Ünlü Türk matematikçi, astronom, mantıkçı ve filozof Gelenbevi İsmail Efendi neler yapmıştır? Gelenbevi İsmail Efendi’nin çalışmaları, bilim...
Ünlü Türk matematikçi, astronom, mantıkçı ve filozof Gelenbevi İsmail Efendi neler yapmıştır? Gelenbevi İsmail Efendi’nin çalışmaları, bilime yaptığı katkıları hakkında bilgi.
GELENBEVİ İSMAİL EFENDİ
1730 – 1790
MANİSA – İSTANBUL
MATEMATİKÇİ – MANTIKÇI – ASTRONOM – FİLOZOF – KELAMCI
Daha çok matematik ve mantık alanlarındaki çalışmalarıyla tanınan Osmanlı âlimi İsmail Gelenbevi, 1730 yılında Manisa’nın Kırkağaç ilcesine bağlı Gelenbe kasabasında doğmuştur. Doğduğu yere nisbet edilerek Gelenbevi lakabıyla meşhur olan İsmail tanınmış ve kültürlü bir aileye mensuptur. Gelenbevi’nin dedesi Mahmud Efendi ile babası Mustafa Efendi’nin her ikisinin de Manisa çevresinde müderrislik ve müftülük yaptıkları bilinmektedir
Gelenbevi, ilk öğrenimine Gelenbe de başlamış ancak küçük yaşta babasını kaybettiğinden 13-14 yaşlarına kadar ciddi anlamda bir eğitim alamamıştır. Bir süre sonra da bilgisini arttırmak için İstanbul’a giderek Fatih Medresesi’ne girmistir. İstanbul’da zamanını büyük alimlerinden Yasincizade Osman’dan Arapça ve dini ilimler, ‘Ayaklı Kütüphane’ lakabıyla tanınan Muhammed Emin Efendi’den mantık, fizik ve matematik dersleri almıştır. Medrese eğitimini tamamladıktan sonra 1763 yılında müderrislik ünvanını almış ve sonra da Muhammed Emin Efendi’nin evinde ders ve müzakerelere katılmıştır.
Hayatta iken Gelenbevi’nin o devrin iki büyük aliminin şöhreti arasında sıkışıp kaldığı belirtilir. Kendisi de önemli bu bilim adamı olan Salih Zeki Bey’in ifadesine göre Gelenbevi’nin felsefe bilimlerindeki şöhretini Hocası Mehmet Emin Efendi, Matematik bilimindeki şöhretini ise Muğlalı Mehmet Efendi bastırmıştır. Buna karşın Gelenbevi ardında bıraktığı eserleriyle ölümünden sonra her iki bilgini de geride bırakmıştır.
• Gelenbevi İsmail Efendi, pek çok bilim dalının hemen hepsinde söz sahibi olan; 18. yy Osmanlı bilim anlayışım eserleriyle günümüze aktaran önemli bilim adamlarındandır.
Osmanlı Devleti’nin bütün kurumları ile gerilemeye başladığı bir dönemde yaşamış olmasına rağmen teoriyi pratik alana aktarabilmiş. bilimsel yeterliliğini Batı’ya kabul ettirmiş ve ununu devletin sınırları dışına tanıyabilmiş çok yönlü bir bilim adamıdır.
Gelenbevi eski usul ile matematik problemleri çözen son matematikçidir. Gelenbevi’nin matematikte üstün yetenek sahibi olduğu, dönemim anlatan kaynaklarda açıkça görülür.
• Gelenbevi, logaritmanın ülkemizdeki ilk büyük ustasıdır. Bu konuda yazdığı risale kendinden sonraki matematikçilerin yolunu aydınlatmıştır
• Matematik, astronomi, mantık, felsefe, kelim ve tasavvufla ilgili 35’in üzerinde eser yazmıştır.
Fotoğraflar Anadolu Üniversitesi Türk Dünyası Bilim, Kültür ve Sanat Merkezi’nde çekilmiş, bilgiler oradan derlenmiştir.
YORUMLAR