Karagöz Nedir?

KARAGÖZ a. 1. Adını oyunun iki eksen kişisinden kabul edilen Karagözden alan türk gölge oyunu. (Bk. ansikl. böl.) 2. Karagöz oynatma...

KARAGÖZ a.

1. Adını oyunun iki eksen kişisinden kabul edilen Karagözden alan türk gölge oyunu. (Bk. ansikl. böl.)

2. Karagöz oynatmak, güldürücü ve eğlendirici bir durum yaratmak: Çekilin bakalım, burada karagöz oynatmıyoruz.





—ANSİKL. Sey. oy. Türk gölge oyununun tek temsilcisi olarak kabul edilen karagöz oyununun kökeni mevzusunda değişik görüşler vardır. Kimi lara gore Orta Asya'dan, İran'dan ya da Hindistan'dan batıya göç eden Çingeneler vasıtasıyla Anadolu'ya gelmiştir. Bir görüşe gore Bizans, İtalya ya da yunan kökenlidir. Türkiye'ye Portekiz ya da ispanyadan göç eden Yahudiler vasıtasıyla geldiğini savunanlar da vardır. Sadece bu görüşleri kanıtlayacak kafi belge yoktur. Oysa Yavuz Sultan Selim sürecinin güvenilir larından ibni ilyas, gölge oyununun Türkiye'ye XVI. yy.'da Mısır'dan geldiğini ortaya koymuştur, ilk zamanlar Mısır gölge oyununun tesirinde olan karagözün, kati biçimini XVII. yy.'da almış olduğu ve tiplemelerin de bu zamanda ortaya çıkmış olduğu öne sürülmektedir.

Karagöz ve Hacivat'ın gerçek kişiler olduğuna ilişkin halk içinde yaygın bir efsaneleşmiş vardır. Buna gore Karagöz B. Trakya'da yaşayan bir demirci ustasıdır. Orhan Gazi Bursa'yı alınca buraya gelir, Demir- taş köyüne yerleşir. Orhan Gazi'nin direktifiyle inşa edilmekte olan caminin bağlantı demirlerini yapmakla görevlendirilir. Caminin ustabaşısı Hacı ivaz (Hacivat) ile Karagöz içinde bir süre sonrasında keyifli söyleşmeler adım atar. Diğeri işçiler işi gücü bırakıp onları izlediklerinden işler yarım kalır. Durumu öğrenen Orhan Bey, Karagöz'ün başını vurdurtur. Karagöz'ün başına gelenleri görüp ürken Hacivat, hacca gitmek suretiyle yola çıkar, eşkıyalar tarafınca öldürülür. Tüm olanlardan pişmanlık duyan Orhan Bey, Şeyh Küşteri adlı birinin Karagözle Hacı ivaz içinde geçen söyleşmeleri bildiğini öğrenir. Çağırtıp anlatmasını ister. Şeyh Küşteri de aydınlatılmış bir perdeye yansıttığı görüntülerle Hacı İvaz ve Karagöz arasındaki söyleşmeleri canlandırır. Orhan Bey çok beğenir ve bu oyunun sürdürülmesini ister. Böylece karagöz oyunu ortaya çıkmış olur. Halk içinde yaygın bir efsaneleşmiş olmasına rağmen, meydana getirilen araştırmalar bu efsanede kimi tarih tutarsızlıklarının bulunduğunu ve gerçekle pek ilintisi olamayacağını ortaya koymuştur.


• Karagözün bölümleri. Karagöz oyunları dört bölümden oluşur: mukaddime (ön- deyiş, giriş), muhavere (söyleşme), fasıl (oyunun kendisi) ve bitiş. Oyunun mukaddime denilen bölümünde, ilkin perdeye göstermelik' yansıtılır. Göstermelik, bir çok kez oyunun içeriğiyle ilintisi olmayan bir görüntüdür. Bu görüntü müzik eşliğinde perdeye yansıtılarak izleyicilerin ilgisi oyuna ve perdeye çekilir. Görüntü nareke' adında olan cırlak bir düdük sesiyle kaldırılır ve tefin tadımına uygun hareketlerle perdeye Hacivat gelir, bir semai okur. Bunu kimi kez, bir ara semaisi izler. Arkasından "Of hay Hak†diyerek perde' gazeli' ne adım atar. Bu gazel, öndeyiş bölümünün en mühim öğesidir. Bunda karagöz perdesinin bir öğrenek yeri olduğu, felsefi ve tasavvufi anlamı, kurucusunun Şeyh Küşteri olduğu belirtilir. Padişaha övgü ve yakarışın yanı sıra tasavvuf konularına da değinilir. Bundan sonrasında Hacivat, uyaklı bir anlatımla konuşur ve bir beyit okur, kendisine kafa dengi bir dost aradığını ve bu arkadaşta aramış olduğu özellikleri ağdalı bir üslupla belirtir. Kimi kez tekrardan bir beyit okuduktan sonrasında perdeye Karagöz indirilir, ikisi dövüşmeye adım atar, Hacivat kaçar, Karagöz yere uzanıp ona veriştirmeye adım atar. Arkasından bir tekerleme söyler. Bu tekerleme, çoğu zaman aynı harfle başlamış olan çeşitli sözcüklerin belli bir mantık bağları olmadan art arda sıralanması biçimindedir. Bundan sonrasında, muhavere kısmına geçilir.

Muhavere, çoğu zaman oyunun iki baş kişisi olan Hacivat'la Karagöz içinde geçer. Kimi zaman muhavereye başka kişilerin de katılmış olduğu olur. Bu bölüm salt söze dayanır, vaka yoktur. Amacı, Karagözle Hacivat' ın kişiliklerini, ses, yaradılış, yetişme biçimi ve öteki özelliklerini vurgulayarak yansıtmak ve kişilikleri arasındaki zıtlığı belirginleştirmektir.

Fasıl kısmı, oyunun kendisidir. Burada Hacivat ve Karagöz'ün yanı sıra, oyunun diğeri kişileri de bir vakalar dizisi içinde yer alır, Fasıllar çok çeşitlidir. En eski olan ve her karagöz oynatanın dağarcığında bulunması gerekenlere kâr'ı kadim, Meşrutiyet döneminden sonrasında ortaya çıkanlara nev' buluş denir.

Bitiş kısmı çoğu zaman çok kısadır. Karagöz oyunun bittiğini belirtir, kusurları için af diler, gelecek oyunu duyurur. Bundan sonrasında Hacivat'la aralarında kısa bir söyleşme geçer, bu söyleşi oyundan çıkarılacak öğreneği vurgular.


• Karagözün tekniği ve teknik gereçleri. Karagöz figürleri kalınca deriden, bilhassa deve derisinden yapılır. Bu derinin kullanılabilmesi için birçok işlemden geçmesi gerekir Renklendirme için eskiden kökbo- yaiar kullanılıyordu, bugünse bunların yerini çini mürekkebi almıştır. Oynak eklemli olarak meydana getirilen parçalar birbirlerine kiriş, kursak, tel ya da naylon iple bağlanır. Oynatma değneklerinin geçeceği delikler, yuvarlak ikinci bir deri parçası dikilerek derinleştirilir.

Karagöz perdesinin boyutları eskiden 2x2,5 m iken sonrasında 1,10x0,80 m olmuştur. Perdenin çevresi çiçekli bezden, ayna' denen yarı saydam kısmı ise mermerşahidendir. Perdenin arkasında ve tabanında perdenin çerçevesine iplerle tutturulmuş peş" tahtası denen bir raf bulunur. Buraya perdeyi aydınlatan meşale konur. Meşale çeşitli biçimlerde hazırlanmış olur. Bir çanak içine pamuk ipliğinden yapılmış dört parmak genişliğinde bir fitil konur, zeytinyağı, beziryağı ya da susamyağıyla yakılır. Çok parlamaması için, arada bir, yağın içine bir zincir daldırılır. Perde mumlarla da aydınlatılabilir. Oynatma değnekleri 60 santimetre uzunluğunda ve gürgendendir. Figürdeki deliğine iyice yerleşmesi için ucu ısıtılır ya da erimiş muma batırılır.

Karagöz tek bir sanatçının gösterisidir. Bu kişiye imgesel" ya da hayalbaz denir. Karagözde müziğin yeri çok önemlidir Oyun baştan sona müziklidir. Karagöz oynatan kişinin, hem oyunun tekniğiyle ilgili işleri, hem müziği, hem de figürleri yönetim etmesi gerekir. Bu yüzden kimi zaman çırak kullandığı da olur. Bunlara yaptıkları işlere gore sandıkkâr, yardak, dayrezen benzer biçimde adlar verilir.


* Karagözde kişiler ve kişileştirme. Karagöz oyunlarında malum tiplemelerin XVII. yy.'da ortaya çıkmaya başladığı öne sürülmektedir. Karagöz oyunlarındaki kişilerin en mühim özelliği, değişik tiplerden seçilmiş olmalarıdır. Bunlar durağan, değişmez kişilikleri simgelerler, istemlerini kullanma güçleri yoktur, bu yüzden devamlı kendilerini yinelerler, ilişkilerinde ve davranışlarında değişmezlik sözkonusudur. Belli bir zamana da oturtulmamışlardır. Geçmişleri ve gelecekleri yoktur Abartılmış kusurlar, özellikler tek kişide toplanmıştır. Dış görünüşleri önemlidir.

XVII. yy.'da kati biçimini alan karagöz, kısa sûrede en tutulan ve yaygın seyirlik oyunlardan olmuştur. Kaynaklarda XVI. yy.'dan başlayarak sık sık adına rastlan- makla beraber, hakkında yeterince bilgi verilmemiştir. Karagöz oyunu üstüne bilgilerin bir çok XIX. yy. larından edinilmiştir. Araştırmacılar karagöz oyunlarının iyi mi bir halk güldürüsü olduğuna ilişkin çeşitli görüşler öne sürmüşlerdir Kimisine gore, dar bir mahallenin sınırları içine sıkışmış, gerçek dünyayla ilişkisi olmayan; bazısına gore felsefi ve tasavvufi; bazısına gore de erotik öğelerin ağır basmış olduğu bir halk seyirlik oyunudur. Oysa temel olan karagözün açık biçimli bir oyun olması, her vakaya, amaca ve mevzuya uyarlanabilme- sidir. Nitekim ele geçen bazı lar, karagöz oyunlarında siyasal taşlamalara ve güncel vakalara da yer verildiğini açık bir halde ortaya koymaktadır.

Türk gölge oyununun tek temsilcisi olan karagözün günümüzde canlılığını koruyamadığı görülmektedir. Çeşitli karagöz oyunları sahneye, televizyona, baleye uyarlanmış, sergiler açılmış, karagöz oyunu yarışmaları düzenlenmişse de, günümüze değin geleneksel biçimi üstünde yeterince durulmamıştır.

Karagöz, tüırk gölge oyununa adını veren, oyundaki iki eksen kişiden biri. Halkın sağduyusunu yansıttığından ve içi dışı bir, dürüst, mert, olduğu benzer biçimde görünen bir halk adamı tiplemesi olduğundan XVII. yy.'dan sonrasında türk gölge oyunu onun adıyla anılmıştır. Devamlı geçim derdinde olduğundan istemediği ya da beceremeyeceği işleri yapmak zorunda kalır. Emeği karşılığında para kazanmak ister, parası olduğunda gönlü yüce, eli açıktır. Acele inanan çocuksu bir iyimserliği vardır, ticaretten asla anlamaz. Hacivat'la aralarında devamlı bir işçi-işveren ilişkisi görülür. Hacivat'ın kendisini dolandırdığının farkındadır, bundan dolayı kimi vakit da o Hacivat'ı dolandırmaya kalkar. Gerçekçidir, hayal kurmaktan hoşlanmaz. Dalkavuk ve çıkarcı olmadığından bir çok kez kapılar yüzüne kapanır. Hacivat'ın kişiliğiyle Karagöz' ün kişiliği arasındaki zıtlıklar, oyunun temel öğelerinden birini oluşturur. Salta, dizlik ve kırmızı yemeniden oluşan giyimine kırmızı renk egemendir. Başlangıcında bir hareketiyle geriye düşen, oynak eklemli ışkırlak bulunur.

Kaynak: Büyük Larousse







  • Karagöz ve Hacıvat


  • Hacivat ve Karagöz ile günümüz tiyatrosunun farkı nedir?


  • Hacivat ile Karagöz'ün hikayesi nedir?



Karagöz

isim





1 . Deve derisinden ya da mukavvadan kesilip boyanmış insan biçimlerini beyaz bir perde üstüne arkadan ışık vererek yansıtma yöntemiyle oynatılan oyun.

2 . Bu oyunda halk görüşünü ve duyuşunu veren kimse.

Atasözü, deyim ve birleşik fiiller

Karagöz oynatmak


karagöz

isim, zooloji
  • İzmaritgillerden, 25-30 santimetre uzunluğunda, enli, boz renkli, beyaz etli bir balık (Sargus sargus).



Karagöz ingilizcesi


1. (a Punch-and-Judy style of) Turkish shadow show.

2. the main figure of the Turkish shadow show.


- oynatmak

1. to perform the shadow show.

2. to do something comical.


- oyunu Turkish shadow show.





  • Karagöz ve Hacıvat


  • Hacivat ve Karagöz ile günümüz tiyatrosunun farkı nedir?


  • Hacivat ile Karagöz'ün hikayesi nedir?


 

YORUMLAR

Ad

Anlamı Nedir?,22,Biyoloji Konu Anlatımı,25,Cilt Bakımı,82,Coğrafya Ders Anlatımı,978,Genel,46,Güzel Sözler,16075,Music,1,Ne Nedir?,32164,Resimli Sözler,4111,Saç Sağlığı,119,Sağlık Bilgileri,1596,Soru-Cevap,10236,Sports,1,Tarih Konu Anlatımı,5,Teknoloji,36,Türk Dili ve Edebiyatı Konu Anlatımı,2,
ltr
item
Ders Kitapları Konu Anlatımı: Karagöz Nedir?
Karagöz Nedir?
Ders Kitapları Konu Anlatımı
https://ders-kitabi.blogspot.com/2017/06/karagoz-nedir.html
https://ders-kitabi.blogspot.com/
http://ders-kitabi.blogspot.com/
http://ders-kitabi.blogspot.com/2017/06/karagoz-nedir.html
true
5083728687963487478
UTF-8
Tüm Yazılar Yüklendi hiçbir mesaj bulunamadı HEPSİNİ GÖR Devamı Cevap Cevabı iptal Silmek Cevabı iptal Home SAYFALARI POST Hepsini gör SİZİN İÇİN ÖNERİLEN ETİKET ARŞİV SEARCH Tüm Mesajlar İsteğinizle eşleşme bulunamadı Ana Sayfaya Dön Pazar Pazartesi Salı Çarşamba Perşembe Cuma Cumartesi Pazar Mon Tue Wed Thu Fri Sat January February March April May June July August September October November December Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec Şu anda... 1 dakika önce $$1$$ minutes ago 1 saat önce $$1$$ hours ago Dün $$1$$ days ago $$1$$ weeks ago more than 5 weeks ago İzleyiciler Takip et THIS PREMIUM CONTENT IS LOCKED STEP 1: Share to a social network STEP 2: Click the link on your social network Tüm Kodunu Kopyala Tüm Kodunu Seç Tüm kodlar panonuza kopyalanmıştır. Kodları / metinleri kopyalayamıyor, kopyalamak için lütfen [CTRL] + [C] tuşlarına (veya Mac ile CMD + C'ye) basınız Table of Content