Yerfiziği (Jeofizik), fizik ve matematik ilkeleri çerçevesinde yerküreyi inceleyen bilim dalıdır. Jeofizik, yerfiziği olarak da bilinir, fi...
Yerfiziği (Jeofizik), fizik ve matematik ilkeleri çerçevesinde yerküreyi inceleyen bilim dalıdır.
Jeofizik, yerfiziği olarak da bilinir, fiziğin temel ilkelerinden yararlanılarak, suküre ve atmosferi de içerecek şekilde Yer'in araştırılmasını mevzu edinen bilim dalı. Jeofizik Zamanı insanoğlunun bilimsel merakını yok etme ile ilişkili kuramsal problemlerle ve Yerküre naturel kaynaklarınından yarar sağlama ile Yerküre kaynaklı afetlerle ilişkili ergonomik poblemlerle ilişkili olarak gelişmiştir.Jeofizik Sözcüğünün Doğuşu
Jeofizik anlamına gelen Almanca "Geophysik" sözcüğü, bilinmiş olduğu kadarıyla, ilk olarak 1844'de J. Fröbel tarafınca kullanılmıştır.
Jeofizik sözcüğü 1834 ile 1880 yılları aralığında devrin çeşitli yazılı eserlerinde görünür. Fröber tarafınca yazıldığı sanılan fakat Meyers Grosses Conversationslexikon adlı eserde anonim bir “Geophysik†maddesi vardır. 1863'de Adolph Muhry (1810-1888) sözcüğü meteoroloji ve klimatoloji ile ilişkili olarak kullanır. 1870'lerde, Georg von Neumayer (1826-1909) sözcüğü okyanusları içerecek şekilde ve Ferdinand von Richthofen (1833-1905) katı Yerküre'yi içerecek şekilde kullanır. İngilizcede, İtalyanca'da ve büyük olasılıkla dieğr dillerde ilişkili terimler vardır. Herschel "terrestrial physics" sözcüğünü kullanılır.(Herschel, 1840). Angelo Secchi (1818-1878), Ernesto Sergent, ve Francesco Denza (1834-1894), ve öteki italyanlar "fisica terrestre" terimini tercih ederler. Secchi (1879) ve Sergent (1868) öğrencileri için "physical terrestrial" mevzuları sunarlar. Denza (1882)hususi olarak meteorlojiyi yer fiziğinin (terrestrial physics) bir kısmı olarak tartışır. Türkçe'de "Arzi Fiziki" sözcüğü jeofizik sözcüğünün karşılığı olarak ilk olarak "Arzi Fiziki Kandilli Rasathanesi" olarak 1920'lerde görünür.Jeofizik Dalları
Sismoloji (Depremler ve elastik dalgalar)
Gravite ve jeodezi (Yer'in gravite alanı ve Yer'in biçimi ve boyutu)
Atmosfer bilimleri (Atmosfer Elektriği ve Yer Manyetik Alanı (İyonosfer, Van Allen Kuşağı, Tellürik Akımlar vb. içerecek şekilde), Meteoroloji ve Klimatoloji, Aeronomi, Atmosferin fizyolojik ve kimyasal yapısı)
Jeotermik (Yer ısısı, Isı akısı, Volkanoloji, ve sıcak noktalar)
Hidroloji (Yeraltı ve yüzey suyu, kimi zaman glasiyoloji de kapsar.)
Fizyolojik oşinografi
Tektonofizik (Yerküredeki jeolojik süreçler)
Jeodinamik (Yer içinin dinamik incelenmesi)
Arama ve Mühendislik Jeofiziği
Jeofizik Mühendisliği
Glasioloji / Buzulbilim
Petrofizik / Kaya fiziği
Uygulamalı Jeofizik
Mineral Fiziği Uygulama/Emek verme Alanları
Levha tektoniği ve zelzele araştırmaları
Sismik yöntemlerle karada ve denizde jeolojik yapıların araştırılması
Jeolojik zamanlardaki yer manyetik alanının belirlenmesi
Yeraltı kaynaklarının araştırılması
Çevre jeofiziği
Arkeolojik araştırmalar
Atmosfer ve uzay araştırmaları
Termal alan araştırmaları
Geoteknik / Zemin araştırmalarıKullanılan Başlıca Yöntemler
- Sismik (titreşim): suni ve naturel kaynaklardan üretilmiş sismik dalgaların yerin içindeki tabakalardan yayılmasının incelenmesi.
- Gravite (Yerçekimi): Değişik yoğunluklu kayaçların yerçekimi üstündeki tesirinin incelenmesi.
- Manyetik: yer içindeki kütlelerin mıknatıslanma özelliklerinden meydana gelen manyetik alanın incelenmesi.
- Paleomanyetik: yerin jeolojik devirlerindeki manyetik alanın süre ve uzaydaki değişimlerinin ve buna bağlı olarak kıta hareketlerinin ve deformasyonlarının incelenmesi.
- Elektrik: yer içindeki naturel ve suni kökenli elektrik akımlarına karşı kayaçların dirençlerinin incelenmesi.
- Elektromanyetik: suni olarak oluşturulan elektromanyetik alan tesiri altındaki yer altı yapısının elektriksel davranışın incelenmesi,
- Naturel Elektromanyetik: atmosfer ve iyonosferdeki elektriksel olaylardan meydana gelen manyetik alanın yer içindeki oluşturduğu elektromanyetik alanın incelenmesi.
- Sismoloji: yer sarsıntıları ve depremlerin oluş mekanizmasının ve sonuçlarının incelenmesi,
- Radyoaktivite: radyoaktif mineral ve kayaçların dağılımının incelenmesi.
- Isı: yerin ısı değişimi ve dağılımın incelenmesi.
- Uzaktan idrak etme: yerin çeşitli frekanslardaki sinyalleri yansıtma özelliklerinin incelenmesi.
İnsanoğlunun yerküreyi ve evreni keşfetmek için atılmış olduğu maceranın sürükleyici öyküsü jeofiziğin öyküsüdür.
Geçmişte ve günümüzde yerkürenin yapısı nasıldı?
Dağlar ve volkanlar iyi mi oluşuyor?
Depremler iyi mi ve nerelerde olmaktadır?
İçeceğimiz ve kullanacağımız yer altı suları nerelerdedir?
Petrol kaynakları…
Enerjinin, maddenin dünyası…
Bina, baraj, köprü ve fabrikaların zemin yapısı…
Bunlar hep jeofiziğin cevaplandırdığı sorulardır, şu sebeple jeofizik yer içindeki gözümüzdür.
Tabiat sözcüklerinden türetilen jeofizik, dünyamız ve onun etrafını çevreleyen atmosfer ve hidrosfer ile uzayda yer edinen öteki gezegenlerin fizyolojik özelliklerini, onların yapısı ve oluşan olayların iyi mi ve niçin bulunduğunu araştıran ve insanlığın yararına ürünler olarak ortaya koyan bir bilim ve mühendislik dalı olarak tanımlanabilir.
Bu tanımdan, denizlerin, atmosferin, yerkabuğunun, yerin derinliklerini insanların yaşam sürdüğü naturel çevresinin fizyolojik yapısı, maden, petrol, su, jeotermal kaynak, endüstriyel hammadde vb. Benzer biçimde naturel kaynaklar: zelzele, heyelan, su baskınları, pişmeden şeklinde naturel olayların araştırılması anlaşılır. Ek olarak çeşitli boyut türdeki mühendislik yapılarının zemin araştırmaları ve zemin yapı etkileşiminin analizi, şehir planlamalarında mikro bölgelendirme emek harcamaları da jeofizik mühendisliği uğraş alanlarındandır.
Jeofizik mühendisliğinin araştırma ve ölçüm şekilleri ya yer kürenin incelenen kısmına ve vakasına nazaran yada belirli fizyolojik özelliklerinden yola çıkılarak gruplandırılabilir.
Yerkürenin ilgili kısmı ve vakasına nazaran jeofizik araştırmalar, Uluslarası Bilim Birlikleri Konseyi (International Council of Scientific Unions)’ ne nazaran:
1) Sismoloji (Zelzele bilim) ve Yer içi Fiziği araştırmaları
2) Hidroloji Araştırmaları
3) Jeomanyetizma ve Aeronomi Araştırmaları
4) Meteroloji ve Atmosfer Fiziği Araştırmaları
5) Volkanoloji ve Yer içi Kimyası Araştırmaları
6) Fizyolojik Oşinografi (Oceanography) Araştırmaları olarak sınıflandırılırlar.
1900’lerden sonrasında geliştirilen çeşitli jeofizik yöntemlerde, incelenen fizyolojik özelliklere bağlı olarak değişik değişkenler ölçülür ve buna bağlı bir kuramsal çözüm geliştirilir.
Jeofizik mühendisliği şekilleri, yeryüzünde, havada (uydularla ve uçaklarla) sondaj kuyularında, maden galerilerinde ve laboratuarlarda meydana getirilen ölçmelerden yararlanarak yatırımcı ve mühendis için gerek proje, gerek uygulama aşamasında yararlı birçok bilgiyi çok süratli ve çok ucuza sağlar.
YORUMLAR