NÂZIM sıf. (ar. nazım). Esk. Düzenleyen, düzene koyan: Nâzım plan. *Ask. denize. Nâzım vapur, bir kolona nizamının en ilerisinde b...
NÂZIM sıf. (ar. nazım). Esk. Düzenleyen, düzene koyan: Nâzım plan.
*Ask. denize. Nâzım vapur, bir kolona nizamının en ilerisinde bulunan ve kolona nizamında seyreden gemilere rehberlik ederek, istenilen yönde bu gemilerin şevkini elde eden vapur.
*Esk. fiz. Düzenleyici.
*Esk. mat. Düzgüsel.
*Şehirc. Nâzım plan, bir kenti ekonomik, toplumsal ve fizyolojik tüm boyutlarıyla biçimlendirmek ve düzenlemek için lüzumlu işlemleri belirleyen ve bu işlemlerin uygulanmasını mecburi kılan plan ve raporlar bütünü (bu işlemlerden hiçbiri iptal edilemez, sadece lüzumlu eklemeler yapılabilir). [Bk. ansikl. böl.]
♦ a. Esk.
1. Nazım şekline koyan, manzume yazan kimse.
2. Nâzım-ı mena- zım-ı cumhur, halkın işlerini düzenleyen.
*ANSİKL. Şehirc. vatanımızda nâzım plan kavram ve yorumu, ilk kez, 1936'da, Mustafa Kemal Atatürk'ün isteği üstüne İstanbul'a ilişkin planlama emek harcamaları yapmak amacıyla çağrı edilen Fransa Şehircilik enstitüsü üyelerinden Prof. Henri Prost tarafınca gerçekleştirildi. Kentlerimizin imarı için tavsiye edilen bu etkin vasıta, daha sonraları, bayındır hukukumuzda da yerini aldı. Bununla beraber merkezi hükümetlerce 1950' lerden sonrasında hızla büyüyen şehirlerimizi fizyolojik, toplumsal, ekonomik, hukuki, yönetimsel ve mali bazda inceleme-araştırma ve nâzım planlar hazırlama çalışmalarını yürütmek suretiyle İstanbul, Ankara ve İzmir şeklinde büyükşehir nâzım plan bürolarının kurulması, sadece 1965'te gerçekleştirilebildi. 1972'de bayındır ve iskân bakanlığı'na direkt plan yapma, onay ve uygulama yetkisi verildi. Bu yetki ile bakanlık, uygulamayı gerçekleştirmek suretiyle yönetimsel, mali, hukuki ve teknik girişimlerde bulunmak yükümlülüğünü üstlendi. Bakanlığın büyük şehir nâzım plan büroları ve uygulayıcı kuruluşları (Karayolları şeklinde) içinde ortaklık yapılmış oldu; birçok mevzuda uygulamaya geçildi. Köprüler, çevre yolları, su, kanalizasyon, elektrik vb. mevzularda mahalli uygulayıcı kuruluşların işbirliğiyle yabancı hususi şirket ve internasyonal kuruluşların (Dünya bankası, AİD, WHO, OECD şeklinde) girişimleri daha da yoğunlaştı; planlama ve uygulamada yakın ilişkiler kuruldu. Sadece tüm bu girişimler nâzım planlarla eşgüdümlü yürütülemedi. Şehirlerin imarını yönlendirme işlevini üstüne alan nâzım planlar, bayındır yasalarında sık sık meydana getirilen değişimler sonucunda, basit fiziki planlara dönüştü. 1982 ve 1983'te çıkarılan 3194 sayılı bayındır yasası ve 3030 sayılı Büyükşehir belediyelerinin yönetimi yasası; yla nâzım planları hazırlama, onama ve uygulamanın denetimi yetkisi, merkezi hükümetlerden, bayındır ve iskân bakanlığından alınıp büyükşehir yönetimlerine verildi; nâzım plan büroları kapatıldı.
Türkiye'de, 1990 verilerine gore, nüfusun % 43'ünden fazlası büyükşehir statüsündeki yerleşmelerde yaşamaktadır. Sadece 3194 sayılı İmar yasası ile 3030 sayılı Büyükşehir belediye yönetimi yasası'nda, tüm ilçelerin ilişkilerini düzenleyen "büyükşehir nâzım planfndan söz edilmediğinden, belediyeler çalışmalarını, şehri bir tüm olarak ele alan bir nâzım plan teknik ve disiplinine bağlı kalmadan yönlendirmektedirler.
*Ask. denize. Nâzım vapur, bir kolona nizamının en ilerisinde bulunan ve kolona nizamında seyreden gemilere rehberlik ederek, istenilen yönde bu gemilerin şevkini elde eden vapur.
*Esk. fiz. Düzenleyici.
*Esk. mat. Düzgüsel.
*Şehirc. Nâzım plan, bir kenti ekonomik, toplumsal ve fizyolojik tüm boyutlarıyla biçimlendirmek ve düzenlemek için lüzumlu işlemleri belirleyen ve bu işlemlerin uygulanmasını mecburi kılan plan ve raporlar bütünü (bu işlemlerden hiçbiri iptal edilemez, sadece lüzumlu eklemeler yapılabilir). [Bk. ansikl. böl.]
♦ a. Esk.
1. Nazım şekline koyan, manzume yazan kimse.
2. Nâzım-ı mena- zım-ı cumhur, halkın işlerini düzenleyen.
*ANSİKL. Şehirc. vatanımızda nâzım plan kavram ve yorumu, ilk kez, 1936'da, Mustafa Kemal Atatürk'ün isteği üstüne İstanbul'a ilişkin planlama emek harcamaları yapmak amacıyla çağrı edilen Fransa Şehircilik enstitüsü üyelerinden Prof. Henri Prost tarafınca gerçekleştirildi. Kentlerimizin imarı için tavsiye edilen bu etkin vasıta, daha sonraları, bayındır hukukumuzda da yerini aldı. Bununla beraber merkezi hükümetlerce 1950' lerden sonrasında hızla büyüyen şehirlerimizi fizyolojik, toplumsal, ekonomik, hukuki, yönetimsel ve mali bazda inceleme-araştırma ve nâzım planlar hazırlama çalışmalarını yürütmek suretiyle İstanbul, Ankara ve İzmir şeklinde büyükşehir nâzım plan bürolarının kurulması, sadece 1965'te gerçekleştirilebildi. 1972'de bayındır ve iskân bakanlığı'na direkt plan yapma, onay ve uygulama yetkisi verildi. Bu yetki ile bakanlık, uygulamayı gerçekleştirmek suretiyle yönetimsel, mali, hukuki ve teknik girişimlerde bulunmak yükümlülüğünü üstlendi. Bakanlığın büyük şehir nâzım plan büroları ve uygulayıcı kuruluşları (Karayolları şeklinde) içinde ortaklık yapılmış oldu; birçok mevzuda uygulamaya geçildi. Köprüler, çevre yolları, su, kanalizasyon, elektrik vb. mevzularda mahalli uygulayıcı kuruluşların işbirliğiyle yabancı hususi şirket ve internasyonal kuruluşların (Dünya bankası, AİD, WHO, OECD şeklinde) girişimleri daha da yoğunlaştı; planlama ve uygulamada yakın ilişkiler kuruldu. Sadece tüm bu girişimler nâzım planlarla eşgüdümlü yürütülemedi. Şehirlerin imarını yönlendirme işlevini üstüne alan nâzım planlar, bayındır yasalarında sık sık meydana getirilen değişimler sonucunda, basit fiziki planlara dönüştü. 1982 ve 1983'te çıkarılan 3194 sayılı bayındır yasası ve 3030 sayılı Büyükşehir belediyelerinin yönetimi yasası; yla nâzım planları hazırlama, onama ve uygulamanın denetimi yetkisi, merkezi hükümetlerden, bayındır ve iskân bakanlığından alınıp büyükşehir yönetimlerine verildi; nâzım plan büroları kapatıldı.
Türkiye'de, 1990 verilerine gore, nüfusun % 43'ünden fazlası büyükşehir statüsündeki yerleşmelerde yaşamaktadır. Sadece 3194 sayılı İmar yasası ile 3030 sayılı Büyükşehir belediye yönetimi yasası'nda, tüm ilçelerin ilişkilerini düzenleyen "büyükşehir nâzım planfndan söz edilmediğinden, belediyeler çalışmalarını, şehri bir tüm olarak ele alan bir nâzım plan teknik ve disiplinine bağlı kalmadan yönlendirmektedirler.
Kaynak: Büyük Larousse
Nazim Nedir?
YORUMLAR