Tarihte büyük bir rol oynamış ve büyük bir İmparatorluk kurmuş Moğolların tarihçesi hakkında genel bilgiler. MOĞOLLAR , Türkler’in en yakı...
Tarihte büyük bir rol oynamış ve büyük bir İmparatorluk kurmuş Moğolların tarihçesi hakkında genel bilgiler.
MOĞOLLAR, Türkler’in en yakın akrabası olan bir kavimdir. Ural-Altay (Turan) ırklarının Altay topluluğunu gerçekleştiren üç ırk vardır: Türkler, Moğollar, Tunguzlar (Mançular). Bugün dünya coğrafyasında mühim bir yeri olmayan Moğollar, tarihte çok büyük rol oynamış bir kavimdir. Yalnız, Türkler benzer biçimde büyük bir ulusal kültürleri olmadığı için, kurmuş oldukları devletler bir, iki dönem sonrasında, dil ve kültür bakımından Türkleşmiş, bazıları (pek doğuda olanları) ise Çinlileşmiştir.
Pek eski çağlarda Türkler’le Moğollar’ın aynı kavim oldukları, bir ihtimal bundan 25 yüzyıl kadar ilkin ayrıldıkları sanılıyor. Teoman Yabgu M.Ö. III. yüzyılda Türk İmparatorluğunu kurunca, tüm Türk-Moğol kavimlerini bir araya toplamıştı. Sonraki yüzyıllarda Büyük Türk Hakanlığı’nı teşkil eden tâbi devletlerden bazılarının Türk mü, Moğol mu olduğu, şu demek oluyor ki Türkçe mi, Moğolca mı konuşmuş olduğu kati olarak belirgin değildir. Gelenekleri Türkler’inkine benzemekle beraber, sayıca, kültürce Türkler’den çok önemsiz olan Moğollar’ın, Cengiz’e kadar Altay kavimleri üstünde geniş bir egemenlik kurmuş oldukları, şu demek oluyor ki Türkler’in başına geçtikleri görülmemiştir. Ama, Türkler imparatorluklarını çok garp ya, Çin sınırlarından çok uzağa, Yakın Şark’ ya getirdikleri süre, Türk-Moğollar’ın tarihî anayurdunda Türk nüfusu, Moğollar’a nispetle tehlikeli bir biçimde azalmış, Yakın Şark’ya, Anadolu’ya göçen milyonlarca Türk’ten boşalan Kuzeydoğu’da, Orta Asya’da, Moğollar için, büyük bir devlet oluşturmak olanak dahiline girmiştir. Cengiz, bu zamanı büyük fırsatı kullanan adamdır.
Cengiz, Kıyat ailesinden Yesügey-Bahadır isminde bir Moğol beyinin erkek evladıdır. Kıyat ailesi, Köktürk İmparatorluk hanedanından indirilmiş olduğu iddiasındadır; şu demek oluyor ki sonradan Moğollaşmıştır. Cengiz 1215’te Hanbalık’ı ( İmparatorluk Şehri’ni), şu demek oluyor ki şimdiki Pekin’i aldı, Şimal Çin (Kin) imparatorluğunu yıktı. Bundan sonraki 10 yıl içinde bir cihan devleti kurdu. Yerine 4 oğlunun 3.’sü Ogedey (Oktay) Kağan, ondan sonrasında bunun oğlu Kiyük Kağan geçti. Kiyük’ten sonraki Büyük Kağan Mengü, Cengiz’in 4 oğlu Tulı’nın büyük erkek evladıdır. Yerine kardeşi Kubilay Kağan geçti Cengiz’den az sonrasında imparatorluk aynı hanedandan 4 hükümdarın içinde paylaşıIdıysa da bunların hepsi Pekin’de oturan Kubilay’a bağlı kaldılar, imparatorluğun bütünlüğünü nazari olarak korudular.
Bu Moğol imparatorluğu, bugüne dek kurulmuş devletlerin en genişidir. 6 bin senelik tarihte hiçbir devlet, bir an için olsun, dünyanın bu kadar büyük parçasını idaresi altında toplayamamıştır. Kubilay zamanında Büyük Moğol İmparatorluğunun genişliği 44 milyon km2 idi. O zamanki dünyanın ama 64 milyon km2 olduğu düşünülecek olursa, Moğollar’ın cihanın üçte ikisini egemenlikleri altında bulundurdukları anlaşılır.
Bununla beraber Moğol devletinin tarihteki yeri, Roma, Osmanlı, Britanya imparatorlukları ile ölçülemez. Çünkü bu imparatorluklar derecesinde sürekli olamamıştır, hemen parçalanıp dağılmıştır; bundan başka, zamanlarının en üstün uygarlık ve kültürünü de temsil etmiyorlardı. Bunun içindir ki üstün Türk kültürü, Moğol imparatorluklarını kısa zamanda kaplamıştır.
Cengiz’den bir süre sonra aynı hanedandan 4 Moğol imparatorluğu aniden ortaya çıktı: Çin Moğolları (Kubilay hanedanı), İran Moğolları (İlhanlılar), Orta Asya Moğolları (Çağataylılar), Kıpçak Moğolları (Altın Ordu). Çin’deki bir yana, diğeri üç imparatorluk az zamanda Müslüman oldular, sayıca ufak bir azınlık teşkil ettikleri için Türkler içinde eridiler. XIV. yüzyılın eşiğinde bundan sonra Çağatay, Altın Ordu, İlhanlı devletleri, Türkçe konuşan birer Türk devleti haline geldi, Cengizoğulları tamamen Türkleşti. Cengiz-Kubilay kolu ise Çinlileşti.
Kırım Hanları, Cengizoğulları’nın Altın Ordu dalından ayrılmışlar, Kazan, Astırhan, Kasım hanlıkları da Altın Ordu hanedanından inmişlerdir. Bunların hepsi daha kuruldukları andan başlayarak dilce Türkleşmiş bulunuyorlardı.
Cengiz-Kubilay hanedanına erişince, Çin’den uzaklaştırıldıktan sonrasında Moğolistan’a çekildiler, Budist oldular, cumhuriyet ilanına kadar Moğolistan’da Çin’in yüksek egemenliği altında saltanat sürdüler. Cengizoğulları, zamanımıza kadar, Ruslar’a, Çinliler’e karşı Türk ihtilal hareketlerinden bazılarının başına geçmişler, Ruslar, Çinliler, Cengizli hanlarını yok etmek için Sistematik bir politika gütmüşlerdir.
Cengizli prenslerinin adlarının sonuna «Han», prenseslerinin isimleri sonuna da «Hanım» getirilir: Yunus Han, Devlet Hanım benzer biçimde.
Kubilay’a kadar Büyük Moğol Kağanları şunlardır:
1) Cengiz Kağan (1206-1227)
2) Ögedey Kağan (1227-1241 )
3) Kiyük Kağan (1241-1251 )
4) Mengü Kağan (1251-1259)
5) Kubilay Kağan (1259-1294)
YORUMLAR