SOYLULUK a. 1. Asil bir kimsenin durumu; soyluluk, asillik: Soyluluğuyla övünmek. 2. Saygı uyandıran, yüce gönüllülük, seçkinlik be...
SOYLULUK a.
1. Asil bir kimsenin durumu; soyluluk, asillik: Soyluluğuyla övünmek.
2. Saygı uyandıran, yüce gönüllülük, seçkinlik belirten bir tutumun niteliği; soyluluk, asillik: Bu davranışınız eşi olmayan bir soyluluk örneği. Duyguların soyluluğu.
3. inceliğiyle, görkemi ve görünümüyle hayranlık ve saygı uyandıran şeyin niteliği, soyluluk, asillik: Duruşunda bir soyluluk var.
*Topbil. Soylulardan oluşan, hususi bir statüsü olan ve kan esasına nazaran varlığını sürdüren toplumsal derslik. (Bk. ansikl. böl.)
*ANSİKL. Soyluluğun Avrupa'daki kökeni, büyük salgın hareketine kadar uzanır, salgın döneminde süvarilerin haiz olduğu üstünlük, toprak sahibi aristokratlara ve istilacı yöneticilere üstünlük sağlamış oldu. Böylece hem toprağa ve hem de tabanca gücüne haiz yeni bir toplumsal kategori ortaya çıktı. Bu kategori, hükümdar otoritesi zayıfladığı süre, köle durumundaki köylüler üstünde tam egemen olarak daha da güçlendi. XI. yy.'da şatolardaki senyörle- rin yanına şövalyeler yerleşti. Resmi bir kurum haline gelen tabanca kuşanma, şövalyelerin yüksek bir derslik haline gelmelerini sağlamış oldu. Bu derslik, bir tek vasallık bağına boyun eğiyordu. Bu ayrıcalıklılar ve soylular grubu, şövalye geleneklerine ve hukuksal kurallara (büyük evlat hakkı) bağlıydı. XII. yy.'da aynı grup, asil aileden gelmeyenlere kapılarını kapattı. Asil sınıfın XII. yy.'dan başlayarak içine düşmüş olduğu ciddi bunalım, sayıca (Flaçlı seferleri, Reconquista) ve mali bakımdan zayıflamasının sonucuydu. Flükümdarların tekrardan güçlenmeleri ve kentlerin rolünün artması da, bunalımın bir başka nedeniydi. Fransa'da yoksullaşan ve ondan sonra Yüz Yıl savaşları dolayısıyla sayıca azalan soyluluğun içine, feodallerin topraklarını satın alan varlıklı burjuvalar sızdı. XIV. yy.'da soyluluk verme hakkını krallık ele geçirdi.
Ancien Râgime Avrupası'nda azınlıkta kalan bu grup (Avrupa nüfusunun % 3'ü), yeni kurulan bürokratik monarşilerin hem destekleyicisi hem de muhalifi oldu. Polonya, Rusya, Macaristan ve İs- panya'daki asil derslik Avrupa'daki soyluların üçte ikisini oluşturuyordu. Bu derslik içindeki birlik ve bütünlük, kültür benzerliklerinden (fransızca konuşmalan, yaşam biçimleri, düşünceleri) lanıyordu. Fakat hukuksal statülerindeki ve siya
sal durumlarındaki Duyur. ayKirııiKiar, soyıu sınıflarının farklılaşmasına yol açtı. Değişikliklere açık olan İngiliz soyluluğu, tutumsal yaşama katıldı. Toprağa bağlı olan ve askeri kalite taşıyan İspanyol soyluları ise, 1700'den sonrasında Saray'a iyice bağlı hale geldi. İtalyan soyluları, bürokraside ve toplumsal-ekonomik yaşamda rol oynadı, germen Avrupası'ndaki soylular da, prenslerin yanında askeri ve bürokratik görevler aldı. “Soylu cumhuriyetleri'dekiler (İsveç, Polonya, Macaristan, Venedik), siyasal güçleri ve ekonomik faaliyetleri ele geçirdi. Rusya'da XVIII. yy.'da asil derslik, devletin dayanağı ve serilerin efendisiydi.
Fransız soyluluğunu belirlemek daha zor olsa gerek. Bu derslik, asil olmayanlara karşı durarak erdemleri kendisinin temsil ettiğini ileri sürdü; onursal, mali (vergi bağışıklığı), hukuksal ayrıcalıklara kavuşmuştu; orduda, hakkaniyet örgütünde ve Kilise'de belli görevleri vardı. Bazı ödevleri yerine getirmesi de gerekiyordu: krala hizmet, yakışık almayan aşağılık işlerde emek vermeden "soyluca" yaşamak, vb.
Aristokrat ve kozmopolit bir uygarlığın geliştiği XVIII. yy. Avrupası'nda, asil sınıflar; toplumsal enerjisini koruyordu. Bu sınıflar, Fransız devrimi karşısında bir cephe oluşturdu ve XIX. yy.'da, en azından Doğu Avrupa'da, etkili bir rol oynadı. Devrim'den çok ziyan olmuş olan transız asil sınıfı, 1815'te tekrardan canlanmanın yollarını aradı. Ayrıca, imparatorluk soylularının ve soyluluk unvanı verilenlerin (1815-1848) katılmasıyla soyluların sayısı artmıştı. Fakat yurttaşlararası eşitlik ilkesi daha da güçlendi ve soyluluk unvanları, 1876-77'den başlayarak devlet tarafınca onaylanmadı.
OsmanlI Imparatorluğu'nda türk ailelerin oluşturduğu toprağa dayanan ve tabanca gücüne haiz unsurlar, merkezi yönetimin güçlenmesi karşısında toplumsal bir derslik olarak ortaya çıkamadılar. Bu yüzden OsmanlI imparatorluğu'nda Batı'daki biçimiyle kurumlaşmış bir soyluluğa rastlanmaz.
1. Asil bir kimsenin durumu; soyluluk, asillik: Soyluluğuyla övünmek.
2. Saygı uyandıran, yüce gönüllülük, seçkinlik belirten bir tutumun niteliği; soyluluk, asillik: Bu davranışınız eşi olmayan bir soyluluk örneği. Duyguların soyluluğu.
3. inceliğiyle, görkemi ve görünümüyle hayranlık ve saygı uyandıran şeyin niteliği, soyluluk, asillik: Duruşunda bir soyluluk var.
*Topbil. Soylulardan oluşan, hususi bir statüsü olan ve kan esasına nazaran varlığını sürdüren toplumsal derslik. (Bk. ansikl. böl.)
*ANSİKL. Soyluluğun Avrupa'daki kökeni, büyük salgın hareketine kadar uzanır, salgın döneminde süvarilerin haiz olduğu üstünlük, toprak sahibi aristokratlara ve istilacı yöneticilere üstünlük sağlamış oldu. Böylece hem toprağa ve hem de tabanca gücüne haiz yeni bir toplumsal kategori ortaya çıktı. Bu kategori, hükümdar otoritesi zayıfladığı süre, köle durumundaki köylüler üstünde tam egemen olarak daha da güçlendi. XI. yy.'da şatolardaki senyörle- rin yanına şövalyeler yerleşti. Resmi bir kurum haline gelen tabanca kuşanma, şövalyelerin yüksek bir derslik haline gelmelerini sağlamış oldu. Bu derslik, bir tek vasallık bağına boyun eğiyordu. Bu ayrıcalıklılar ve soylular grubu, şövalye geleneklerine ve hukuksal kurallara (büyük evlat hakkı) bağlıydı. XII. yy.'da aynı grup, asil aileden gelmeyenlere kapılarını kapattı. Asil sınıfın XII. yy.'dan başlayarak içine düşmüş olduğu ciddi bunalım, sayıca (Flaçlı seferleri, Reconquista) ve mali bakımdan zayıflamasının sonucuydu. Flükümdarların tekrardan güçlenmeleri ve kentlerin rolünün artması da, bunalımın bir başka nedeniydi. Fransa'da yoksullaşan ve ondan sonra Yüz Yıl savaşları dolayısıyla sayıca azalan soyluluğun içine, feodallerin topraklarını satın alan varlıklı burjuvalar sızdı. XIV. yy.'da soyluluk verme hakkını krallık ele geçirdi.
Ancien Râgime Avrupası'nda azınlıkta kalan bu grup (Avrupa nüfusunun % 3'ü), yeni kurulan bürokratik monarşilerin hem destekleyicisi hem de muhalifi oldu. Polonya, Rusya, Macaristan ve İs- panya'daki asil derslik Avrupa'daki soyluların üçte ikisini oluşturuyordu. Bu derslik içindeki birlik ve bütünlük, kültür benzerliklerinden (fransızca konuşmalan, yaşam biçimleri, düşünceleri) lanıyordu. Fakat hukuksal statülerindeki ve siya
sal durumlarındaki Duyur. ayKirııiKiar, soyıu sınıflarının farklılaşmasına yol açtı. Değişikliklere açık olan İngiliz soyluluğu, tutumsal yaşama katıldı. Toprağa bağlı olan ve askeri kalite taşıyan İspanyol soyluları ise, 1700'den sonrasında Saray'a iyice bağlı hale geldi. İtalyan soyluları, bürokraside ve toplumsal-ekonomik yaşamda rol oynadı, germen Avrupası'ndaki soylular da, prenslerin yanında askeri ve bürokratik görevler aldı. “Soylu cumhuriyetleri'dekiler (İsveç, Polonya, Macaristan, Venedik), siyasal güçleri ve ekonomik faaliyetleri ele geçirdi. Rusya'da XVIII. yy.'da asil derslik, devletin dayanağı ve serilerin efendisiydi.
Fransız soyluluğunu belirlemek daha zor olsa gerek. Bu derslik, asil olmayanlara karşı durarak erdemleri kendisinin temsil ettiğini ileri sürdü; onursal, mali (vergi bağışıklığı), hukuksal ayrıcalıklara kavuşmuştu; orduda, hakkaniyet örgütünde ve Kilise'de belli görevleri vardı. Bazı ödevleri yerine getirmesi de gerekiyordu: krala hizmet, yakışık almayan aşağılık işlerde emek vermeden "soyluca" yaşamak, vb.
Aristokrat ve kozmopolit bir uygarlığın geliştiği XVIII. yy. Avrupası'nda, asil sınıflar; toplumsal enerjisini koruyordu. Bu sınıflar, Fransız devrimi karşısında bir cephe oluşturdu ve XIX. yy.'da, en azından Doğu Avrupa'da, etkili bir rol oynadı. Devrim'den çok ziyan olmuş olan transız asil sınıfı, 1815'te tekrardan canlanmanın yollarını aradı. Ayrıca, imparatorluk soylularının ve soyluluk unvanı verilenlerin (1815-1848) katılmasıyla soyluların sayısı artmıştı. Fakat yurttaşlararası eşitlik ilkesi daha da güçlendi ve soyluluk unvanları, 1876-77'den başlayarak devlet tarafınca onaylanmadı.
OsmanlI Imparatorluğu'nda türk ailelerin oluşturduğu toprağa dayanan ve tabanca gücüne haiz unsurlar, merkezi yönetimin güçlenmesi karşısında toplumsal bir derslik olarak ortaya çıkamadılar. Bu yüzden OsmanlI imparatorluğu'nda Batı'daki biçimiyle kurumlaşmış bir soyluluğa rastlanmaz.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR