Kafiye (Uyak) Nedir ? -Özet- Minimum iki mısra sonunda. anlamı ayrı, yazılışı aynı iki sözcük arasındaki ses benzerliğine uyak/kafiye deni...
Kafiye (Uyak) Nedir ? -Özet- Minimum iki mısra sonunda. anlamı ayrı, yazılışı aynı iki sözcük arasındaki ses benzerliğine uyak/kafiye denir.
Kafiyenin sağlamış olduğu hususlar şunlardır:
a) Her mısraın uyumlu bir durgu ile kesilmesini sağlar.
b) Kafiye şiirin akılda kolayca kalmasını temin eder.
c) Anlamca ilgisiz görünen mısraları kaynaştırır.
d) Yeni fikirlerin olmasına katkıda bulunur.
e) Şžiire söyleyiş güzelliği kazandırır.
Uyak/Kafiye (Detay)
Mısra sonlarındaki yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları ve görevleri değişik kelimelerin, eklerin benzerliğine uyak/kafiye denir.
1- Yarım Kafiye:
- Tek ses benzeşmesine dayanan kafiyeye yarım kafiye denir.
- Çoğu zaman Halk Edebiyatında kullanılır.
Benim çektiğimi kim çeker
Gözlerinden kanlı yaş döker
Bulanık bulanık akar
Dağların seliyim şimdi
(“-er“: Redif | “-k“: Yarım Kafiye)
2- Tam Kafiye:
- İki ses benzeşmesine dayanan kafiyeye tam kafiye denilir.
Orhan zamanından kalma bir duvar
Onunla bir yaşta yaşlanmış çınar
(“-ar“: Tam Kafiye)
Zaman içinde iyi mi değişiyor insan
Hangi resmime baksam ben değilim
Nerde o günler, o şevk, o heyecan
Bu güler yüzlü adam ben değilim
Yalandır kaygısız olduğum, yalan
(“-an“: Tam Kafiye | “-ben değilim“: Redif | “-am“: Tam Kafiye)
Not: Dilimize yabancı dillerden geçmiş “â, î, û†benzer biçimde uzun sesler iki ses değerine sahiptirler. Dizeler içinde yalnız bu seslerden oluşan bir benzeşme var ise bu tam kafiyedir.
3- Varlıklı Kafiye:
- İkiden fazla sesin benzeşmesiyle oluşan kafiyeye denir.
- Daha çok Divan şiirinde kullanılır.Çok sürse ayrılık, aradan geçse çok sene
Biz sende olamazsak bile sen bizdesin gene(“-ene“: Varlıklı Kafiye)Bin bahçeli beldemizi yâd ellere bıraktık
Gölgesinde barınacak tek ağacım yok artık(“-tık“: Varlıklı Kafiye)
4- Tunç Kafiye
- Kafiyedeki kelimelerden birinin, ötekini içinde aynen bulunması doğrusu yine edilmesiyle oluşan kafiyeler tunç kafiye denir.
Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım
Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım
(“-aşarım“: Tunç Kafiye)
Bursa’da bir eski cami avlusu
Mermer şadırvanda şakırdayan su
(“-su“: Tunç Kafiye)
Bir eşek var idi zâif u nizâr
Yük elinden katı şikeste vü zâr
(“-zâr“: Tunç Kafiye)
5- Cinaslı Kafiye
- Yazılışları ve okunuşları aynı anlamı değişik olan kelimelerle meydana getirilen kafiyeye cinaslı kafiye denir.
- Cinaslı kelimeler daha çok manilerde kafiye olarak kullanılır.
Niçin kondun a bülbül
Kapımdaki asmaya
Ben yârimden vazgeçmem
Götürseler asmaya
(“-asmaya“: Cinaslı Kafiye)
Kararmış kara gözler
Dermanım kara gözler
Gemim deryada kaldı
Yelkenim kara gözler
(“-kara gözler“: Cinaslı Kafiye
Dönülmez akşamın ufkundayız, zaman çok geç
Bu son fasıldır ey ömrüm, iyi mi geçersen geç
(“-geç“: Cinaslı Kafiye)
Redif:
- Şžiirde kafiyeden sonrasında gelen yapı ve anlam bakımından benzerlik taşıyan eklere, kelimelere ya da kelime gruplarına redif denir.
- Halk şiirimizde redife kafiyeden daha çok ehemmiyet verilmiştir.
- Redif kelimesinin lügat anlamı “arkadan gelenâ€dir.
Aşk bir şem-i ilahîdir benim pervânesi -si: Redif
Şževk bir zincirdir gönlüm ânın divânesi -vâne: Varlıklı kafiye
Efendimsin cihânda itibârım var ise sendendir - ım var ise sendendir: Redif
Meyân-ı âşıkânda iştihârım var ise sendendir -âr(aar olduğundan): Varlıklı Kafiye Şžeyh Galib
Bizim elde bahar olur, yaz olur - olur : Redif
Göller dolu ördek olur, kaz olur - azca: Tam Kafiye
Sevgi içinde yüz bin naz olur
Suçumu bağışla, ben sana kurban
YORUMLAR