılarak gösterilebilir. Gene her bir aşamada çocukla devamlı düşünce alışverişinde bulunulmalı ve tüm soruları anlayabileceği ve gereksinim duyduğu kadar yanıtlanmalı. Başardığı durumlar için luğu abartılmadan paylaşılmalı, başaramadığı durumlarda yeniden denemesi mevzusunda cesaretlendirilmeli. Başarma ve başarısız olma sebepleri hakkında konuşulmalı farkındalığı geliştirilmeli. Başarabildikleri için, neleri iyi mi yapmış olduğu için başardı, başaramadıkları içinse neleri iyi mi yapmış oldu da başaramadı gösterilmeli. Öğrenmenin bir süreç olduğu ve zamana gereksinim olduğu unutulmamalı. Bazı çocuklar bazı becerileri çok kısa sürede edinirken bazıları daha geç edinebilir. Mükemmellik beklenmemeli. Asla, sen beceremezsin denmemeli ve başkaları ile karşılaştırılmamalı. Öğretme süreci süresince duyguları eleştirilmeden paylaşılmalı, mutlulukları, mutsuzlukları, endişeleri, kaygı ve korkuları onun perspektif ile anlaşılmaya çalışılmalı.
Kimi zaman hepimiz, öğretme sürecinde çocuğumuzun öğrenme özelliklerini, kabiliyetlerini, ilgilerini, yaşını, gelişimsel özelliklerini, öğretme için onun uygun zamanını, öğretmeye çalıştığımız davranışın onun için ne kadar mühim bulunduğunu, gerekliliğini, göz ardı edebiliyoruz. Ya da öğretme yöntemi olarak kendi öğrenme yöntemlerimizin tesirinde kalabiliyoruz. Karşımızdaki bizim evladımız olabilir fakat o bizim kolumuz bacağımız benzer biçimde bir uzantımız değil, o değişik bir fert, onun bizlerden değişik ilgileri, kabiliyetleri, zekası ve öğrenme özellikleri var. Bu durumu hep göz önünde bulundurmalıyız. Kendimizin değil çocuğumuzun, kısaca değişik bir ferdin öğreniyor bulunduğunu unutmamalıyız.
Öğretme sürecinde biz kendi bilgilerimizi, kendi deneyimlerimizi çocuğumuza empoze etmeye, ezberletmeye çalışmamalıyız. Bizim en mühim sorumluluklarımızdan birisi de evlatların, kendi deneyimlerinden öğrenmeleri ve kendi seçimlerinin neticelerini göğüslemeleri için özgürlük tanımaktır. Mesuliyet ile özgürlük ayrılmaz bir bütündür ve biri olmadan ötekinin öğrenilmesi oldukça güçtür. Doğal ki bazen onlara rehberlik edip yaşadıklarımızı onlarla paylaşmalıyız, sadece onlarında deneyerek ve hata yaparak öğrenmeye gereksinimleri vardır. (yaşamını tehlikeye sokacak hatalardan bahsetmiyorum)
Peki, ne vakit ne kadar mesuliyet?
evladımız, doğduğu andan itibaren yaşı ve gelişimsel özellikleri göz önünde bulundurularak kendisi ile ilgili yapabileceği her şeyi onun yapması sağlanmalı ve halletmeye devam etme mevzusunda cesaretlendirilmelidir. Onun haricinde evde, evin işleyişi ile ilgili yapabilecekleri mevzusunda ona mesuliyet verilmeli, evin haricinde yapabilecekleri mevzusunda mesuliyet verilmeli, onunla ilgili alınması ihtiyaç duyulan kararlara katılmalı. Kendisinin halletmeye istekli olduğu her mevzuyu denemesine müsaade edilmeli ve olanak sunulmalıdır. Denemeleri esnasında güvenlik önlemleri alınmalı ve yardım talep etmiş olduğu yerlerin haricinde işine karışılmamalıdır.
Yapabileceği bir şeyi onun yerine yapmamız o mevzuda mesuliyet almasını engeller. Mesela kaşığı kendisi tutmayı öğrenen bir çocuk artık yemeğini kendisi yemeli, dişlerini kendisi fırçalamayı öğrenen çocuk kendisi fırçalamalı, hela temizliğini kendisi yapmayı öğrenen çocuk artık kendisi yapmalı, pijamasını katlamayı öğrenmiş çocuğun pijamaları ebeveyni tarafınca katlanmamalı vb. örnekleri çok arttırabiliriz.
Peki yapmıyorsa ne olacak diyebilirsiniz. Şu kati ki; Siz ona yapabileceklerini devamlı hadi yap diye hatırlatırsanız ve ya eninde sonunda dayanamayıp onun yerine yapmış olursanız mesuliyet kazandıramazsınız.
Bir davranışı çocuk öğrendikten ya da ona öğretildikten sonrasında uygulayıp uygulamaması sonucu ona bırakılmalı. Ve çocuk yapmasının ya da yapmamasının neticeleri ile karşı karşıya kalmalı (yüz üstü bırakmak demiyorum ikisi arasındaki farkı önceki yazımda açıklamıştım).
Tekrarlıyorum; Bir çocuk yaptıklarının ya da yapmadıklarının neticeleri ile karşı karşıya bırakılmazsa mesuliyet bilinci gelişemez.
Gelecek hafta, çocuğa bir davranışı öğretmeyi, davranış öncesi, davranış sırası ve davranış sonrası aşamalarını dikkate alarak iyi mi öğretebiliriz
bu yazı ile yola çıkarak ilave edebilirsin örnekler
alıntıdır
SORUMLULUK a.
1. Bir kimsenin kendisinin ya da başkalannın davranışlan için bir hiç kimseye ya da bir yetkiliye hesap verme, bu davranışların doğurabileceği sonuçlara katlanmayı kabul etme zorunluluğu ya da bunun terbiye açısından gerekliliği: Herhangi bir soygun halinde her türlü sommluluğu reddetmek.
2. Bir görevden, bir işten görevli olma durumu; bu yükümlülüğün kendisi: Tüm bir bölümün sommluluğunu taşıyor. Bu onun için çok ağır bir sommluluk.
3. Karar alma yetkisinin yanı sıra hesap verme zorunluluğunu da içeren vazife, meslek ya da toplumsal konum: Bir sendikada sommluluk almak, mesuliyet yüklenmek. Sommluluktan hoşlanmamak, sommluluktan kaçmak.
*Anayas. huk. Hükümet sommluluğu, parlamenter rejimlerde hükümetin Parla- mento'nun denetiminde olması. (Parlamento'nun onayını alamayan hükümet çekilme etmek zorunda kalır. Hükümetin Parlamento karşısındaki sorumluluğu, bir çok kez Millet meclisi'ne karşı sözkonusu olur. Kimi sistemlerde bu mesuliyet her iki meclise [Senato ve Millet meclisi] karşı sözkonusu olabilir. Meclislerin hükümeti denetlemede başvurduklar iki mühim yol vardır: gensoru ve güvenoyu.)
*Huk. Hukuka aykırı eylemlerin doğurduğu zararları yok etme yükümlülüğü. (Bk. ansikl. böl.) || Adam çalıştıranların sorumluluğu, adam çalıştıranların, yanlarında çalışan adamların üçüncü kişilere verdikleri zararlardan görevli olması. (Bk. ansikl. böl.) || Ayni mesuliyet, bir kimsenin mal varlığındaki belirli bir malla sınırı olan sorumluluğu. (Bu tür sorumlulukta borçlunun diğeri mallarına dokunulamaz. Mesela, Türk med. k.'nun 754. maddesinde belirtilen taşınmaz yükümlülüğündeki mesuliyet, ayni sorumluluktur.) || Ceza sorumluluğu, bir kimsenin kabahat sayılan eylemlerinden sorumluluğu. ( CEZA.) || Ev başkanının sommluluğu, ev başkanının kendisiyle yaşayan ehliyetsiz kişilerin eylemlerinden doğan mesuliyet. (Bk. ansikl. böl.) || Hakkaniyet sommluluğu, ehliyetsiz kişilerin verdikleri zararlardan hakkaniyet ve hakkaniyet gereği görevli olması. (Bk. ansikl. böl.) || Haksız eylem sommluluğu, bir kimsenin hukuka aykırı eyleminden doğan mesuliyet. (Bk. ansikl. böl.) || Hayvan yönetim edenlerin sorumluluğu, yönetimi altındaki hayvanın başkalarına verdiği zararlardan doğan mesuliyet. (Bk. ansikl. böl.) || Kusurlu sommluluk ya da sübjektif mesuliyet, kusura dayanan mesuliyet. (Bk. ansikl. böl.)|| Kusursuz mesuliyet ya da objektif mesuliyet, kusura dayanmayan mesuliyet. (Bk. ansikl. böl.) || Müteselsil mesuliyet, birden çok kişinin borcun tümünden ayn ayrı görevli olması. (Bk. ansikl. böl.) || Sözleşmeden doğan sommluluk, sözleşme hükümlerine aykınlıktan doğan mesuliyet. (Bk. ansikl. böl.) || Yapı sahibinin sorumluluğu, bir yapının fena yapılmış olması ya da bakımsızlığı yüzünden üçüncü kişilerin uğrayacağı zarardan mesuliyet. (Bk. ansikl. böl.)
*Sig. Gayrimenkul sommluluk sigortası, bir taşınmaz sahibinin bu taşınmazı dolayısıyla, üçüncü kişilerin uğrayacakları zarar ve hasarlara karşı sorumluluğunu karşılayan sigorta. || imalatçının sommluluk sigortası, üretilen malların hatalı, kusurlu ve bozuk olması sebebiyle, bu tarz şeyleri kullanan üçüncü kişilerin uğrayacakları zararlardan dolayı, üreticinin sorumluluğunu karşılayan sigorta. || işverenin sommluluk sigortası, işyerinde bir iş kazası sonucu işçi ya da işçilerin ölmeleri ya da yaralanmaları sebebiyle işverenin görevli tutularak ödemek zorunda olduğu tazminatın sigorrumluluğu, bir devletin, internasyonal Hukuk kuralına uymayarak yol açmış olduğu zararları ödeme yükümlülüğü. (Uzay araçlarının fırlatılması benzer biçimde hususi'durumlarda internasyonal mesuliyet, yükümlülükte bir kusur olarak değil, hususi bir riskin sonucu olarak ortaya çıkar.)
*ANSİKL. Huk. Hukuk kurallarına karşı gelmek, daima bir yaptırımla (müeyyide) karşılanır. Bu kurallar insanları belirli bir halde davranmaya zorlarlar. Kişilerin hukuk dışı davranışlarından görevli tutulabilmeleri, çoğu zaman onların temyiz kudretine haiz olmalarına bağlıdır. Temyiz kudretine haiz olmayanlar, hukukça görevli tutulamazlar. Gerek ceza sorumluluğu, gerekse hukuksal mesuliyet (tazminat) için kişilerin temyiz gücüne haiz olmaları ön koşuldur.
* Adam çalıştıranların sorumluluğu. Başkalarını çalıştıran kimse, yanında çalıştırdığı kimselerin ve işçilerinin, işlerini gördükleri sırada yaptıkları zararlardan mesuldür. Sadece çalıştıran şahıs, bu şekilde bir zarann doğmaması için, durumun gerektirdiği tüm dikkat ve özeni gösterdiğini ya da dikkat ve özeni göstermiş olsaydı bile zararın doğmasına engel olamayacağını kanıtlarsa görevli olmaz. Çalıştıran kişinin tazminat olarak ödediği şeyi ziyanı doğuran hiç kimseye dönerek isteme hakkı vardır (Borçlar k. md. 56).
* Ev başkanının sorumluluğu. Ev başkanı, başkanlığı altında bulunan küçüğün, kısıtlının ya da akıl hastalığı ya da akıl zayıflığıyla sakat olan kimsenin yapmış olduğu zarardan görevli olur. Bu tür bir zarann doğması ev başkanının bu kişiler üstünde lüzumlu özeni göstermediği varsayımına dayanır. Sadece ev başkanı bu varsayımı çürütebilir; sözkonusu özeni gösterdiğini kanıtlayarak sorumluluktan kurtulabilir. Ev başkanının sorumluluğu için onun kusurlu olması koşul değildir: o kusurlu olmadığını ileri sürerek sorumluluktan kurtulamaz. Sorumluluktan kurtulabilmesi için kusurlu olmadığını değil, kendisine düşen itina ve nezaret görevlerini yerine getirdiğini kanıtlaması gerekir (Türk med. k. md. 320).
* Hakkaniyet sorumluluğu. Yaş küçüklüğü, akıl hastalığı, akıl zayıflığı, sarhoşluk ve buna benzer durumlar temyiz kudretini ve bunun sonucu olarak da kusur ehliyetini ortadan kaldırır. Sadece hakkaniyet gerektiriyorsa temyiz kudretine haiz olmayanlar, verdikleri zarardan görevli tutulabilirler. Bu mesuliyet için şahıs temyiz kudretine haiz olsaydı bir kusur olarak ortaya çıkacak olan bir eylemi gerektirir. Temyiz kudretine haiz olmayan bir şahıs, hiçbir kusur işlemeksizin bir zarara niçin olursa, bu ilkeye dayanarak görevli tutulamaz. Temyiz kudretini geçici olarak kaybeden kimse, bu durumdayken vermiş olduğu ziyanı tazmin etmekle yükümlüdür; sadece bu duruma kendi kusuru olmaksızın düştüğünü kanıtlarsa görevli olmaz (Borçiar k. md. 54).
* Hayvan yönetim edenlerin sorumluluğu. Bir hayvanın yapmış olduğu zarardan o hayvanı yönetim eden mesuldür. Hayvanı yönetim edenin kimliği mevzusunda görüş ayrılıkları vardır. Hayvandan yararlanan kişiyle hayvanın sahibi, daima aynı şahıs olmayabilir. Zarardan mesuliyet mevzusundaki ölçünün, hayvan üstünde tutum yetkisi olduğu görüşü egemendir. Yasaya nazaran, iyvanı yönetim eden şahıs hayvanı tutmada ve gözetmede durumun gerektirdiği tüm dikkat ve özeni gösterdiğini ya da bu dikkat ve özeni göstermiş olsaydı bile zararın gene doğacak bulunduğunu kanıtlarsa görevli olmaz. Eğer hayvan, bir başka kimse ya da başka kimsenin hayvanı tarafınca ürkütülmüşse, ziyanı ödeyenin o kimselere dönerek önlenmesi için gereKiı özenin yusun imiçmesidir. Bir hiç kimseye gerek kasten gerek dikkatsizlik kanalıyla, haksız olarak zarar veren şahıs, bu ziyanı gidermekle yükümlüdür. Kusurlu mesuliyet, haksız eylem sorumluluğunun ana ilkesidir. Bir kişinin haksız fiilden görevli tutulabilmesi için, kaide olarak onun kusurlu olması gerekir.
Kusura dayanan haksız eylem sorumluluğunun koşulları şunlardır:
1. hukuka aykırı fiil;
2. kusur;
3. zarar;
4. illiyet bağlantısı. Bir eylemin haksız eylem sayılması için, onun hukuka aykırı olması gerekir. Hukuka aykırılığı ortadan kaldıran sebeplerin bulunması, eylemi haksız eylem olmaktan çıkarır.
Hukuka uygunluk sebepleri olarak adlandırılan bu nedenler şunlardır:
1. zarar görenin onayı (muvafakati);
2. yasal bir görevin yerine getirilmesi;
3. meşru savunma;
4. zorunluluk hali. Hukuka aykırı bir eylemden mesuliyet için, ortada bir zarann da bulunması gerekir. Zarar doğmamışsa, mesuliyet da sözkonusu olması imkansız, illiyet bağları, hukuka aykırı eylemle meydana gelen zarar içinde bir nedensellik bağının bulunmasıdır. Bir kişiyi görevli tutabilmek için, meydana gelen zararın onun eyleminden doğması gerekir.
* Kusursuz mesuliyet (objektif mesuliyet). Bu mesuliyet türünde kusurlu olma koşulu aranmaz. Sorumlulukta kaide, kusurluluktur; sadece, kimi durumlarda, yasa, meydana gelen zararda kusur olmasa bile, sorumluluğu kabul eder.
Borçlar k.'nda yer edinen kusursuz mesuliyet halleri şunlardır:
1. temyiz kudretine haiz olmayanların haksız eylem sorumluluğu (hakkaniyet sorumluluğu);
2. adam çalıştıranların sorumluluğu;
3. hayvan yönetim edenlerin sorumluluğu;
4. yapı sahibinin sorumluluğu.
* Müteselsil mesuliyet. Müteselsil sorumlulukta borçlulardan her biri alacaklıya karşı borcun tümünden mesuldür. Bu tür sorumlulukta alacaklı, borcun tümünün ya da bir bölümünün ödenmesini, borçluların tümünden ya da yalnız birinden isteyebilir. Borcun tümü ödeninceye kadar tüm borçluların sorumluluğu sürer. Tersine bir sözleşme olmadıkça, müteselsil borçlulardan biri kendi kişisel davranışıyla diğeri borçluların durumunu ağırlaştıramaz. Ödeme ya da takas kanalıyla borcun tümünü ya da bir bölümünü sona erdirmiş olan müteselsil borçlulardan her biri biten borç oranında diğeri borçluları da borçtan kurtarmış olur (Borçlar k. md. 145).
* Yapı sahibinin sorumluluğu. Yapı sahibi, yapının fena yapılmasından ya da onun korunmasında kusurdan mesuldür (Borçlar k. md. 58). Yapı sahibinin görevli olması için, onun kusurlu olması koşul değildir. Buradaki mesuliyet, tam bir kusursuz mesuliyet halidir. Yapı sahibi yapının bozukluğunda ya da bakımında hiçbir kusurunun bulunmadığını ileri sürerek sorumluluktan kurtulamaz. Sadece, bu yüzden ödemek zorunda kalmış olduğu tazminat için kusurlu olan kişilere başvurma hakkı vardır.
1. Bir kimsenin kendisinin ya da başkalannın davranışlan için bir hiç kimseye ya da bir yetkiliye hesap verme, bu davranışların doğurabileceği sonuçlara katlanmayı kabul etme zorunluluğu ya da bunun terbiye açısından gerekliliği: Herhangi bir soygun halinde her türlü sommluluğu reddetmek.
2. Bir görevden, bir işten görevli olma durumu; bu yükümlülüğün kendisi: Tüm bir bölümün sommluluğunu taşıyor. Bu onun için çok ağır bir sommluluk.
3. Karar alma yetkisinin yanı sıra hesap verme zorunluluğunu da içeren vazife, meslek ya da toplumsal konum: Bir sendikada sommluluk almak, mesuliyet yüklenmek. Sommluluktan hoşlanmamak, sommluluktan kaçmak.
*Anayas. huk. Hükümet sommluluğu, parlamenter rejimlerde hükümetin Parla- mento'nun denetiminde olması. (Parlamento'nun onayını alamayan hükümet çekilme etmek zorunda kalır. Hükümetin Parlamento karşısındaki sorumluluğu, bir çok kez Millet meclisi'ne karşı sözkonusu olur. Kimi sistemlerde bu mesuliyet her iki meclise [Senato ve Millet meclisi] karşı sözkonusu olabilir. Meclislerin hükümeti denetlemede başvurduklar iki mühim yol vardır: gensoru ve güvenoyu.)
*Huk. Hukuka aykırı eylemlerin doğurduğu zararları yok etme yükümlülüğü. (Bk. ansikl. böl.) || Adam çalıştıranların sorumluluğu, adam çalıştıranların, yanlarında çalışan adamların üçüncü kişilere verdikleri zararlardan görevli olması. (Bk. ansikl. böl.) || Ayni mesuliyet, bir kimsenin mal varlığındaki belirli bir malla sınırı olan sorumluluğu. (Bu tür sorumlulukta borçlunun diğeri mallarına dokunulamaz. Mesela, Türk med. k.'nun 754. maddesinde belirtilen taşınmaz yükümlülüğündeki mesuliyet, ayni sorumluluktur.) || Ceza sorumluluğu, bir kimsenin kabahat sayılan eylemlerinden sorumluluğu. ( CEZA.) || Ev başkanının sommluluğu, ev başkanının kendisiyle yaşayan ehliyetsiz kişilerin eylemlerinden doğan mesuliyet. (Bk. ansikl. böl.) || Hakkaniyet sommluluğu, ehliyetsiz kişilerin verdikleri zararlardan hakkaniyet ve hakkaniyet gereği görevli olması. (Bk. ansikl. böl.) || Haksız eylem sommluluğu, bir kimsenin hukuka aykırı eyleminden doğan mesuliyet. (Bk. ansikl. böl.) || Hayvan yönetim edenlerin sorumluluğu, yönetimi altındaki hayvanın başkalarına verdiği zararlardan doğan mesuliyet. (Bk. ansikl. böl.) || Kusurlu sommluluk ya da sübjektif mesuliyet, kusura dayanan mesuliyet. (Bk. ansikl. böl.)|| Kusursuz mesuliyet ya da objektif mesuliyet, kusura dayanmayan mesuliyet. (Bk. ansikl. böl.) || Müteselsil mesuliyet, birden çok kişinin borcun tümünden ayn ayrı görevli olması. (Bk. ansikl. böl.) || Sözleşmeden doğan sommluluk, sözleşme hükümlerine aykınlıktan doğan mesuliyet. (Bk. ansikl. böl.) || Yapı sahibinin sorumluluğu, bir yapının fena yapılmış olması ya da bakımsızlığı yüzünden üçüncü kişilerin uğrayacağı zarardan mesuliyet. (Bk. ansikl. böl.)
*Sig. Gayrimenkul sommluluk sigortası, bir taşınmaz sahibinin bu taşınmazı dolayısıyla, üçüncü kişilerin uğrayacakları zarar ve hasarlara karşı sorumluluğunu karşılayan sigorta. || imalatçının sommluluk sigortası, üretilen malların hatalı, kusurlu ve bozuk olması sebebiyle, bu tarz şeyleri kullanan üçüncü kişilerin uğrayacakları zararlardan dolayı, üreticinin sorumluluğunu karşılayan sigorta. || işverenin sommluluk sigortası, işyerinde bir iş kazası sonucu işçi ya da işçilerin ölmeleri ya da yaralanmaları sebebiyle işverenin görevli tutularak ödemek zorunda olduğu tazminatın sigorrumluluğu, bir devletin, internasyonal Hukuk kuralına uymayarak yol açmış olduğu zararları ödeme yükümlülüğü. (Uzay araçlarının fırlatılması benzer biçimde hususi'durumlarda internasyonal mesuliyet, yükümlülükte bir kusur olarak değil, hususi bir riskin sonucu olarak ortaya çıkar.)
*ANSİKL. Huk. Hukuk kurallarına karşı gelmek, daima bir yaptırımla (müeyyide) karşılanır. Bu kurallar insanları belirli bir halde davranmaya zorlarlar. Kişilerin hukuk dışı davranışlarından görevli tutulabilmeleri, çoğu zaman onların temyiz kudretine haiz olmalarına bağlıdır. Temyiz kudretine haiz olmayanlar, hukukça görevli tutulamazlar. Gerek ceza sorumluluğu, gerekse hukuksal mesuliyet (tazminat) için kişilerin temyiz gücüne haiz olmaları ön koşuldur.
* Adam çalıştıranların sorumluluğu. Başkalarını çalıştıran kimse, yanında çalıştırdığı kimselerin ve işçilerinin, işlerini gördükleri sırada yaptıkları zararlardan mesuldür. Sadece çalıştıran şahıs, bu şekilde bir zarann doğmaması için, durumun gerektirdiği tüm dikkat ve özeni gösterdiğini ya da dikkat ve özeni göstermiş olsaydı bile zararın doğmasına engel olamayacağını kanıtlarsa görevli olmaz. Çalıştıran kişinin tazminat olarak ödediği şeyi ziyanı doğuran hiç kimseye dönerek isteme hakkı vardır (Borçlar k. md. 56).
* Ev başkanının sorumluluğu. Ev başkanı, başkanlığı altında bulunan küçüğün, kısıtlının ya da akıl hastalığı ya da akıl zayıflığıyla sakat olan kimsenin yapmış olduğu zarardan görevli olur. Bu tür bir zarann doğması ev başkanının bu kişiler üstünde lüzumlu özeni göstermediği varsayımına dayanır. Sadece ev başkanı bu varsayımı çürütebilir; sözkonusu özeni gösterdiğini kanıtlayarak sorumluluktan kurtulabilir. Ev başkanının sorumluluğu için onun kusurlu olması koşul değildir: o kusurlu olmadığını ileri sürerek sorumluluktan kurtulamaz. Sorumluluktan kurtulabilmesi için kusurlu olmadığını değil, kendisine düşen itina ve nezaret görevlerini yerine getirdiğini kanıtlaması gerekir (Türk med. k. md. 320).
* Hakkaniyet sorumluluğu. Yaş küçüklüğü, akıl hastalığı, akıl zayıflığı, sarhoşluk ve buna benzer durumlar temyiz kudretini ve bunun sonucu olarak da kusur ehliyetini ortadan kaldırır. Sadece hakkaniyet gerektiriyorsa temyiz kudretine haiz olmayanlar, verdikleri zarardan görevli tutulabilirler. Bu mesuliyet için şahıs temyiz kudretine haiz olsaydı bir kusur olarak ortaya çıkacak olan bir eylemi gerektirir. Temyiz kudretine haiz olmayan bir şahıs, hiçbir kusur işlemeksizin bir zarara niçin olursa, bu ilkeye dayanarak görevli tutulamaz. Temyiz kudretini geçici olarak kaybeden kimse, bu durumdayken vermiş olduğu ziyanı tazmin etmekle yükümlüdür; sadece bu duruma kendi kusuru olmaksızın düştüğünü kanıtlarsa görevli olmaz (Borçiar k. md. 54).
* Hayvan yönetim edenlerin sorumluluğu. Bir hayvanın yapmış olduğu zarardan o hayvanı yönetim eden mesuldür. Hayvanı yönetim edenin kimliği mevzusunda görüş ayrılıkları vardır. Hayvandan yararlanan kişiyle hayvanın sahibi, daima aynı şahıs olmayabilir. Zarardan mesuliyet mevzusundaki ölçünün, hayvan üstünde tutum yetkisi olduğu görüşü egemendir. Yasaya nazaran, iyvanı yönetim eden şahıs hayvanı tutmada ve gözetmede durumun gerektirdiği tüm dikkat ve özeni gösterdiğini ya da bu dikkat ve özeni göstermiş olsaydı bile zararın gene doğacak bulunduğunu kanıtlarsa görevli olmaz. Eğer hayvan, bir başka kimse ya da başka kimsenin hayvanı tarafınca ürkütülmüşse, ziyanı ödeyenin o kimselere dönerek önlenmesi için gereKiı özenin yusun imiçmesidir. Bir hiç kimseye gerek kasten gerek dikkatsizlik kanalıyla, haksız olarak zarar veren şahıs, bu ziyanı gidermekle yükümlüdür. Kusurlu mesuliyet, haksız eylem sorumluluğunun ana ilkesidir. Bir kişinin haksız fiilden görevli tutulabilmesi için, kaide olarak onun kusurlu olması gerekir.
Kusura dayanan haksız eylem sorumluluğunun koşulları şunlardır:
1. hukuka aykırı fiil;
2. kusur;
3. zarar;
4. illiyet bağlantısı. Bir eylemin haksız eylem sayılması için, onun hukuka aykırı olması gerekir. Hukuka aykırılığı ortadan kaldıran sebeplerin bulunması, eylemi haksız eylem olmaktan çıkarır.
Hukuka uygunluk sebepleri olarak adlandırılan bu nedenler şunlardır:
1. zarar görenin onayı (muvafakati);
2. yasal bir görevin yerine getirilmesi;
3. meşru savunma;
4. zorunluluk hali. Hukuka aykırı bir eylemden mesuliyet için, ortada bir zarann da bulunması gerekir. Zarar doğmamışsa, mesuliyet da sözkonusu olması imkansız, illiyet bağları, hukuka aykırı eylemle meydana gelen zarar içinde bir nedensellik bağının bulunmasıdır. Bir kişiyi görevli tutabilmek için, meydana gelen zararın onun eyleminden doğması gerekir.
* Kusursuz mesuliyet (objektif mesuliyet). Bu mesuliyet türünde kusurlu olma koşulu aranmaz. Sorumlulukta kaide, kusurluluktur; sadece, kimi durumlarda, yasa, meydana gelen zararda kusur olmasa bile, sorumluluğu kabul eder.
Borçlar k.'nda yer edinen kusursuz mesuliyet halleri şunlardır:
1. temyiz kudretine haiz olmayanların haksız eylem sorumluluğu (hakkaniyet sorumluluğu);
2. adam çalıştıranların sorumluluğu;
3. hayvan yönetim edenlerin sorumluluğu;
4. yapı sahibinin sorumluluğu.
* Müteselsil mesuliyet. Müteselsil sorumlulukta borçlulardan her biri alacaklıya karşı borcun tümünden mesuldür. Bu tür sorumlulukta alacaklı, borcun tümünün ya da bir bölümünün ödenmesini, borçluların tümünden ya da yalnız birinden isteyebilir. Borcun tümü ödeninceye kadar tüm borçluların sorumluluğu sürer. Tersine bir sözleşme olmadıkça, müteselsil borçlulardan biri kendi kişisel davranışıyla diğeri borçluların durumunu ağırlaştıramaz. Ödeme ya da takas kanalıyla borcun tümünü ya da bir bölümünü sona erdirmiş olan müteselsil borçlulardan her biri biten borç oranında diğeri borçluları da borçtan kurtarmış olur (Borçlar k. md. 145).
* Yapı sahibinin sorumluluğu. Yapı sahibi, yapının fena yapılmasından ya da onun korunmasında kusurdan mesuldür (Borçlar k. md. 58). Yapı sahibinin görevli olması için, onun kusurlu olması koşul değildir. Buradaki mesuliyet, tam bir kusursuz mesuliyet halidir. Yapı sahibi yapının bozukluğunda ya da bakımında hiçbir kusurunun bulunmadığını ileri sürerek sorumluluktan kurtulamaz. Sadece, bu yüzden ödemek zorunda kalmış olduğu tazminat için kusurlu olan kişilere başvurma hakkı vardır.
Kaynak: Büyük Larousse
Özeleştiri, mesuliyet, pozitif yönde düşünme, öz saygı, empati, kişilik, başarı nedir?
İnternet Ortamında Hukuki Mesuliyet
Toplumsal mesuliyet projesi iyi mi hazırlanmış olur?
YORUMLAR