SORUŞTURMA a. 1. Soruşturmak eylemi. 2. Bir mevzuya ilişkin verileri, detayları-bilgileri toplamak için ilgililere sorular yöneltme;...
SORUŞTURMA a.
1. Soruşturmak eylemi.
2. Bir mevzuya ilişkin verileri, detayları-bilgileri toplamak için ilgililere sorular yöneltme; anket: Telefonla tv seyircileri içinde meydana getirilen soruşturma.
3. Bir suçun işlenmesi üstüne suçluyu ortaya çıkarmak amacıyla meydana getirilen ve kararın kesinleşmesine kadar devam eden araştırma faaliyeti.
4. Bir davada davacı ve davalının öne sürdükleri olayların gerçekliğini belirlemek amacıyla meydana getirilen araştırma faaliyeti. (Eşanl. TAHKİKAT.)
*Cez. huk. Hazırlık soruşturması - HAZIRLIK.
*Huk. Soruşturma yargıcı, birden çok yargıçtan oluşan mahkemelerde, davanın soruşturma aşamasını yürüten yargıç. (Soruşturma hâkimi de denir. Tek yargıçlı mahkemelerde soruşturma ve karar verme aynı yargıç tarafınca yerine getirilir.) || Meclis soruşturması - MECLİS. || Son soruşturma, kamu davasının açılmasından kararın kesinleşmesine kadar devam eden soruşturma aşaması. (Bk. ansikl. böl.)
*Topbil. Kamuoyu soruşturması, belli bir zamanda, münakaşa mevzusu olan bir sual üstündeki bireysel kanıların ne şekilde dağılım gösterdiğini bilmek amacıyla meydana getirilen ve sondaj kanalıyla (mesela seçimöncesi sondajlar) meydana gelen soruşturma. || Sondaj kanalıyla soruşturma, daha geniş bir nüfusu temsil eden ufak ve örnek bir topluluğun bireylerine uygulanan ve bu nüfusun belirli bir problem mevzusundaki tutumsal, siyasal, dinsel, kültürel vb. tutum ve davranışlarını bilmek amacı güden ve standartlaştırılmış sual dizisi vasıtasıyla gözlemler toplamaya dayanan yöntem. || Sosyolojik soruşturma, toplumsal vakalar mevzusunda meydana getirilen dizgesel araştırma. (Monografik soruşturmalar, şehircilik monografileri, istatistik soruşturmalar, sosyometri testleri, toplumsal soruşturmalar, görüşler mevzusundaki soruşturmalar vb. sosyolojik soruşturma kapsamına girer.) || Toplumbilimsel soruşturma, toplumsal ya da siyasal bir problem mevzusunda sağlam gözlemler toplamayı ve gözlemlenen olguları açıklayabilecek varsayımlar ileri sürmeyi elde eden ve söz mevzusu soranımı dizgesel bir incelemesine uygun olan yöntemlerin (bu yöntemler, çoğu zaman istatistiksel yöntemlerdir) bütününe denir. (Bk. ansikl. böl.)
*ANSİKL. Huk. Son soruşturmanın tamamlanmasıyla uyuşmazlık sonlanır. Mahkeme, son soruşturmanın sonunda ya mahkûmiyete, ya beraate ya da davanın düşmesine karar verir. Son soruşturmanın en mühim aşaması, "duruşma "dır. Soruşturmanın bu aşamasının başlıca özellikleri şunlardır: yüze karşılık, sözlülük, açıklık, direkt doğruyalık. Yüze karşılık (vicahilik) ilkesi, tarafların, bilhassa de sanığın duruşmada hazır bulunması, hak- kındaki iddialara karşı diyeceklerini bildirmesi ve kendisini savunmaya olanak sağlanması amacını taşır. Yüze karşılık ilkesi sanığa karşı ileri sürülen kanıtlara karşı onun ne diyeceğinin sorulmasını gerektirir. Yasaya nazaran tanığın, bilirkişinin ya da kabahat ortağının dinlenmesinden ve herhangi bir belgenin okunmasından sonre sanığa, bunlara karşı bir diyeceği olup olmadığı sorulur (Ceza muhakemeleri usulü k. md. 250). Dumanın sözlü olması, onun yüze karşı olmasıyla beraber düşünülür. Yüze karşılık, duruşmanın sözlü ve açık olmasıyla gerçek amacına ulaşır. Amaç, sanığın hakkaten mahkemeyle karşı karşıya gelmesi ve mahkemenin sanık hakkında "vicdani kanaat†sahibi olmasının sağlanmasıdır. Sözlülük kuralı yalnız sanık, savcı ve müdahil için değil, davaya katılan hepimiz (mesela, şahit ve bilirkişi) için geçerlidir. Son soruşturmanın ve duruşmanın açıklığı, sanığın en büyük güvencesidir. Son soruşturmadaki kimi işlemler, istisnai olarak, gizli saklı yapılır (mesela, yargıçların dava hakkında görüşmeleri). Sadece duruşmanın açık olması, temel kuraldır Gizli saklı duruşma yalnızca kamu düzeni ve genel terbiye nedenleriyle çok azca başvurulan bir yoldur. Duruşmanın açıklığı yargı kararının kuşkulardan arındırılmasını sağlar.
Son soruşturmanın direkt doğruya olması, sadece duruşma aşamasında gerçekleşir Direkt doğruyalık ilkesi, mahkemenin karara tesir edebilecek tüm öğelerle direkt ilişki kurmasıdır. Yasaya nazaran, mahkeme ileri sürülen kanıtları duruşmadan ve soruşturmadan edinmiş olduğu kanıya nazaran değerlendirir (Ceza muh. us. k. md. 254). Aynı yasanın başka bir kuralı, duruşmanın karar verecek yargıçların katılmalarıyla yapılmasını öngörür Duruşmada kanıtları gören yargıçla kabul eden yargıcın aynı olması gerekir. Yargıç değişirse yargılamanın tekrarlanması gerekir Duruşmanın direkt doğruya olmasının istisnası, istinabe yoludur.
*Topbil. Toplumbilimsel soruşturma, ilk soruşturmalar (mesela Charles Booth'un XIX. yy.'ın sonunda yaptıkları), daha çok, kapitalizmin ortaya çıkardığı toplumsal problemler mevzusundaki tartışmaları aydınlatmayı amaçlayan gözlemleme ve belgelendirme çalışmalarıydı. 1930 yıllarında ABD'de soruşturma kanalıyla araştırma, muhteşem bir gelişme gösterdi, bilhassa tavır ve davranışların incelemesi olmak suretiyle soruşturmanın uygulama alanları genişletildi ve toplumbilimsel gözlemlerin nicelleştirilmesi eğilimini pekiştiren teknolojik ve yöntembilimsel yeniliklerde büyük bir atılım gerçekleşti.
Soruşturma sürecinde, üç büyük aşama vardır:
1. incelenen nesneyi ötekilerden ayırt eden niteliklerin (kavramların) seçimi kanalıyla sorunsalın tanımlanması;
2. soyut kavramların, göstergelerle (boyutların somut olarak ortaya çıkışları) ölçülebilir boyutlara ayrıştırılması;
3. bu şekilde gözlemlenmiş veriler arasındaki ilişkilerin incelenmesi ve yorumlanması.
1. Soruşturmak eylemi.
2. Bir mevzuya ilişkin verileri, detayları-bilgileri toplamak için ilgililere sorular yöneltme; anket: Telefonla tv seyircileri içinde meydana getirilen soruşturma.
3. Bir suçun işlenmesi üstüne suçluyu ortaya çıkarmak amacıyla meydana getirilen ve kararın kesinleşmesine kadar devam eden araştırma faaliyeti.
4. Bir davada davacı ve davalının öne sürdükleri olayların gerçekliğini belirlemek amacıyla meydana getirilen araştırma faaliyeti. (Eşanl. TAHKİKAT.)
*Cez. huk. Hazırlık soruşturması - HAZIRLIK.
*Huk. Soruşturma yargıcı, birden çok yargıçtan oluşan mahkemelerde, davanın soruşturma aşamasını yürüten yargıç. (Soruşturma hâkimi de denir. Tek yargıçlı mahkemelerde soruşturma ve karar verme aynı yargıç tarafınca yerine getirilir.) || Meclis soruşturması - MECLİS. || Son soruşturma, kamu davasının açılmasından kararın kesinleşmesine kadar devam eden soruşturma aşaması. (Bk. ansikl. böl.)
*Topbil. Kamuoyu soruşturması, belli bir zamanda, münakaşa mevzusu olan bir sual üstündeki bireysel kanıların ne şekilde dağılım gösterdiğini bilmek amacıyla meydana getirilen ve sondaj kanalıyla (mesela seçimöncesi sondajlar) meydana gelen soruşturma. || Sondaj kanalıyla soruşturma, daha geniş bir nüfusu temsil eden ufak ve örnek bir topluluğun bireylerine uygulanan ve bu nüfusun belirli bir problem mevzusundaki tutumsal, siyasal, dinsel, kültürel vb. tutum ve davranışlarını bilmek amacı güden ve standartlaştırılmış sual dizisi vasıtasıyla gözlemler toplamaya dayanan yöntem. || Sosyolojik soruşturma, toplumsal vakalar mevzusunda meydana getirilen dizgesel araştırma. (Monografik soruşturmalar, şehircilik monografileri, istatistik soruşturmalar, sosyometri testleri, toplumsal soruşturmalar, görüşler mevzusundaki soruşturmalar vb. sosyolojik soruşturma kapsamına girer.) || Toplumbilimsel soruşturma, toplumsal ya da siyasal bir problem mevzusunda sağlam gözlemler toplamayı ve gözlemlenen olguları açıklayabilecek varsayımlar ileri sürmeyi elde eden ve söz mevzusu soranımı dizgesel bir incelemesine uygun olan yöntemlerin (bu yöntemler, çoğu zaman istatistiksel yöntemlerdir) bütününe denir. (Bk. ansikl. böl.)
*ANSİKL. Huk. Son soruşturmanın tamamlanmasıyla uyuşmazlık sonlanır. Mahkeme, son soruşturmanın sonunda ya mahkûmiyete, ya beraate ya da davanın düşmesine karar verir. Son soruşturmanın en mühim aşaması, "duruşma "dır. Soruşturmanın bu aşamasının başlıca özellikleri şunlardır: yüze karşılık, sözlülük, açıklık, direkt doğruyalık. Yüze karşılık (vicahilik) ilkesi, tarafların, bilhassa de sanığın duruşmada hazır bulunması, hak- kındaki iddialara karşı diyeceklerini bildirmesi ve kendisini savunmaya olanak sağlanması amacını taşır. Yüze karşılık ilkesi sanığa karşı ileri sürülen kanıtlara karşı onun ne diyeceğinin sorulmasını gerektirir. Yasaya nazaran tanığın, bilirkişinin ya da kabahat ortağının dinlenmesinden ve herhangi bir belgenin okunmasından sonre sanığa, bunlara karşı bir diyeceği olup olmadığı sorulur (Ceza muhakemeleri usulü k. md. 250). Dumanın sözlü olması, onun yüze karşı olmasıyla beraber düşünülür. Yüze karşılık, duruşmanın sözlü ve açık olmasıyla gerçek amacına ulaşır. Amaç, sanığın hakkaten mahkemeyle karşı karşıya gelmesi ve mahkemenin sanık hakkında "vicdani kanaat†sahibi olmasının sağlanmasıdır. Sözlülük kuralı yalnız sanık, savcı ve müdahil için değil, davaya katılan hepimiz (mesela, şahit ve bilirkişi) için geçerlidir. Son soruşturmanın ve duruşmanın açıklığı, sanığın en büyük güvencesidir. Son soruşturmadaki kimi işlemler, istisnai olarak, gizli saklı yapılır (mesela, yargıçların dava hakkında görüşmeleri). Sadece duruşmanın açık olması, temel kuraldır Gizli saklı duruşma yalnızca kamu düzeni ve genel terbiye nedenleriyle çok azca başvurulan bir yoldur. Duruşmanın açıklığı yargı kararının kuşkulardan arındırılmasını sağlar.
Son soruşturmanın direkt doğruya olması, sadece duruşma aşamasında gerçekleşir Direkt doğruyalık ilkesi, mahkemenin karara tesir edebilecek tüm öğelerle direkt ilişki kurmasıdır. Yasaya nazaran, mahkeme ileri sürülen kanıtları duruşmadan ve soruşturmadan edinmiş olduğu kanıya nazaran değerlendirir (Ceza muh. us. k. md. 254). Aynı yasanın başka bir kuralı, duruşmanın karar verecek yargıçların katılmalarıyla yapılmasını öngörür Duruşmada kanıtları gören yargıçla kabul eden yargıcın aynı olması gerekir. Yargıç değişirse yargılamanın tekrarlanması gerekir Duruşmanın direkt doğruya olmasının istisnası, istinabe yoludur.
*Topbil. Toplumbilimsel soruşturma, ilk soruşturmalar (mesela Charles Booth'un XIX. yy.'ın sonunda yaptıkları), daha çok, kapitalizmin ortaya çıkardığı toplumsal problemler mevzusundaki tartışmaları aydınlatmayı amaçlayan gözlemleme ve belgelendirme çalışmalarıydı. 1930 yıllarında ABD'de soruşturma kanalıyla araştırma, muhteşem bir gelişme gösterdi, bilhassa tavır ve davranışların incelemesi olmak suretiyle soruşturmanın uygulama alanları genişletildi ve toplumbilimsel gözlemlerin nicelleştirilmesi eğilimini pekiştiren teknolojik ve yöntembilimsel yeniliklerde büyük bir atılım gerçekleşti.
Soruşturma sürecinde, üç büyük aşama vardır:
1. incelenen nesneyi ötekilerden ayırt eden niteliklerin (kavramların) seçimi kanalıyla sorunsalın tanımlanması;
2. soyut kavramların, göstergelerle (boyutların somut olarak ortaya çıkışları) ölçülebilir boyutlara ayrıştırılması;
3. bu şekilde gözlemlenmiş veriler arasındaki ilişkilerin incelenmesi ve yorumlanması.
Kaynak: Büyük Larousse
FBI - ABD Federal Soruşturma Bürosu
Ön Soruşturma Nedir?
YORUMLAR