Zarflar nedir? Zarflar (Belirteçler) nedir, zarf çeşitleri nedir? Zarflar mevzusuna geçmeden ilkin şunu bilmeliyiz ki Türkçede ...
Zarflar nedir?
Zarflar (Belirteçler) nedir, zarf çeşitleri nedir?
Iyi mi ki sıfatlar isimlere karşı sevgi besleyen kelimelerse, zarflar da; eylem, fiilimsi, ödat ve hatta kendi türüne (zarfa) âşık kelimelerdir. Peki, aralarındaki bu aşkta iyi mi bir bağ var, iyi mi bir ilişki içindeler? Zarflar; fiillerin, fiilimsilerin sıfatın ve kendi türünün halini/durumu anlatır, gittikleri yöneldikleri yeri-yönü işaret eder, onların yapmış olduğu şeylerin zamanını söyler, onları miktar bakımından belirtir ve tüm bu tarz şeyleri sual şeklinde onlara sorabilir. O halde bizim de zarfları bu ilişkiler bakımından beşe ayırmamız mümkündür. Bunlar;
Zarflar ve Çeşitleri
- Durum/Hal (Nasıllık-Nicelik) Zarfı
- Vakit Zarfı
- Yer-Yön Zarfı
- Azlık-Çokluk (Miktar) Zarfı
- Sual Zarfı
Meydana getirilen her bir hareketin yapılış şekli, seçimi, hali, vaziyeti vardır. Durum zarfları, bu hareketlerin doğrusu fiillerin iyi mi yapıldığını gösteren zarflardır. Mesela; konuşursunuz fakat iyi mi konuşursunuz?
Süratli konuşurum.
Yavaş konuşurum.
Akıcı konuşurum.
İçten konuşurum.
Alaycı konuşurum.
Dikkatli konuşurum.
Konuşma eyleminin iyi mi bulunduğunu gösteren bu kelimeler “durum zarfı†olarak vazife yaparlar. Dikkat ederseniz fiile yönelttiğimiz iyi mi sorusuna da yanıt verir.
- Fiillere ve fiilimsilere sorulan “iyi mi, niye, niçin, niçin†sorularından uygun olanına yanıt verirler.
- Cümlede fiilleri, fiilimsileri kimi zaman kalite anlamının yanında kesinlik, olasılık, yineleme ve sebep anlamlarında da belirtebilir.
Bu tarz şeyleri defterinize doğru çiziniz. (Iyi mi çiziniz? - Doğru)
Onlara insanca davranalım. ( Iyi mi davranalım? - İnsanca)
O, bu çalışmasıyla imtihanı kesinlikle kazanır. (Kesinlik anlamlı zarf)
Oraya asla gitmeyeceğim. (Kesinlik anlamlı zarf)
Anası bir ihtimal yarın bizlere de gelir. (Olasılık anlamlı zarf)
Yaşlı adam bakımsızlıktan öldü. (Niçin öldü? - Bakımsızlıktan)
Arkadaşlarına küstüğüden sokağa çıkmıyor. ( Niçin çıkmıyor? - Küstüğünden)
Devamlı aynı mevzuyu konuşuyor? (Yineleme anlamlı zarf)
Kazanma hırsıyla yarışmaya yine katıldı. (Yineleme anlamlı zarf)
Güzel yarışıp arabayı kazandılar. (Iyi mi yarışıp? Güzel) (Yarışıp kelimesi fiilimsidir.)
Süratli okuyarak kitabı bir günde tamamlamış oldu. (Iyi mi okuyarak? Süratli = Zarf) (Okuyarak kelimesi fiilimsidir.)
2-ZAMAN ZARFI
- Yaptığımız eylemlerin, hareketlerin yapılmış zamanını gösteren sözcükler vakit zarfı olarak adlandırılır.
- Vakit zarfları fiillere ve fiilimsilere yönelttiğimiz “ne vakit†sorusuna karşılık verirler.
Sabahları, binlerce kuş birden öter. (Ne vakit öter? Sabahları= Vakit zarfı)
Beni yarın kesinlikle aramalısın. (Ne vakit aramalı? Yarın = Vakit zarfı)
Dün koşup oynayan çocuk, bugün hastalığa yakalandı.
(Z.zarfı)(Fiilimsi) (Z.zarfı) (Eylem)
Yazın köye gideriz, akşamları mangal yakarız.
Bu işi gece yapmak yorucu olur, gündüz vakti hallederiz.
3-YER YÖN ZARFI
- Fiilleri ve fiilimsileri yer-yön anlamlarıyla belirten, onların yöneldikleri yeri-yönü gösteren kelimelerdir.
- Ek almadan kullanılan yer yön zarfları sınırı olan sayıdadır. Bunlar: “İçeri, dışarı, aşağı, yukarı, ileri, geri, öte, beri†en sık kullanılan yer yön zarflarıdır.
- Bilmemiz ihtiyaç duyulan en mühim şey bu kelimelerin hiçbir çekim eki almamış halde bulunuyor olmasıdır. Eğer çekim eklerinden birini alırsa bunlar zarf değil “isim†olurlar.
- Fiillere ve fiilimsilere sorulan “nereye†sorusuna yanıt verirler.
- Cümlede kesinlikle fiili ya da fiilimsiyi yön bakımından belirtmesi gerekir.
İçeri girdi ve elindeki çiçeği annesine uzattı. (girdi = eylem) (içeri = yer-yön zarfı)
(nereye)
İçeri girip her insana bağırdı. (girip = fiilimsi) (nereye? İçeri = yer-yön zarfı)(nereye)
Devamlı evdesin, birazcık dışarı çık. (çık = eylem) (nereye? Dışarı= y.y.zarfı)
(nereye)
Dışarı çıkacak hali kalmamıştı. (çıkacak = fiilimsi) (Nereye? Dışarı= y.y.zarfı)
Dışarısı buz şeklinde lapa lapa kar var benim içim yanıyor. (Ek almış olduğu için zarf değil isimdir)
Aşağı ineceğim, istediğin bir şey var ise alayım. (ineceğim = eylem) (Nereye? Aşağı = y.y.zarfı)
Aşağı gelip bana yardım eder misin ? (gelip = fiilimsi) (Nereye? Aşağı= y.y.zarfı)
Elindekileri yukarı at, boşuna merdiven çıkma. (at = eylem) (Nereye at? Yukarı = y.y.zarfı)
Yukarı atmak için tüm enerjisini kullanmalısın. (atmak = fiilimsi) (Nereye? Yukarı = y.y.zarfı)
Park etmek için ilkin ileri git, sonrasında direksiyonu kır.
Geri dönmek için bir yol bulmalısın.
NOT: Yer yön belirten sözcükler cümlede değişik görevlerde kullanılabilir. Eğer çekim eki alarak kullanılırsa isim, adı etkileyecek şekilde kullanılırsa ödat olur.
İçeriye girdi ve elindeki çiçeği annesine uzattı. (İçeri = Fiile sorulan nereye sorusuna yanıt verse de “e†yönelme hal eki almış olduğu için yer yön zarfı değil isimdir)
İçeri çok soğuk, üstüne bir şeyler al. (içeri = isim)
İçeri odaya minik bir çocuk girdi. (İçeri = Ödat)
(Hangi oda)
4-MİKTAR (AZLIK-ÇOKLUK, ÖLÇü) ZARFI
*Fiilin, fiilimsinin, sıfatın, adlaşmış sıfatın ya da başka bir zarfın anlamını miktar, ölçü bakımından etkileyen, onların ne kadar bulunduğunu gösteren zarflardır.
*Bu sözcükler sayı, eşitlik, karşılaştırma, üstünlük, aşırılık, aşama şeklinde anlamlar bulunmaktadır.
*Yukarıda saydığımız sözcüklere sorulan “ne kadar†sorusuna yanıt verirler.
*Azca, azıcık, çok, daha çok, çokça, kadar, bu kadar, birazcık, oldukça, pek, pek çok, en, en fazla, fazla, epeyce, denli vb sözcükler en sık kullanılan miktar zarflarıdır.
Bebeği çok uyuttu. (Ne kadar uyuttu?)
Çok emek harcayarak mülakatı kazanmıştır. (Ne kadar emek harcayarak?)
Çok güzel bir otomobili var. (Ne kadar güzel ?)
Çok yaşlıya otobüslerde kesinlikle yer verin. (Ne kadar yaşlıya?)
Çok süratli yürüdük. (Ne kadar süratli? )
Bir saatte epeyce yol almışız. (Ne kadar yol almışız?)
Azca konuş, çok dinle.
Cep telefonuyla fazla konuşmak zararlıdır.
Oldukça büyük evde oturuyorlar.
Birazcık beklersen sana destek olurum.
Kayahan'ın oğlu da pek sempatik bir şeymiş
NOT: Bazı miktar belirten sözcükler cümle içinde vakit anlamında da kullanılabilir.
Buralara daha kar yağmadı. (Hemen hemen kar yağmadı) (Vakit zarfı)
Senden daha çok şey öğreneceğim kati. (Ne kadar çok ? Miktar zarfı)
5-SORU ZARFI
- Eylemin nasıllığını, zamanını, sebebini, miktarını soran sual anlamlı sözcükler sual zarflarıdır.
- Bir sual cümlesine verilen yanıt zarf ise cümledeki sual anlamı sual zarfıyla sağlanmış anlama gelir.
- Alınan yanıt zarf olduğundan sual kelimesi de sual zarfıdır diyebiliriz.
- Iyi mi, niçin, niçin, niye, ne, ne vakit, ne kadar vs. sözcükler sual zarflarıdır.
- Bu sual sözcükleri kesinlikle eylem ya da fiilimsiye soruluyor olmalıdır.
- Cevabı “çünkü†ile başlayabilen cümlelerde sual anlamı sual zarfı ile sağlanmıştır
Buraya kadar iyi mi geldin?
(Koşarak geldim= Koşarak durum zarfı ise iyi mi = Sual zarfıdır)
Avukat müvekkilini iyi mi savunmuş?
Açık oturum ne vakit başlamış olacak ?
Niçin derhal uyumuyorsun? (Şu sebeple …)
Kimse niçin burada olanları anlatmıyor?
Niye her gün yanımda değilsin?
Beni ne kadar özledin?
Ne ağlayıp duruyorsun, kalk yüzünü yıka!
NOT: “Ne, nasıl†şeklinde sual kelimeleri başka sözcük türleri (ödat, zamir) olarak da kullanılabilir.
Iyi mi otomobil almayı düşünüyorsun? (Kırmızı Otomobil. Iyi mi = Sual sıfatı)
Otomobil kullanmayı iyi mi öğrendin? (Emek vererek öğrendim. Iyi mi = Sual zarfı)
Bana ne aldın ? (Otomobil aldım. Ne = Sual Zamiri)
Size ne mevzuda yardım edebilirim? (Bu mevzuda. Ne = Sual Sıfatı)
Kimseden yarar yok sana ne bekliyorsun? (Çünkü… Ne = Sual Zarfı)
Sivil müdafa kuruluşları nedir, görevleri nedir?
Bu ileti 'en iyi yanıt' seçilmiştir.
Iyi mi ki sıfatlar isimlere karşı sevgi besleyen kelimelerse, zarflar da; eylem, fiilimsi, ödat ve hatta kendi türüne (zarfa) âşık kelimelerdir. Peki, aralarındaki bu aşkta iyi mi bir bağ var, iyi mi bir ilişki içindeler? Zarflar; fiillerin, fiilimsilerin sıfatın ve kendi türünün halini/durumu anlatır, gittikleri yöneldikleri yeri-yönü işaret eder, onların yapmış olduğu şeylerin zamanını söyler, onları miktar bakımından belirtir ve tüm bu tarz şeyleri sual şeklinde onlara sorabilir. O halde bizim de zarfları bu ilişkiler bakımından beşe ayırmamız mümkündür. Bunlar;
Zarflar ve Çeşitleri
- Durum/Hal (Nasıllık-Nicelik) Zarfı
- Vakit Zarfı
- Yer-Yön Zarfı
- Azlık-Çokluk (Miktar) Zarfı
- Sual Zarfı
Meydana getirilen her bir hareketin yapılış şekli, seçimi, hali, vaziyeti vardır. Durum zarfları, bu hareketlerin doğrusu fiillerin iyi mi yapıldığını gösteren zarflardır. Mesela; konuşursunuz fakat iyi mi konuşursunuz?
Süratli konuşurum.
Yavaş konuşurum.
Akıcı konuşurum.
İçten konuşurum.
Alaycı konuşurum.
Dikkatli konuşurum.
Konuşma eyleminin iyi mi bulunduğunu gösteren bu kelimeler “durum zarfı†olarak vazife yaparlar. Dikkat ederseniz fiile yönelttiğimiz iyi mi sorusuna da yanıt verir.
- Fiillere ve fiilimsilere sorulan “iyi mi, niye, niçin, niçin†sorularından uygun olanına yanıt verirler.
- Cümlede fiilleri, fiilimsileri kimi zaman kalite anlamının yanında kesinlik, olasılık, yineleme ve sebep anlamlarında da belirtebilir.
Bu tarz şeyleri defterinize doğru çiziniz. (Iyi mi çiziniz? - Doğru)
Onlara insanca davranalım. ( Iyi mi davranalım? - İnsanca)
O, bu çalışmasıyla imtihanı kesinlikle kazanır. (Kesinlik anlamlı zarf)
Oraya asla gitmeyeceğim. (Kesinlik anlamlı zarf)
Anası bir ihtimal yarın bizlere de gelir. (Olasılık anlamlı zarf)
Yaşlı adam bakımsızlıktan öldü. (Niçin öldü? - Bakımsızlıktan)
Arkadaşlarına küstüğüden sokağa çıkmıyor. ( Niçin çıkmıyor? - Küstüğünden)
Devamlı aynı mevzuyu konuşuyor? (Yineleme anlamlı zarf)
Kazanma hırsıyla yarışmaya yine katıldı. (Yineleme anlamlı zarf)
Güzel yarışıp arabayı kazandılar. (Iyi mi yarışıp? Güzel) (Yarışıp kelimesi fiilimsidir.)
Süratli okuyarak kitabı bir günde tamamlamış oldu. (Iyi mi okuyarak? Süratli = Zarf) (Okuyarak kelimesi fiilimsidir.)
2-ZAMAN ZARFI
- Yaptığımız eylemlerin, hareketlerin yapılmış zamanını gösteren sözcükler vakit zarfı olarak adlandırılır.
- Vakit zarfları fiillere ve fiilimsilere yönelttiğimiz “ne vakit†sorusuna karşılık verirler.
Sabahları, binlerce kuş birden öter. (Ne vakit öter? Sabahları= Vakit zarfı)
Beni yarın kesinlikle aramalısın. (Ne vakit aramalı? Yarın = Vakit zarfı)
Dün koşup oynayan çocuk, bugün hastalığa yakalandı.
(Z.zarfı)(Fiilimsi) (Z.zarfı) (Eylem)
Yazın köye gideriz, akşamları mangal yakarız.
Bu işi gece yapmak yorucu olur, gündüz vakti hallederiz.
3-YER YÖN ZARFI
- Fiilleri ve fiilimsileri yer-yön anlamlarıyla belirten, onların yöneldikleri yeri-yönü gösteren kelimelerdir.
- Ek almadan kullanılan yer yön zarfları sınırı olan sayıdadır. Bunlar: “İçeri, dışarı, aşağı, yukarı, ileri, geri, öte, beri†en sık kullanılan yer yön zarflarıdır.
- Bilmemiz ihtiyaç duyulan en mühim şey bu kelimelerin hiçbir çekim eki almamış halde bulunuyor olmasıdır. Eğer çekim eklerinden birini alırsa bunlar zarf değil “isim†olurlar.
- Fiillere ve fiilimsilere sorulan “nereye†sorusuna yanıt verirler.
- Cümlede kesinlikle fiili ya da fiilimsiyi yön bakımından belirtmesi gerekir.
İçeri girdi ve elindeki çiçeği annesine uzattı. (girdi = eylem) (içeri = yer-yön zarfı)
(nereye)
İçeri girip her insana bağırdı. (girip = fiilimsi) (nereye? İçeri = yer-yön zarfı)(nereye)
Devamlı evdesin, birazcık dışarı çık. (çık = eylem) (nereye? Dışarı= y.y.zarfı)
(nereye)
Dışarı çıkacak hali kalmamıştı. (çıkacak = fiilimsi) (Nereye? Dışarı= y.y.zarfı)
Dışarısı buz şeklinde lapa lapa kar var benim içim yanıyor. (Ek almış olduğu için zarf değil isimdir)
Aşağı ineceğim, istediğin bir şey var ise alayım. (ineceğim = eylem) (Nereye? Aşağı = y.y.zarfı)
Aşağı gelip bana yardım eder misin ? (gelip = fiilimsi) (Nereye? Aşağı= y.y.zarfı)
Elindekileri yukarı at, boşuna merdiven çıkma. (at = eylem) (Nereye at? Yukarı = y.y.zarfı)
Yukarı atmak için tüm enerjisini kullanmalısın. (atmak = fiilimsi) (Nereye? Yukarı = y.y.zarfı)
Park etmek için ilkin ileri git, sonrasında direksiyonu kır.
Geri dönmek için bir yol bulmalısın.
NOT: Yer yön belirten sözcükler cümlede değişik görevlerde kullanılabilir. Eğer çekim eki alarak kullanılırsa isim, adı etkileyecek şekilde kullanılırsa ödat olur.
İçeriye girdi ve elindeki çiçeği annesine uzattı. (İçeri = Fiile sorulan nereye sorusuna yanıt verse de “e†yönelme hal eki almış olduğu için yer yön zarfı değil isimdir)
İçeri çok soğuk, üstüne bir şeyler al. (içeri = isim)
İçeri odaya minik bir çocuk girdi. (İçeri = Ödat)
(Hangi oda)
4-MİKTAR (AZLIK-ÇOKLUK, ÖLÇü) ZARFI
*Fiilin, fiilimsinin, sıfatın, adlaşmış sıfatın ya da başka bir zarfın anlamını miktar, ölçü bakımından etkileyen, onların ne kadar bulunduğunu gösteren zarflardır.
*Bu sözcükler sayı, eşitlik, karşılaştırma, üstünlük, aşırılık, aşama şeklinde anlamlar bulunmaktadır.
*Yukarıda saydığımız sözcüklere sorulan “ne kadar†sorusuna yanıt verirler.
*Azca, azıcık, çok, daha çok, çokça, kadar, bu kadar, birazcık, oldukça, pek, pek çok, en, en fazla, fazla, epeyce, denli vb sözcükler en sık kullanılan miktar zarflarıdır.
Bebeği çok uyuttu. (Ne kadar uyuttu?)
Çok emek harcayarak mülakatı kazanmıştır. (Ne kadar emek harcayarak?)
Çok güzel bir otomobili var. (Ne kadar güzel ?)
Çok yaşlıya otobüslerde kesinlikle yer verin. (Ne kadar yaşlıya?)
Çok süratli yürüdük. (Ne kadar süratli? )
Bir saatte epeyce yol almışız. (Ne kadar yol almışız?)
Azca konuş, çok dinle.
Cep telefonuyla fazla konuşmak zararlıdır.
Oldukça büyük evde oturuyorlar.
Birazcık beklersen sana destek olurum.
Kayahan'ın oğlu da pek sempatik bir şeymiş
NOT: Bazı miktar belirten sözcükler cümle içinde vakit anlamında da kullanılabilir.
Buralara daha kar yağmadı. (Hemen hemen kar yağmadı) (Vakit zarfı)
Senden daha çok şey öğreneceğim kati. (Ne kadar çok ? Miktar zarfı)
5-SORU ZARFI
- Eylemin nasıllığını, zamanını, sebebini, miktarını soran sual anlamlı sözcükler sual zarflarıdır.
- Bir sual cümlesine verilen yanıt zarf ise cümledeki sual anlamı sual zarfıyla sağlanmış anlama gelir.
- Alınan yanıt zarf olduğundan sual kelimesi de sual zarfıdır diyebiliriz.
- Iyi mi, niçin, niçin, niye, ne, ne vakit, ne kadar vs. sözcükler sual zarflarıdır.
- Bu sual sözcükleri kesinlikle eylem ya da fiilimsiye soruluyor olmalıdır.
- Cevabı “çünkü†ile başlayabilen cümlelerde sual anlamı sual zarfı ile sağlanmıştır
Buraya kadar iyi mi geldin?
(Koşarak geldim= Koşarak durum zarfı ise iyi mi = Sual zarfıdır)
Avukat müvekkilini iyi mi savunmuş?
Açık oturum ne vakit başlamış olacak ?
Niçin derhal uyumuyorsun? (Şu sebeple …)
Kimse niçin burada olanları anlatmıyor?
Niye her gün yanımda değilsin?
Beni ne kadar özledin?
Ne ağlayıp duruyorsun, kalk yüzünü yıka!
NOT: “Ne, nasıl†şeklinde sual kelimeleri başka sözcük türleri (ödat, zamir) olarak da kullanılabilir.
Iyi mi otomobil almayı düşünüyorsun? (Kırmızı Otomobil. Iyi mi = Sual sıfatı)
Otomobil kullanmayı iyi mi öğrendin? (Emek vererek öğrendim. Iyi mi = Sual zarfı)
Bana ne aldın ? (Otomobil aldım. Ne = Sual Zamiri)
Size ne mevzuda yardım edebilirim? (Bu mevzuda. Ne = Sual Sıfatı)
Kimseden yarar yok sana ne bekliyorsun? (Çünkü… Ne = Sual Zarfı)
YORUMLAR